Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Vallahi ben yeni öğrendim. 16 Mayıs’ta sona eren 10. Uluslararası Çaydaçıra Film ve Sanat Festivali kapsamında Park23 AVM’de yapılan söyleşide kendi ağzından duydum. Nuri Alço ünlü pehlivanımız Kel Aliço’nun torunuymuş. (19 Mayıs 2017)

TV.de “Onat Kutlar” diye bir anons duyunca rahmetli sinema yazarımızı anlatan bir program saikiyle bakayım dedim. Meğer Onaltıkırkta başlayacak bir programın duyurusuymuş. Öyle anlaşılıyor ki bendeniz gibi bazı arkadaşların sinema sevgisi sinefilliği aşmış, ne bileyim sinedinozor’luğa falan ulaşmak üzere. (Buraya kahkaha efekti münasiptir.) (19 Mayıs 2017)

Yeni vakıf olduğum küçük bir hikâye anlatayım. Şarkıcı – oyuncu bayan sanatçımız ihtiyacı olan bir belgeyi almak için üye olduğu vakfa gitmiş. Aramışlar, taramışlar (mecazen) bir türlü kaydını bulamamışlar. Ne yapacaklarını kara kara düşünürlerken birden müdür beyin aklına gelmiş ve sanatçıya “Adınız nüfus kaydınızda da aynı mı?” diye namütenasip bir soru sormuş. Değilmiş tabi ki. Oradan konunun açılımına gelirsek şöyle oluyor: Sinemamızda farklı isimle şöhret olmuş onlarca sanatçımız vardır. Bunlar içinde benim ilk aklıma gelen Fikret Hakan’dır. Hakan’ın gerçek adı Bumin Gaffar Çıtanak, Cüneyt Arkın’ın Fahrettin Cüreklibatur, Murat Soydan’ın Rüçhan Tercan’dır. 10. Uluslararası Çaydaçıra Film ve Sanat Festivali bu bakımdan da yararlı oldu. Engin Çağlar olarak tanıdığımız, daima genç ve yakışıklı jönümüzün gerçek adının Ali Çağlan Övet, sinemamızda gamze dendiğinde ilk akla gelen bayan oyuncumuz Bahar Öztan’ın gerçek adının Ülkü Cerrahoğlu, birkaç tane sinema filminde de rol alan Kıbrıslı ünlü şarkıcımız Nil Burak’ın gerçek adının Nihal Munsif olduğunu yeni öğrendim. Birde tek isimli bildiğimiz, ancak aslında çift adı olan Şerife Perihan Savaş, Balamir Yavuz Karakaş, İsmet Feza Sınar gibi sanatçılarımız var. Geçen yıl Mayıs ayında vefat eden Oya Aydoğan’ın da gerçek soyadı Aydoğdu’ymuş. (19 Mayıs 2017)

Dokunmadığınız, temas etmediğiniz sürece herşey sadece görüntüden ibaret. (21 Mayıs 2017)

Karışık makarna yapmayı düşünüyorsanız yapmayın. Ben yaptım hiçbir şeye benzemedi; yeniyor ama tat vermiyor. (21 Mayıs 2017)

Yolda rastlaştığım ve gerçekten görmeden yanımdan geçip giden tanıdıklara kızmıyorum. Ancak görüp de görmemiş gibi yaparak geçenlere gönül koyuyorum. Çünkü görmezden gelmenin sahte olduğu belli oluyor. Yılların tanıdıklığını bir an’a feda etmeyin. Yapmayın bunu. Ne demişler: Bir gülümseme bir tatlı söz çok şeye mal olmaz; vereni fakirleştirmez, alanı zengin eder. (23 Mayıs 2017)

Herkesin bir derdi var, biri birine benzemiyor. Metroda oturmuşum, oturmuş da bir türkü… pardon öyle değil, metroda oturmuşum basın gösterimine gidiyorum. Solumdaki delikanlıya baktım telefonda okey oynuyor, bendenize baktım elimdeki fındık büyüklüğünde 15 adet onix taşından mamûl tesbihi şak şak şak diye şaklatarak çekiyorum, sağıma baktım bir hanımefendi kitap okuyor. Tabi hemen tesbihimi sessize aldım. Aslında herkesin ayrı telden çalması, farklı konularla meşgûl olması iyi. Böylece herkes uzman olduğu konu hakkında diğerini bilgilendirebilir. Herkes tek konuya odaklanırsa bilgi dağarcığımız zenginleşmez. (24 Mayıs 2017)

Yabancı filmlerdeki Türkçe altyazıların nasıl hazırlandığı konusuna Avşar Film’de çalışırken vakıf olmuştum. Filmdeki diyaloglar kâğıda basılı halde gelir ve çevirmen arkadaşlar bu konuşmaları Türkçeye çevirir sonra çevirdiklerini bir de görüntüyle eşleştirerek kontrol ederlerdi. Yabancı filmlerin alt yazılarının çevrilmesi özel gayret gerektirir. Altyazıları kâğıda basılacak eser gibi çevirirseniz sinema seyircisi altyazı okumaktan görüntüye bakamaz. O nedenle konuşmalar mânâsını kaybetmeden mümkün olduğunca kısaltılarak çevrilmeye çalışılır. Çeviri yapıldıktan sonra da mutlaka görüntü ile eşleştirilerek kontrol edilmelidir. Çünkü filmi görmeden yapılan çeviri ile görüntü arasında uyumsuzluk olabilir. Misalen bu hafta vizyona girecek olan bir filmin basın bülteninde şöyle bir cümle başlangıcı var: “Aile gerilimleri ve kopuklukları patladığında, amca ve yeğeni, ev sahibeleri…” Çat pat bilgime göre “uncle” kelimesi İngilizcede hem amca, hem de dayı mânâsına geliyor. Bültende “amca” diye belirtilen kişi aslında filmde küçük kızın dayısı. O nedenle çeviriler yapıldıktan sonra görüntüyle de kontrol edilmelidir. (24 Mayıs 2017)

Hemen karamsar olmayın. Olay aynı olsa da mânâsı bakış açısına göre farklı olabilir. Ünlü şarkının bir dizesini misal verirsek, “Rüzgârların önünde kuru bir yaprak gibi sürükleneceksin” dizesine İnsanoğlu gözünden bakarsak hüzün dolu bir ifadedir. Oysa Kuru Bir Yaprak gözünden bakıldığında olay, normal hayatın içinde mükemmel bir seyahat olarak algılanabilir. (24 Mayıs 2017)

(11 Haziran 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com

Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Sinema filmi ile TV dizisi farkını en kısa ve anlaşılır şekilde Nuri Alço açıkladı. 10. Uluslararası Çaydaçıra Film ve Sanat Festivali kapsamında Park23 AVM.de yapılan söyleşide, “Sinema oyuncuları olarak bizleri kendi adımızla hatırlar ve hiç unutmazsınız. Oysa dizilerde oynayan arkadaşlarımızı o dizideki karakterin adıyla hatırlarsınız ve dizi bitince unutursunuz.” Nitekim festival boyunca hayranlarının ilgi gösterdiği genç oyuncuyu kime sorduysam “Falanca dizideki filanca” dediler, ancak festival sonunda o oyuncunun adını öğrenebildim. Oysa Nuri Alço’yu her gören “Nuri abiii” diye saldırıya geçiyor, sarmaş dolaş oluyor ve fotoğraf çektiriyordu. Nuri de hiç kimseyi gücendirmeden her hayranı ile doğrudan kameraya bakarak poz veriyordu. O kadar dikkat ettim, bir kişi ile bile başka tarafa bakarak poz vermedi. Bilindiği gibi bazı şöhretler fotoğraf verirken lütfediyormuş havasına girerler. Oysa bu şöhretlerini sinemaseverler onlara lütfetmişlerdir. Özetle: “Yeşilçam’ın tadı başkadır.” (15 Mayıs 2017)
Bu paylaşıma gelen onore edici ve gülümsetici yorumlar:
Utku Uluer: Manifesto olmuş, çalabilir miyim?
Sadi Çilingir: Tabi ki çalabilirsin, ancak acemaşiran makamında olsun. Makam adına alınmayasın sakın, “aşıran” değil “aşiran”.

Arkadaşın biri, “Bugün ayın kaçı?” diye sordu. Üşenmedim, saydırdım: 8+7, 21-6, 9+6, 34-19. Yukarıya bakarak hesap etti; ayın kaçı olduğunu buldu sanırım. Her zaman söylerim, matematik faydalı bir bilim dalıdır. (15 Mayıs 2017)

Sanıyorum bugün bende bir terslik var. Asansöre biniyorum, “Doors open” anonsunu “Dolares” olarak algılıyorum. Asansörden indiğimde bir arkadaşın “Çemişgezek gezisine geliyor musun?” sorusunu ise “Camışgezek gezisine…” diye anlıyorum. “Çemiş” Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre “keçi yavrusu” ve “dut kurusu” demekmiş. (15 Mayıs 2017)

10. Uluslararası Çaydaçıra Film ve Sanat Festivali’nin düzenlediği Çemişgezek gezisinde Keban Barajı’ndaki feribot iskelesine yanaştık. “Feri” kelimesinin yaptığı çağrışımla, çoğunluğu Yeşilçam mensubu olan konuklara “Arkadaşlar bu feribotları Feri Cansel’in yaptırdığını biliyor musunuz?” diye sordum. Birkaç tanesi espri yaptığımı anlayınca hafiften gülümsedi. Ünlü jönümüz Engin Çağlar ise “Feri Cansel’le benim de filmim vardır. Kendisi çok neşeli ve sevecen bir arkadaşımızdı.” diyerek sinemamızın önde gelen vamp oyuncularından Feri Cansel’i hüzünle karışık duygularla anmamıza vesile oldu. Genç yaşında sevgilisi tarafından öldürülen Feri Cansel genelde vamp rollerine çıksa da onlarca filmde başrolde oynamıştır. Allah rahmet eylesin. (17 Mayıs 2017)

Benden size tavsiye, siz siz olun iştirak ettiğiniz gezilerde kafilenin arkasında kalmayın. Bir gezi dönüşünde, yokuşu yavaş yavaş çıktığımızı gören sevilen bir oyuncumuz “Yürümekte zorluk çeken bu ihtiyarlar neden festivale gelirler ki” demiş. İnternetten yaptığım araştırmada bu arkadaşın bendenizden 1 yaş küçük olduğunu öğrenince şimdiden gelecek yıl için bir muziplik planladım. Mayıs 2018’den sonra rastlaşacağımız ilk festivalde kendisine “İhtiyarlara Yer Yok” filminin DVD.sini hediye edeceğim. Çünkü kapı açılışlarına bile katıldığı rivayet edilen arkadaş seneye benim bu yılki yaşıma gelecek. (18 Mayıs 2017)

70. Cannes Film Festivali’nin bu yılki yüzü Claudia Cardinale olmuş. Claudia Cardinale, Brigitte Bardot’yla birlikte çevirdiği “Petrolcüler” (Les Pétroleuses) filmiyle bizim kuşağın hafızasına kazınmıştır. Küçük bir anımdan bahsedeyim, Claudia’nın Alain Delon ve Burt Lancaster’le birlikte oynadığı “Leopar”ı bilmemkaçıncı kez Emek Sineması’nda izlemiş çıkıyorduk, google’un ve internetin olmadığı o günlerde genç olan bir sinema yazarı arkadaş yanıma yaklaşıp kısık bir sesle “Abi, Claudia Cardinale hangisiydi?” diye sormuştu. O kadar çok şaşırmıştım ki tarif edemem. Zamanın çarkı o kadar zalim işliyor ki herkes ve her şey unutulabiliyor. Bu anımı yazdım ki bugünün 20’li yaşlarını süren sinema yazarı kardeşlerimize, 40 yıl sonra, 76. İstanbul Film Festivali’nde “Ocean’s 13” filminden çıktıktan sonra o günün genç yazarlarından birisi “Abi Brad Pitt hangisiydi?” diye sorduğunda şaşırmasınlar. Oluyor böyle şeyler. Yaşlılık ve tecrübeyi parayla satın alamıyorsunuz. Başımıza gelen her şey bir değerdir, küçümsemeyin. (19 Mayıs 2017)

Son zamanlarda “Moana”, “Arrival” ve Yılmaz Güney’in “Umut” filmi yeniden gösterime sokuldu. Önümüzdeki günlerde de “Anayurt Oteli” ve “Dokuzuncu Hayat” (The 9th Life of Louis Drax) yeniden sinemalarda olacak. “Umut” ile “Anayurt Oteli”nin yenilenen kopyalarıyla genç kuşaklara sunulmaları takdir edilesi bir uygulama. Animasyon “Moana”nın da 23 Nisan haftasında yeniden gösterime sokulması özel bir programlama. Ancak “Arrival” ve vizyona görmüş birkaç filmin daha yeniden gösterime sokulacak olması sinemaların film sıkıntısına mı girdiği sorusunu akıllara getiriyor. Son zamanlarda o kadar saçma sapan filmler gösterime sokuldu ki seyirci salonlardan kaçmaya mı başladı nedir? (19 Mayıs 2017)

Erol’a Not: Erol, bu yazıyı okuduysan kafanı tahtaya iki kere vur, ben duyarım.

(03 Haziran 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com

Anayurt Oteli, bir yüzleşme hikâyesi… Tek bir birey üzerinden bütün bir ülkeyi mercek altına alan toplum analizi adeta… Seçilen mekân dahi bu göndermeye hizmet ediyor.

Kalabalık olmasıyla bildiğimiz koca bir konağın tek başına kalmış bir adamın cehennemi olabileceği gerçeği bize modern dünyanın da bir kötü bir şakası adeta. Bu bağlamda bir geleneksel ya da modern yaşama biçimleri de tartışmaya açılacak başka bir konu.

Filmin sonunda, beşik sallarken yanında gördüğümüz fotoğraftaki kadın, Keçecizade Faruk’un âşık olduğu yengesidir ve bu aşk yüzünden intihar etmiştir. Zebercet, Faruk Dayısı ve Semra Yengesinin durumunu kendisininkiyle özdeşleştirir. Fakat filmde gecikmeli Ankara treniyle gelen kadınla fotoğraftaki kadın aynı kişi olmasına rağmen, Zebercet’in beşik sallaması akıllara fotoğraftakinin yengesi değil annesi olabileceği ihtimalini getiriyor.

Diğer yandan Atılgan olayları eşzamanlı olarak aktarıyor. Şimdiki zaman, geçmiş ve gelecek aynı anda parantez içindeki monologlarla veriliyor. Filmdeyse Ömer Kavur geri dönüşler yerine, olayların anlatının içindeki kişilerce dile getirilmesini tercih ediyor. Geçmişe dair her şey iç monologlar şeklinde aktarılıyor. Bunun zaman zaman filme gizem katmak adına güzel bir hareket olduğunu düşünüyorum.

Bunun yanı sıra bir kitap uyarlaması olarak filmin en başarılı özelliği Atilla Özdemiroğlu’nun filme müthiş hizmet eden müzikleri… Dönemin birçok başarılı yapımına imza atan müzisyen daha ilk notasından itibaren imzasını atıyor. Filmin kaotik havasına çok güzel bir zemin hazırladığını ve filmden koptuğumuz anlarda bir anda bizi silkeliyor ve kendimize getiriyor.

Yalnızlık ve iletişimsizlik temasını işleyen 1986 tarihli filmde, kitaba oldukça sadık kalındığını söylemek mümkün… Romandan uyarlanan her film ister istemez bir karşılaştırmaya maruz kalır… Anayurt Oteli’ni benzer uyarlamalar ile kıyasladığımızda oldukça başarılı uyarlama olduğunu söyleyebiliriz. Bu yüzden hem de yenilenmiş kopyasıyla beyazperdede defalarca kez izlenmiş olsa da yine farklı ve özel bir tat bırakacağına eminim…

(01 Haziran 2017)

Gizem Ertürk

Güney Kore sinemasının usta sinemacısı Park Chan-Wook bir Hollywood arası verdikten sonra kendi topraklarına dönüş yaptığı son çalışması ‘Hizmetçi / Agassi’ bizde sansürün hışmına uğrayarak yaygın gösterimi belirsiz bir tarihe ertelendi. Geçtiğimiz yıl Cannes Film Festivali’nde dünya prömiyerini yapan ve eleştirmenlerin haklı övgüsünü alan bu güzel filmi İstanbul Modern Sinema’nın ‘Mutlu Olma İhtimalimiz’ başlıklı yılın en iyi filmleri seçkisi kapsamında izleyebilme imkanınız var.

Bilindik estetize tavrıyla Hitchcock etkili korku gerilim türünün temel unsurlarını ustaca kaynaştıran ‘Lanetli Kan / Stoker’ ile yadellerde başarılı bir sınav vermiş olan Chan-Wook, bu kez Galli yazar Sarah Waters’ın 2002’de yayımlanmış ‘Fingersmith’ romanını kaynak almış. Bizde Everest Yayınları’ndan ‘Ustaparmak’ adıyla çıkmış olan bu çok satan eser, şehvet, entrika, intikam ve cinsel gerilimle örülü göz alıcı bir hikâye sunuyor.

Kraliçe Viktorya döneminde geçen özgün metin, başta Dickens olmak üzere dönemin tanınmış yazarlarının yapıtlarından esintiler taşır. Waters’ın romanında ‘Oliver Twist’ geleneğinin izinde arka sokaklarda yaşayan yoksullar tekinsizdir, ancak sosyo-ekonomik düzeyi yüksek sınıf mensupları da kötücül duygulardan bir o kadar nasibini almıştır. Romanın olay örgüsüne, özellikle başlarda, hayli sadık kalarak yola çıkan Chan-wook, zaman ve mekânı 1930’lu yıllar Kore’sine naklederek işe başlıyor. Dönem Kore’nin Japonya işgali altında olduğu yıllardır. Öykünün ana karakterlerinden sokaklardan gelmiş Koreli Sookee, kendini çevresine Japon soylusu olarak yutturmuş dolandırıcı Kont Fujiwara’nın oyununun bir parçası olarak, görkemli bir malikanede eniştesinin koruyuculuğu altında hapis hayatı süren Lady Hideko’nun hizmetçisi olarak işe başlar. Öyle ki hizmetçi kız, sahte kontun zengin Japon hanımefendisinin gönlünü çalmasına yardımcı olacak, kendi payını aldıktan sonra ortadan kaybolacaktır. Lakin işler beklendiği gibi gitmez. Öykünün ilerleyen bölümlerinde entrika entrikaya karışır, karakterler arasında beklenmedik gönül ilişkileri doğar.

30’lu yıllar Kore için hayli karmaşık bir dönem. Keskin sınıf farklılıklarının ötesinde, ülke sömürge haline düşmüş durumda. Geleneksel yaşam tarzının yanısıra yeni yüzyıl ilerledikçe modernitenin benimsenmeye başladığı yıllar bunlar. Lady Hideko’nun yaşadığı malikanenin Batı ve Japon tarzlarını ustaca kaynaştıran eklektik mimarisi, dönemin özelliklerini yansıtmak açısından çok belirleyici bir örnek. Hideko’nun yatak odası Batı usulü döşenmişken, hemen yanıbaşındaki hizmetçi odası tipik Japon tarzını koruyor. Bir diğer örnek olarak evin kitaplığını gösterebiliriz. Dış cephe geleneksel Japon mimarisi özelliğini korurken, iç mekânda Batı tarzı devasa bir kütüphane yer alıyor. Aynı mekân ‘tatami’ adı verilen Japon minderleri ve Japon usulü minyatür bahçe süslemeleriyle bezenmiş. Böylece mekanın Viktoryen kasveti, ferahlatıcı Japon minyatürleriyle dengelenmiş. Bu noktada filmin ‘sanat yönetimi’ alanında Cannes’da kazanmış olduğu ödülü sonuna kadar hakettiğinin altını çizmemiz gerekiyor.

Mekândaki tezatlar metin örgüsünde de bol bol mevcut. Film de roman gibi üç ayrı bölümden oluşuyor. Her bölümü ayrı bir karakterin bakış açısıyla izliyoruz. Farklı perspektiflerden akan hikâyeyi yakın planlar ve çarpıcı kamera hareketleriyle aktarıyor yönetmen. Bu melez yapıyı müzik kullanımında da sürdürüyor. Jo Yeong-Wook’un özgün müziğini, Mozart ve Rameau’dan ödünç ezgilerle çeşitlendiriyor.Film beklenmedik sürprizlerle dolu bir seyir sunuyor izleyicisine. İşte bu seyir keyfini bozmamak için öykünün gidişatı ve dönüm noktaları hakkında fazlaca bilgi vermekten kaçınıyorum. Özetle söylemek gerekirse, 2,5 saatlik saatlik süresini ustaca kullanan, soluk soluğa izlenen bir yapım ‘Hizmetçi’. Erkek egemen bir toplumda iki genç kadın arasında filizlenen romans, eril evrene meydan okuyan başdöndürücü erotizmi ucuza kaçmadan parlak bir estetizm içinde aktaran Chan-Wook, mükemmel oyuncu performanslarından büyük destek alıyor, ‘Oldboy’ ile sinemasına gönül vermiş hayranlarını ise finaldeki sadistik intikam sekansıyla selamlıyor.

(‘Hizmetçi’ 1 Haziran Perşembe 19:00; 4 Haziran Pazar 17:00’de İstanbul Modern Sinema’da izlenilebilir.)

(30 Mayıs 2017)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

70. Cannes Film Festivali’nde ödüller açıklandı. İspanyol sinemacı Pedro Almodovar’ın başkanlığındaki ana jürinin kararı doğrultusunda Altın Palmiye en iyi film ödülü bizde Turist adıyla gösterilmiş Force Majeure ile üç yıl önce festivalin Belirli Bir Bakış bölümünden Jüri Ödülü ile dönen İsveçli sinemacı Ruben Östlund imzasını taşıyan ‘Kare /The Square’ adlı yapıma gitti. 2,5 saate yaklaşan uzunluğuyla festivalin en uzun filmlerinden biri olan yapımın başrollerinde Danimarkalı Claes Bang, Elisabeth Moss ve Dominic West gibi isimler bulunuyor. Film, çağdaş bir sanat müzesinin saygın küratörünün varoluş krizini öykülüyor.

Festivalin ikincilik ödülü sayılabilecek Büyük Jüri Ödülü, eleştirmenleri bölen ‘Nabız 120 / 120 Battements Par Minute‘ filmine verildi. Bizde ‘Sınıf’ adıyla gösterilmiş Altın Palmiyeli Laurent Cantet filmi ‘Entre Les Murs’ün senaryo ve kurgucularından Robert Campillo’nun üçüncü uzun metrajı olan yapım, 1990 başlarında on yıldır can alan AIDS hastalığına karşı verilen mücadeleye dikkat çekmek için biraraya gelmiş Act Up-Paris gönüllülerinin çabalarını anlatıyor.

En iyi yönetmen ödülü, ‘The Beguiled’ filmiyle Francis Ford Coppola’nın sinemacı kızı Sofia Coppola’ya gitti. Clint Eastwwod’un başrolde olduğu, bizde ‘Kadın Affetmez’ adıyla gösterilmiş 1971 yapımı Don Siegel filminin yeniden çevrimi olan yapım, Thomas P. Cullinan’ın ‘A Painted Devil’ isimli romanından uyarlanmış. Amerikan İç savaşı döneminde geçen hikâye, Kuzey için savaşan yaralı askerin bir kız yetiştirme yurdunda kadınların eline düşüşünün gerilimli öyküsünü aktarıyor. İrlandalı aktör Colin Farrell’e Nicole Kidman, Kirsten Dunst ve Elle Fanning gibi güçlü bir kadın oyuncu kadrosu eşlik ettiği filmin Haziran ayında sıcağı sıcağına bizde de gösterileceğini duyurmuş olalım.

En iyi senaryo ödülü iki film arasında paylaştırıldı. Bunlardan Yunan kökenli usta sinemacı Yorgos Lanthimos’un Efthymis Filippou birlikte kaleme aldığı doğaüstü gerilim denemesi ‘Kutsal Geyiğin Öldürülmesi / The Killing of A Sacred Deer’, korumasına aldığı ergen gencin tekinsiz davranışları karşısında akla hayale gelmeyecek bir fedakarlıkta bulunan karizmatik cerrahın hikâyesi üzerine. Yunan kökenli usta sinemacının ‘The Lobster’da da birlikte çalıştığı Colin Farrell ile Nicole Kidman’ın birlikte rol aldıları ikinci yapım olma özelliğini taşıyor bu film.

Senaryo dalında ikinci Altın Palmiye, sondan bir gün önce gösterilen festivalin tek İngiliz yapımı ‘Aslında Burada Hiç Yoktun / You Were Never Really Here’ filmine verildi. ‘Ratcatcher’, ‘Morvern Callar’, ‘We Need to Talk About Kevin’ ile geçtiğimiz yıllarda Cannes’da yarışmış ve övgüler almış kadın yönetmen Lynne Ramsay’in bu son çalışmasında, küçük bir kızı seks tüccarlarının elinden kurtarmaya çalışan savaş gazisi performansıyla Joaquin Phoenix en iyi erkek oyuncu ödülüne layık görüldü. Müzikleri Radiohead’in beyni diyebileceğimiz gitar ve keyboard’dan sorumlu üyesi Jonny Greenwodd’un imzasını taşıyan yapım, festivalden iki ödülle dönen tek yapım oldu böylece.

En iyi kadın oyuncu ödülü Almanya’da yaşayan Türkiye kökenli sinemacımız Fatih Akın imzalı şiddet dozu yüksek ‘Hiç Yoktan / Aus Dem Nichts’deki yorumuyla Diane Kruger’e takdim edildi. Film, kocası ve oğlunu bombalı bir saldırıda yitiren Katja’nın matem ve intikamı üzerinden gelişiyor. Usta Rus yönetmen Alexander Zvyagintsev ise 2014’de Cannes’da yankı uyandırmış ve en iyi senaryo dalında ödüllendirilmiş epik sosyal drama ‘Leviathan’ın ardından, ilk dönem başyapıtları ‘Dönüş’, ‘Sürgün’ ve ‘Elena’nın izinde dağılmış mutsuz aile ortamına dönüş yaptığı ve çağdaş Rus toplumuna karamsar bakışıyla dikkat çeken ‘Sevgisiz / Nelyubov’ ile Jüri Ödülü’nü kazandı.

Merakla beklenen Haneke filmi ‘Mutlu Son / Happy End’ yarışmadan eli boş dönerken, ikisi ana seçkide, diğer ikisi yan bölümlerde izleyici karşısına çıkan dört tane filmiyle festivale damgasını vuran deneyimli oyuncu Nicole Kidman 70. yıl özel ödülüyle onurlandırıldı.

(29 Mayıs 2017)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

Geçen gün Erol’uma “Erol benim yazıları okuyor musun?” diye sordum. “Çok sık ve olur olmaz şeyler yazmaya başladın, hepsini okuyamıyorum.” dedi. Bendeniz de alındım ve üzüntülere gark oldum; o nedenle Erol’a diyorum ki: Erol bu yazının buradan sonrasını okuma. Diğer Erol’lar bu yasaklamadan muaftır.

Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Eskişehir Film Festivali, Atıf Yılmaz ve Osman Seden’le ilgili önceki paylaşımı yaptıktan sonra kontrol etmek için tekrar facebook’a girince şaşkınlığa uğradım. Ömer Kavur filmlerinin yapımcısı olarak bilinen sevgili Sadık Deveci, 05 Mayıs 2006 tarihinde kaybettiğimiz değerli yönetmenimiz Atıf Yılmaz hakkında şöyle yazmış: “Ustam Atıf Yılmaz’ı 11 yıl önce kaybetmenin üzüntüsünü yaşıyor, Allahtan rahmet diliyorum. Nurlar içinde yat ustam. Eserlerinle daime kalbimizdesin.” Demek ki değerli yönetmenimiz tüm sevenlerinden rahmet istedi. Allah rahmet eylesin. (05 Mayıs 2017)

TV reklamında ak saçlı, kara gözlüklü bir vatandaş, “19:90’a gömlek mi olur yani. Bu kadar da propaganda görmedim ya.” diye sitem ediyor. İlahi Sinan, yıllardır film yapmıyorsun neredeyse seni unuttuk, filmi kim hatırlayacak da filmin hatırına gömlek alacak? (Diye sorsam da Sinan’ı ve “Propaganda”yı herhalde sadece bizim gibi fanatik sinemaseverler hatırlayabilir. Ancak gömlek alacağımın garantisini veremem, onu da belirtmiş olayım.) (05 Mayıs 2017)

Havuza girmede dünya hız rekorunu kırdığımı duyururum. Narin cildim çok hassas olduğundan, genelde havuz merdivenlerinden inerken çok nazlanır, kendime mümkün olduğunca çok soğuk eziyeti çektiririm. Sezonu Kıbrıs’ta bir otelin devasa havuzunda açmak kısmet oldu. Nazımı bilen hanım benden önce havuza girdi, yüzmeye başladı. Ortalarındayken birden “Arıııı” diye bağırdı. Bendeniz, narin Sadi Bey ne zaman havuza girdim, ne zaman hanımla arının yanına ulaştım, vallahi bilmiyorum. Siz tam burada hanım arı sokmasından korktuğu için bağırdığını sandınız doğal olarak. Ancak “Boğuluyor” diye yakınında, suda çırpınan arıyı işaret ediyordu. Sert rüzgârın suya yapıştırıp kanatlarını ıslattığı arıyı avuçlayıp kenara yöneldim. Elimdeki suyu süzerken arı kanatlarını silkeledi ve uçtu, gitti. Dünyanın düzenini bozup bozmadığımdan emin değilim ama yazı başındaki rekoru kırdığıma eminim. (05 Mayıs 2017)

Para, bazen ölçü olmuyor. Misalen “Recep İvedik 5”in hasılat rekoru kırmasıyla, bazı film şirketlerinin henüz vizyona girmemiş yeni filmlerinin ilk gösterimlerini Yazlık Büyükada Lale Sineması’nda yapmalarını mukayese ettiğimizde yazlık sinemaya destek veren film şirketlerinin jesti öne geçiyor. Son Hasılat Bükücü Nizam Eren’in “Recep İvedik 5′in hasılat rekoru kırdığı haberi medyada hiç yer bulmadı” mealindeki ifadesi üzerine bendenize böyle bir ilham gelmiş oldu ve yazdım. Recep’in şahsını hiç sevmesem de hasılat rekoru kırarak sinemalara kazanç sağlaması özelliğini her zaman sevdiğimi ve takdir ettiğimi alenen belirtirim. (Alenen kelimesinin hatırlattığı bir not: Üç genç marketin köşesinde durmuş “Ayan” kelimesinin ne anlama geldiğini tartışıyorlardı; müdahale ettim: “Ayan, açıkça, alenen manasına gelir” dedim.) (09 Mayıs 2017)

“Yeni Başlayanlar” serisi 15 Kasım 2002’de “Yeni Başlayanlar İçin İtalyanca” ile başlamıştı, 06 Haziran 2014’te “Yeni Başlayanlar İçin Vahşi Batı” ile devam etti ve 12 Mayıs 2017’de “Yeni Başlayanlar İçin Hayatta Kalma Sanatı” ile sürecek. İlk ikisi yabancı film olan serinin son filmi yerli yapım. Bir de amatör gençlerin facebook ortamında yayınladıkları “Yeni Başlayanlar İçin İşsizlik” adlı film var. (10 Mayıs 2017)

Film yapımcıları ve ithalatçıları bildiğim kadarıyla filmlerine koyacakları isimlerin kısa, akılda kalıcı, filmin konusu hakkında bilgi verici olmasını isterler. Orijinal adının tam tercümesi ile uyuşmasa da yabancı filmlerin bazılarında da bunu uygularlar. Misal vereyim filmin orijinal adı “Arachnophobia”nın tam çevirisini yapmak mümkün olmadığında bu filme konuyu çağrıştıran ve seyircinin ilgisini çekecek “Örümcek Korkusu” adı konur. Bu açıklamayı zaman zaman yinelemekte fayda var. Çünkü sinemaya yeni yeni ilgi duymaya başlayan meraklılar genelde bu şekilde isim konulduğunu bilmediklerinden filmcilerin yetersiz çevirmen kullandıklarını sanırlar. Tabi ki her şeyde olduğu gibi bu konuda da istisna vardır. Örnek vereyim, bu hafta vizyona girecek olan “4N1K” adlı filmin ve 2012’e izlediğimiz “htr2b” adlı filmin adlarını koyanları bu cesaretlerinden dolayı kutlamak gerek. Birkaç yıl sonra en sıkı sinefiller bile bu filmlerin adlarını hatırlamakta güçlük çekecekler. Özet olarak filmlere akılda kalıcı ve kısa isimler koymakta fayda var derim. Ben. Deniz. (Hadi buyur: Bu paylaşımı yaptıktan sonra afişini indirdiğim filmin adını “4K1N” şeklinde yazdım, son anda fark edip “4N1K” olarak düzelttim.) (11 Mayıs 2017)

Her web sitesine nasip olmaz: sadibey.com fasıl heyeti sahnede. → (12 Mayıs 2017)

(23 Mayıs 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com

17 – 28 Mayıs 2017 tarihleri arasında düzenlenen Cannes Film Festivali bu yıl 70. yaşını kutluyor. Afişinde güzeller güzeli Claudia Cardinale’nin 1959 yılında Roma’da bir çatıda zıplarken çekilmiş fotoğrafının yer aldığı festivalin Altın Palmiye ödüllü ana yarışmasının büyük jürisine bu sene İspanyol usta Pedro Almodovar başkanlık ediyor. Jürinin diğer üyeleri, geçtiğimiz yıl ‘Toni Erdmann’ ile eleştirmenlerin baş tacı olan Alman yönetmen Maren Ade, Fellini’nin mirasçısı İtalyan sinemacı Paolo Sorrentino, yine geçtiğimiz yıl festivalde fırtınalar koparmış, bizde sansürün hışmına uğrayarak gösterimi belirsiz bir tarihe ertelenen ‘Hizmetçi / Agassi’nin yaratıcısı Koreli Park Chan-wook, Fransız oyuncu yönetmen Agnes Jaoui, Amerikalı ünlü oyuncular Jessica Chastain ve Will Smith, Çinli oyuncu / yapımcı Fan Bingbing ile tanınmış müzik adamı Gabriel Yared’den oluşuyor.

Yarışma dışı gösterilen, Fransız yönetmen Arnaud Desplechin’in tüm Fransa’da eş zamanlı olarak dağıtıma girecek olan son filmi ‘İsmail’in Hayaletleri / Les Fantômes d’Ismaël’ açılışı yapıyor. Başrollerinde Mathieu Amalric, Marion Cotillard ve Charlotte Gainsbourg’u izleyeceğimiz yapım, yeni filmini çekmekte zorlanan bir sinemacının yirmi yıl aradan sonra ortaya çıkan eski sevgilisi ile hayatını kurmaya çalıştığı kadın ile tereddütlü ilişkileri üzerine.

19 filmin yer aldığı bu yılki ana seçkinin en heyecanla beklenen filmi Michael Haneke imzalı ‘Mutlu Son / Happy End’ kuşkusuz. Sinema dünyasının yaşayan en büyük ustasının, ‘Beyaz Bant – Der Weisse Band’ ve ‘Aşk / Amour’ın ardından üçüncü bir Altın Palmiye için yarıştığı, gözde oyuncuları Isabelle Huppert, Jean Louis Trintignant’ın yanısıra, Toby Jones ve Mathieu Kassovitz gibi isimlerin yer aldığı son filminde, Calais’de büyük bir şirketin işletmecisi zengin burjuva ailesinin çevredeki göçmen kamplarında yaşananlara kayıtsız portresi çiziliyor. Filmin dünya prömiyeri 22 Mayıs Pazartesi günü yapılacak. Aynı gün gösterilecek ‘Kutsal Geyiğin Öldürülmesi / The Killing of A Sacred Deer’, Yorgos Lanthimos imzasını taşıyor. Korumasına aldığı ergen gencin tekinsiz davranışları karşısında akla hayale gelmeyecek bir fedakârlıkta bulunan karizmatik cerrahın hikâyesi ile doğaüstü bir gerilim denemesine girişiyor Yunan kökenli usta yönetmen bu defa. Sinemacının ‘The Lobster’da da birlikteliğine güçlü bir kadın oyuncu kadrosu eşlik ediyor.

Festivalin gediklisi usta yönetmenlerden Rus Alexander Zvyagintsev, sosyal ağırlıklı ‘Leviathan’ın ardından, ilk dönem başyapıtları ‘Dönüş’ ve ‘Sürgün’ün izinde dağılmış mutsuz aile ortamına dönüş yapıyor ‘Sevgisiz / Nelyubov’ isimli son yapıtıyla. Ukrayna kökenli Sergey Loznitsa ise, 2,5 saate yaklaşan uzunluğuyla bu yılki ana seçkinin en uzun filmi olan ‘Krotkaya’da, Rusya’nın ücra bir köşesinde kale gibi korunan hapishanede yatan kocasından haber almak üzere yola çıkmış bir kadının şiddet yüklü serüvenini öykülüyor. Almanya’da yaşayan Türkiye kökenli sinemacımız Fatih Akın da şiddet dozu yüksek bir hikâye ile Cannes’da bir kez daha yarışıyor bu sene. Başrollerinde Diane Kruger, Numan Acar ve Ulrich Tukur’un yer aldığı ‘Aus Dem Nichts’ kocası ve oğlunu bombalı bir saldırıda yitiren Katja’nın intikamı üzerine kurulmuş.

2014’de ‘Beyaz Tanrı’ ile festivalin yan bölümlerinden ‘Belirli Bir Bakış / Un Certain Regard’ da ödüllendirilen Macar yönetmen Kornél Mundruczó, doğaüstü güçlere sahip genç bir göçmenin hikâyesi üzerine şekillenmiş ‘Jupiter’s Moon’ ile, bizde ‘Turist’ adıyla gösterilmiş ‘Force Majeure’ ile aynı yıl aynı bölümde jüri ödülüne layık görülmüş İsveçli sinemacı Ruben Östlund imzalı ‘The Square’ festivalin merakla beklenen diğer filmlerinden. Östlund’un başrollerinde Danimarkalı Claes Bang, Elisabeth Moss ve Dominic West gibi isimlerin bulunduğu son çalışması, çağdaş bir sanat müzesinin saygın küratörünün varoluş krizini öykülüyor.

Uzak Doğu sinemasından üç büyük usta festivali şenlendiriyor bu yıl. Japon Naomi Kawase ‘Işık / Hikaru’ da bir kadın kameraman ile görme yetisi azalmış fotoğrafçının gözle görülmeyen bir dünyanın ışığını keşfetmelerini konu ediniyor. Koreli sevdiğimiz sinemacı Hong Sangsoo ‘Ertesi Gün / Geu-Hu’da kendi yaşadıklarından hareketle sorunlu kadın/erkek ilişkileri üzerine eğiliyor bir kez daha. ‘The Host’ ile çağımızın en ürkünç canavar filmlerinden birine imza atmış olan bir diğer Koreli yönetmen Bong Joon-Ho ise ünlü E.T.’yi andıran bir hikâyeyle Cannes’a geliyor. Tilda Swinton ve Paul Dano gibi isimlerin de yer aldığı ‘Okja’, on yıldır birlikte olduğu filme adını veren yaratığı uluslararası bir kuruluşun elinden kurtarma savaşı veren Mija’nın serüvenini anlatıyor.

Fransız ve Amerikan filmlerinin ana seçkideki ağırlıkları her yıl olduğu gibi devam ediyor. François Ozon imzalı ‘Çifte Aşık / L’Amant Double’ gerçek kimliğini gizlemiş psikanalistine aşık, kırılgan Chloé’nin hikâyesi üzerine. Deneyimli sinemacının son gözdelerinden Marine Vacht ile Jérémie Renier’nin başrollerde olduğu, erotik fragmanıyla daha gösterilmeden büyük beklenti yaratan filmin sürpriz ismi beyazperdede görmeyi özlediğimiz Jacqueline Bisset. Oscarlara boğulan ‘Artist’in yönetmeni Michel Hazanavicius imzalı ‘Tehlikeli / Le Redoutable’, 1967 Paris’inde Yeni Dalga’nın öncü isimlerinden Jean Luc Godard’ın ‘Çinli Kız / La Chinoise’ filminin çekimleri sürerken, kendisinden 20 yaş küçük Anne Wiazemsky ile filizlenen aşkına, Mayıs ’68 olayları ışığında politik ve entellektüel dönüşümü ne odaklanıyor. Jacques Doillon’un yönettiği ‘Rodin’, 1880’ler Paris’inde modern heykelin öncü isminin özel hayatı ve sanatsal kavgasını Vincent Lindon’un merakla beklenen kompozisyonuyla perdeye taşıyor. Bizde ‘Sınıf’ adıyla gösterilmiş Altın Palmiyeli Laurent Cantet filmi ‘Entre Les Murs’ün senaryo ve kurgucularından Robert Campillo’nun üçüncü uzun metrajı ‘Nabız 120 / 120 Battements Par Minute’, 1990 başlarında on yıldır can alan AIDS hastalığına karşı verilen mücadeleye dikkat çekmek için biraraya gelmiş Act Up-Paris gönüllülerinin çabalarını anlatıyor.

Bağımsız Amerikan sineması dört adet filmle temsil ediliyor bu sene. İlk gün gösterilen Todd Haynes imzalı ‘Wonderstruck’, Brian Selznick’den bir roman uyarlaması. Deneyimli sinemacı, elli yıllık bir zaman dilimi içinde farklı dönemlerde ergenliğe adım atmış iki çocuktan birinin kayıp babasının, diğerinin hayranı olduğu ünlü kadın oyuncunun izini sürmeleri üzerine. Julianne Moore ile Michele Williams filmin tanınmış isimlerinden. Sofia Coppola imzalı ‘The Beguiled’, Clint Eastwwod’un başrolde olduğu, bizde ‘Kadın Affetmez’ adıyla gösterilmiş 1971 yapımı Don Siegel filminin yeniden çevrimi. Thomas P. Cullinan’ın ‘A Painted Devil’ isimli romanından uyarlanan, Amerikan İç savaşı döneminde geçen hikâye, Kuzey için savaşan yaralı askerin bir kız yetiştirme yurdunda kadınların eline düşüşünün gerilimli öyküsünü aktarıyor. İrlandalı aktör Colin Farrell ile Nicole Kidman’ın ana seçkideki bu ikinci birlikteliğine, Kirsten Dunst ve Elle Fanning gibi güçlü bir kadın oyuncular katkıda bulunuyor. Uyuşturucu bağımlılığı üzerine ‘Heaven Knows What’ ile üç yıl önce Venedik Film Festivali ‘Uzak Ufuklar’ seçkisinde ödüller alan Ben ve Joseph Safdie kardeşlerin yeni çalışması ‘Good Time’, festivalin merakla beklenen bir diğer yapımı. Adrenalin yüklü bir gecede geçen film, bir banka soygununda yakalanıp içeri girmiş erkek kardeşini hapisten kurtarmak için gecenin ve yeraltı dünyasının karanlığına dalan genç adamın soluk soluğa serüvenini anlatıyor. Karizmatik eski vampir Robert Pattinson’a, Jennifer Jason Leigh ve Barkhad Abdi gibi isimler eşlik ediyor. Listenin uzun isimli son Amerikan bağımsızı ‘The Meyerowitz Stories (New and Selected)‘ tipik bir Noam Baumbach yapıtı. Dustin Hoffman, Emma Thompson, Ben Stiller, Adam Sandler, Elizabeth Marvel ve yine perdede görmeyi pek özlediğimiz Candice Bergen’den oluşan cazip bir oyuncu kadrosuna sahip olan film, yönetmenin uzmanı olduğu gerilimli geniş aile ilişkileri üzerine.

Son gün gösterilecek olan ‘You Were Never Really Here’ ana seçkide yer alan tek İngiliz yapımı. ‘Ratcatcher’, ‘Morvern Callar’, ‘We Need to Talk About Kevin’ ile geçtiğimiz yıllarda Cannes’da yarışmış ve övgüler almış kadın yönetmen Lynne Ramsay’in bu son çalışmasında, Joaquin Phoenix’in canlandırdığı savaş gazisi genç bir kızı seks tüccarlarının elinden kurtarmaya çalışıyor. Bu gerilimli filmin müzikleri Radiohead’in beyni diyebileceğimiz gitar ve keyboard’dan sorumlu üyesi Jonny Greenwodd’un imzasını taşıyor.

(17 Mayıs 2017)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Ankara Uluslararası Film Festivali’nin verdiği ilhamla Nostalji’nin hikâyesi: Ortadoğu Teknik Üniversitesi’ni kazanmışsınız, Ankara’ya geliyorsunuz. Bahçelievler’de ev tutmuş, o güzel öğrencilik yıllarınıza başlamışsınız, bir yandan tahsilinizi yapıyorsunuz, diğer yandan sanat faaliyetlerini takip etmeye başlıyorsunuz. Sinemalar, tiyatrolar, sergiler, hayat sürüyor. O zamanlar, yani gençlik zamanı nostalji diye bir kavramın varlığından haberiniz yok, çünkü farkında olmadan onu tesis etmektesiniz. Sonra hayat rüzgârı esmeye başlıyor ve sizi memleket sathına savuruyor. Nostalji hikâyesinin başlangıç bölümü insanların mekânları terk etmesiyle sona eriyor. Yıllar geçiyor, 28 yıl kadar, şehre dönüyorsunuz. Anılar size hatırlattığı için önceki yıllardaki mekânları aramaya başlıyorsunuz. Çoğunu bulamıyorsunuz, çünkü kapanmışlar, yıkılmışlar, yol veya yeşil alan olmuşlar. Tesadüfen bir tanesine rastlıyorsunuz. Direnmiş, hâlâ öğrencilerin şen kahkahalarına eşlik ediyor. İçeriye girip sessizce dolaşıyorsunuz, garson soruyor: “Buyurun beyefendi ne aramıştınız?” Sizin kenarda köşede eski anıları aradığınızı bilmiyor tabi ki, “Şöyle bir dolaşıyorum,” deyip yavaşça çıkıyorsunuz dışarı. Muhtemelen genç garson sizin ne yaptığınızı anlamadan arkanızdan bakıyor. Sinemaları arıyorsunuz, çünkü oralarda da iz bırakmıştınız. Batı Sineması, Derya Sineması, Nergis Sineması, Gölbaşı Sineması’nı arıyorsunuz. Sizin film seyrettiğiniz mekânların bazıları başka yerlere dönüşmüşler, yabancılaşmışlar. Bulamadıklarınızı zamane gençlerine sormayın, çünkü “Aaa burada sinema mı varmış?” diye soruyu size çevirdiklerinde aradığınızı ikinci defa kaybetmiş gibi oluyorsunuz. Nostalji hikâyesinin bu bölümünde mekânlar insanları terk etmiş oluyor. 28. Ankara Uluslararası Film Festivali’nde, yıllar önce çok sevdiğiniz filmleri yeniden izleyince bazılarından pek tat alamadığınızı fark ediyorsunuz. Zamanında usulen izlediğiniz ve oldukça sıkıldığınız klasik filmlerin ise sırrına ulaşıp hayran oluyorsunuz. Ve artık kanaat getiriyorsunuz ki eski zamanlar gitmiş, geri gelmesi mümkün değil; yeni zamanlardaki umudun peşine düşmek gerek. (03 Mayıs 2017)

Sadi Bey’in Bey’in Beyazperde Yazıları: Habersiz gelen muson yağmuru ödülümüz olmuştu. (Gerçeğin İki Yüzü-The Last Face, Yön: Sean Penn) (03 Mayıs 2017)

Basından bir arkadaş ile haftada birkaç kez WhatsApp’tan yazışırız. Hangi filmin basın gösterimi olduğunu genelde o bana sorar. Dün akşam sormayacağı tuttu, ben de muziplik olsun diye doğrudan bugün öğleden sonra gösterimi yapılacak olan filmin adını yazdım: “Çam Yarması”. “Ayıp oluyor ama abi” gibi sitemli bir cevap beklentisine girdim. Sağ olsun kendisi hoşgörülü ve kalender bir arkadaştır beklemediğim bir cevap yazdı: “Buyur”. Gösterimde rastlaştığımızda neden alınmadığını sordum. “Abi ben ufak tefek bir adamım, Çam Yarması gibi iri değilim ki, niye alınayım.” diye cevap verince “O zaman sana Selvi Yarması diye mi hitap edeceğiz?” diye sordum, gülüştük. “Çam Yarması” filmi sinema perdesine gelmeyi başarmış her film gibi en azından asgari bir takdiri hak ediyor ancak filmcilerin de seyirciye saygı göstermesi gerek. Filme sanki geniş bir ailenin tüm fertleri katkıda bulunmuş. Jeneriğin yarısında Kuşçu soyadı geçiyor, ancak jenerik yazılımına gerekli özen gösterilmemiş, soyadı çok yerde Kuşcu, Kusçu şeklinde iki şekilde geçiyor, afişte ise Kuşçu olarak yazılmış. (03 Mayıs 2017)

Bugün başlayan Eskişehir Film Festivali’nin az bilinen -çok önemli- bir özelliği de Sadi Bey’e Emek Ödülü veren ilk festival olmasıdır. Sevdiğim festival bu seneki duyuru ve davetlerini 02 Mayıs’ta, festivale bir kaç gün kala yaptı. Daha önceden gelen çağrılara angaje olduğumdan festivale bu sene katılamıyorum. Ancak programda gözüme çarpan, baş rolünde Onur Ödülü verilecek olan İzzet Günay’ın oynadığı “Beni Osman Öldürdü” filminin verdiği çağrışımla seneye 20. festival için 2 adet film önereyim dedim. Sinemada iki yönetmenin film isimleriyle birbirlerine serzenişte bulunduğu başka örnek var mıdır, bilmiyorum ama “Allah Cezanı Versin Osman Bey” (1961) ile “Erkeklik Öldü mü Atıf Bey” (1962) filmleri sinemamızın ünlü yönetmenleri Atıf Yılmaz ile Osman Fahir Seden’in genç yaşlarında birbirlerine film isimleriyle yaptıkları sitemler olarak sinema tarihimize yazılmıştır. Eskişehir Film Festivali önümüzdeki sene bu filmleri gösterirse izleyicilerinin nostaljik gülümsemelerine vesile olacağına eminim. (05 Mayıs 2017) Festival emekçisi Ali Sönmez’den Ek: Açılışını Yeşilçam’ın en ünlü dev kadrolu komedi filmi “Badem Şekeri”ni göstererek ve iki efsanevi kadın oyuncusu Türkan Şoray ile Fatma Girik’i aynı sahnede buluşturarak yaptığımız Malatya Film Festivali, ilk senesinde tasarladığımız gibi “Komedi Filmleri Festivali” olarak sürseydi, Bursa İpek Yolu ve Malatya Film Festivalleri’nin danışma kurullarında beraber görev aldığımız sevgili İzzet Abi’nin sempatik filmlerinden biri olan ve Öztürk Serengil’in “kült” sayılacak Abidik Gubidik Twist yorumunu da içeren “Beni Osman Öldürdü” (ki yönetmeni Osman Fahir Seden’dir) ve önerdiğiniz “derin anlamlı” (!) filmler de “Yeşilçam Komedi Klasikleri” arasında gösterilecekti!.. Arada bir bilene danışmak şart!

(14 Mayıs 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com

Ülkemizdeki gösterimi sessiz sedasız süren bir filme dikkatinizi çekmek istiyorum bu yazımda. Mısırlı yönetmen Muhammed Diab imzalı ‘Çatışma / Esthebak’, kamplara bölünmüş ülkesinin çağdaş trajedisini son derece etkileyici bir biçimde perdeye yansıtan 2016 yılının en ilgiye değer yapımlarından biri. Bizde yalnızca Antalya Film Festivali’nde gösterilmiş ilk filmi ‘678 Numaralı Kahire Otobüsünün Kadınları’nda tacize uğrayan üç kadının hak ve adalet savaşını dile getiren 38 yaşındaki sinemacı, geçtiğimiz yıl Cannes Film Festivali ‘Belirli Bir Bakış’ seçkisinin açılış filmi olan bu ikinci uzun metrajında, Arap Baharı’ndan sonra ülkesinde yaşananları sıcağı sıcağına perdeye aktarıyor.

Hüsnü Mübarek’in 30 yıllık tek adamlığının sonunu getiren Mısır Devrimi’nin ardından Muhammed Mursi’nin demoktratik seçimlerle cumhurbaşkanı seçilmesi ve üç gün sonra askeri darbe ile devrilmesiyle Müslüman Kardeşler ile Ordu’nun çatışmaya girmesi özetleniyor perdede beliren ilk yazılarda. Devrimin üzerinden iki yıl geçmiş, Mısır’da hayat normale dönmemiştir. Ülke kanunsuzluğun hüküm sürdüğü karanlık bir dönemden geçmektedir. Farklı grup ve fraksiyonların çatışmalarıyla Mısır tam bir kaosun içine sürüklenmiştir.

‘Çatışma’, Kahire’nin 2013 yazında sıradan bir günde geçer. Ancak yönetmen Diab’ın tercihiyle, bizler olan biteni, bu kaosun ortasında silahlı kuvvetlerin gözaltına aldığı bir grup protestocunun hapishaneye götürülmek üzere içine kondukları tutuklu aracının içinden, onlarla birlikte izleriz. ABD vatandaşı olan Mısır asıllı bir gazeteci ile onunla birlikte çalışan fotoğrafçı araca alınır önce. Daha sonra, ABD karşıtı ordu yanlısı protestocular içeri atılır. Bir sokak gösterisinde gözaltına alınan Müslüman Kardeşler yanlılarıyla araçtakilerin sayısı 20 küsur kişiyi bulur.

Farklı kültürlerden, inançlardan ve yaşam biçimlerinden gelen, farklı hayatları olan bir grup insanın biraraya geldiği patlamaya hazır bir kazana dönüşür araç. Sekiz metrekarelik metal bölme, değişik fraksiyonlardan insanların birbirinin boğazına sarıldığı Mısır toplumunun minyatür bir replikası haline gelir. Manevra alanı olmayan, giderek artan ısıdan nefes almakta zorluk çeken bu insanlar topluluğu, sıkışmış bir toplumun metaforu haline dönüşür. Araç yoluna devam ederken dışarda sürüp giden patlamalara, yakılan taşıt görüntülerine, biber gazı hücumlarına, bizler de gözaltına alınanlar gibi tel örgüler ardından şahit oluruz. Görüş alanımız ‘Saul’un Oğlu’ deneyiminde olduğu gibi son derece kısıtlıdır. Bu klostrofobik ortamda, izleyici de hapsedilmişlik duygusundan kurtulamaz.

Daha sakin anlar devreye girer ara ara. Farklı yaşam biçimlerinden gelen hemşire ile tesettürlü genç kızın kaba saba erkeklere karşı dayanışmasına tanık oluruz. Futbol ve müzikte birleşebilir bir bölümü en azından. Tutukevleri dolu olduğu için gün boyu hapis kaldıkları cehennemi araçta, aynı hamurdan gelen insanlar olduklarını hatırlarlar zaman zaman. Her biri Mısır toplumunun farklı bir rengini temsil eden bireyler, hep birlikte yaşamayı öğrenemedikleri takdirde, hep birlikte uçuruma gideceklerini fark ederler.

Yer, zaman ve olay örgüsü birliği içinde, saflara ayrılmış bir toplumun trajedisini aktaran ‘Çatışma’ sarsıcı bir deneyim. Aktif el kamerası ve dinamik kurgusuyla dar alandaki gerilimi canlı tutmayı bilen Mısırlı sinemacı ve ekibi son derece başarılı. Bir sosyal komediden aksiyona, savaş filmine dümen kıran, taraf tutmayan bu çalışmanın, kamplara bölünmenin tehlikeli boyutlara tırmanmakta olduğu ülkemizde ibretle izlenmesi gerekiyor.

(07 Mayıs 2017)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Seyithan Özdemir ve Sadi Bey (28. Ankara Uluslararası Film Festivali’nin en önemli fotosu.) Fotoğraf çektirmek için Seyithan’ın yanına gittiğimde ve “Sana hayranım Seyithan, Sarmaşık’taki gölgenle bile bu hayranlığı hak ediyorsun.” dediğimde kolunu omuzuma attı, “Aman ağam, kimseye doğru dürüst sarılamıyorum, asıl ben sana minnettarım, uzun boyun ve kalıbınla kolumu doldurdun.” dedi. Seyithan, sinemamızda kötü karakter canlandıran altın kalpli oyuncularımızın son temsilcilerinden. (25 Nisan 2017)

28. Ankara Uluslararası Film Festivali Ulusal Belgesel Yarışması’nda “Lüfer” adlı belgeseliyle İkincilik Ödülü kazanan Mert Gökalp, teşekkür konuşmasında “Umarım bir belgesel bir balığı kurtarır” mealinde bir şeyler söyledi. Gökalp’e moral vereyim: Kurtarır, kurtarır, Süha Arın’ın “Safranbolu’da Zaman” belgeseli koskoca kasabayı kurtardı, “Lüfer” niye lüferi kurtaramasın? (01 Mayıs 2017)

Hayatta her an bir ilk’le karşılaşmamız mümkün. 28. Ankara Uluslararası Film Festivali’nden dönüyoruz. Sabiha Gökçen’e indik, önden 5. sırada otursam da erken kalktım yürüdüm, uçağın kapısına geldim. Hayatımda ilk defa uçaktan birinci inen insan olacağım. O sırada merdiven yanaşmış, uçağın kapısına “Tık, tık” diye vuruldu. Tam burada “Atlara Fısıldayan Adam”dan aldığım ilhamla aklıma film yapımcılarına ilginç bir film adı önermek geldi: “Uçağın Kapısını Tıklayan Adam”. Bu isimden hareketle pekâlâ güzel bir (hava) yol(u) filmi yapabilirsiniz. Bu önerdiğim filmin öncülü de “Merdiven Baba” adıyla yapılmıştı zaten. Olur, olur. (01 Mayıs 2017)

“Çok konuşanlar bilmez, çok bilenler konuşmaz” mı, neydi o? (02 Mayıs 2017)

Cümleye büyük harfle başlamayan, noktayı, virgülü nereye koyacağını bilmeyen arkadaşların yazdığı yazıları -elimde değil- pek ciddiye alamıyorum. Misalen bir arkadaşın yazma şekli ilkokul öğrencisinden bile kötü. Neredeyse her kelimeden sonra veya iki kelimede bir nokta koyuyor, rastgele büyük harf kullanıyor. Adam sanki Friedrich Nietzsche ama dediğim gibi, imlâ hataları yüzünden yazdıklarını pek ciddiye alamıyorum. Buraya yazdıklarımızı bir kişi bile okuyor olsa dahi, dil bilgisi kurallarına uygun yazmaya gayret göstermeliyiz. (02 Mayıs 2017)

Sosyal medya ortamında Sabiha Gökçen Havalimanı’nda genelde yer bildirimi yapmıyorum. Olur da facebook kamu aleme “Sabiha Gökçen’den ayrıldı” diye mesaj geçer, yanlış anlaşılır. (02 Mayıs 2017)

“İyilikten maraz doğar” sözüne son haftamdan iki örnek vereyim. Birinci örnek: Otelden çıktık, taksiyle SİYAD jüri üyesi görevimi yapmak üzere Büyülüfener Sineması’na gidiyoruz, yanımda Kısa Film jürisinin yabancı üyesi bir delikanlı var. Tam Tunus Caddesi’nden sapacağız önümüzde giden taksi ile özel araba birbirine girecekken ani bir frenle durdular. Her ikisinden de sürücüler indi, hışımla arabaların yapmadığı birbirine girme eylemine davrandılar. Tam o sırada iyi niyetli bir vatandaş “Yapmayın, etmeyin” diyerek aralarına daldı. Özel araba sürücüsü ilk şiddetini bu vatandaş üzerine uygulayınca, boş bulanan vatandaş boylu boyunca yola devrildi. O sırada çevreden yetişenler kavgaya niyetlenen sürücüleri yatıştırdılar, arabalarına bindirip gönderdiler. Yola düşen vatandaş ise kenarda kendi kendine ayağa kalkmış yere çarpan ellerini oğuşturmaktaydı. Belli ki ellerinde eziklikler oluşmuştu ve yüz ifadesinden acı çektiği anlaşılıyordu. İkinci maraz hikâyesi de az önce kendi başıma geliyordu. Şişli Etfal Hastanesi’nde iki çeşit asansör var. Vatandaşların kullandığı birincisinin, malûm olduğu üzere müşterisi bol, kapısı sürekli kalabalık. İkincisini ise doktorlar ve hastane personeli kartla kullanıyor. Vatandaşın birisi geldi, kapıya dikildi. Ben o sıra 6. katta gözüme damlatılan ilacı sindirmek için tam asansörün karşısında oturuyorum. Birden iyilik damarım kabardı. Vatandaş boşuna beklemesin diye “O asansör kartla çalışıyor” diye seslendim. Vatandaş şöyle bir geri döndü, öyle bir baktı ki, kendimi Rocky tarafından bir güzel benzetilmiş gibi hissettim. Bakışını uygulamaya teşebbüs edemeden tam o sırada asansörün kapısı açıldı, bir doktor indi ve bu uyanık vatandaş atladı asansöre, gitti. Çoğunluğu disiplinli ve doğru hareket eden vatandaşların hayatı işte bu tür kişiler yüzünden sıkıntı içinde geçiyor. Memleketimiz eskiden böyle değildi, son yıllarda şirazesinden çıktı. 40 yıl önce, gece yarısı, Ankara’da tren garından çıkmış vatandaşın, yoldan araba geçmediği halde yaya geçidinde durup kendisine yeşil ışığın yanmasını beklediğine bizzat şahit olmuşumdur. Boşuna “Ankara, Ankara, güzel Ankara; seni görmek ister her bahtı kara” dememişler. Ondan. (03 Mayıs 2017)

Sinemada Kelebek Etkisi’ne bir örnek: Değerli oyuncumuz İzzet Günay’a 2013 yılında 4. Malatya Uluslararası Film Festivali ve 20. Uluslararası Adana Altın Koza Film Festivali onur ödülü vermişti. Kelebek etkisi bu yıl 28. Ankara Uluslararası Film Festivali’nde de etkisini gösterdi ve değerli sanatçımız 3. kez onurlandırıldı. 19. Uluslararası Eskişehir Film Festivali’nin dün yapılan basın toplantısında açıklandığına göre değerli sanatçı 2017 yılında -şimdilik- 15 gün içinde 2. kez onurlandırılmış olacak. Benzer bir olay birkaç yıl önce naçizane bendenizin de başına gelmişti. Sağolsun 15. Uluslararası İzmir Kısa Film Festivali’nin verdiği Emek Ödülünü valizime koyup Malatya’ya geçtim, birde orada Emek Ödülüyle onurlandırıldım. İnsan mutlu oluyor ama yanlış anlaşılmasın bir yıl içinde iki kere bana ödül vereceğinize bir bana vereydiniz, bir de Hadi Bey’e vereydiniz daha iyi olurdu gibime geliyor. (03 Mayıs 2017)

(05 Mayıs 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com

Görüntüleri okumak, (Çiçekler çelenk örsün başucunda, sevgili Ertan Yılmaz’ın çevirdiği “Film Okuma Kılavuzu” önemli bir kaynak ve başucu kitabı) katmanlarından ötürü hep bir ilerisini gerektirdiğinden keyifli ve heyecan vericidir. Sizin için şöyle olan bir başka izleyici için böyle bir anlam kazanabilir, oysa herkes aynı filmi izlemiştir, aynı insan yürüyordur mesela…

Onun için de sinema önemli bir deneyim alanıdır. Herkesin kendince bulduğundan daha farklı bulgular üretebilir doktorlar. Bunun bir diğer ucu da, doktorlarla birlikte yazılan senaryolarla bambaşka izlenimler elde edilebilir.

Kaynak kitap…

Zihnini vererek alabildiğine katılarak film (televizyon da olabilir kuşkusuz) izleyen biri belli bir iletişim içine girer. İnsan, izlediği filmdeki karakterlerle özdeşleştiği gibi kendisine rehber de edinebilir. Dolayısıyla bir film, diğer birçok araca (disipline) göre çok daha etkileyicidir. Anlaşılırlığı da artar. Kendinizden değer biçin.

Film izlemenin güzelliği

“Bir bütün olarak hayat, tıpkı film izlemeye benzer. Yalnız her seferinde, sanki esas film başlamış da siz on dakika sonra içeri girmişsiniz gibidir, hiç kimse size konuyu anlatmaz, ipuçlarına bakarak her şeyi kendiniz çözmek zorundasınızdır.” Terry Prachett’in kitapta da yer alan bu alıntısı, birçok şeyi anlatıyor aslında. Bilindiği üzere, film imaj yaratmaz, imajı yaratan öyküdür (kitaptır). Film, imajın imajıdır ve onun da bir imajı daha olamaz. Prachett’in dediği gibi ipuçlarından yola çıkmak ve anlamlandırmak zorundasınızdır. O zaman, hemen, bir kez daha vurgulayalım ki okumak belirleyicidir. Film o okumanın üzerine inşa edilir. İpuçları da ona göre belirir.

Bu noktada unutmadan, Bunuel’in, “Bir filmde bir şey iki defa görünüyorsa farklı bir anlamı vardır” sözünü hatırlatmalıyım. “Sinema ve Akıl Sağlığı”ndaki film çözümlemelerini okuduğunuzda bu sözün anlamını da içerdiği değeri de bir kez daha kabul edeceksiniz.

Eğitim aracı…

Kitapta örnek olarak ele alınan, çözümlenen filmler aslında birer eğitim aracıdır, bunun altını çizmek gerekir. Kuşkusuz çözümlemelerde sonuçlar farklı çıkacaktır, tartışma yaratacaktır. Sinemanın özünde yer alan bu tartışmacılık, gelişimin de yani film okumanın da ilk adımı olacaktır.

“Sinema ve Akıl Sağlığı” sadece sinema televizyon öğrencileri için değil, sadece o okullarda ders veren akademisyenler için de değil, özellikle pedagoji, psikoloji, parapsikoloji ve psikiyatri bilimiyle ilgilenenler için de bir ders kitabı. Ama benim için asıl önemli olan, sinema sevdalıları için gerçek bir kaynak. Asistanlığım süresince, “Ben olsaydım nasıl çekerdim” diye bakardım senaryoya, montajda kafamda çektiğimle pelikülün üstüne düşen görüntülerin anlamını karşılaştırırdım; öyle ya, yılların yönetmenlerinin bir bildiği vardı, ona göre çekiyorlardı. Daha da önemlisi bir adım sonrasını görüyorlardı. Bu kitap ile birlikte “Ben nasıl çözümledim” diye bakmaya başladım. Kitapta yer alan 16 bölüm -ki her bölüm bir başka psikopatolojiyi içeriyor- ve filmlerdeki ‘kahraman’ların yer aldığı film listeleri ile yanıtlamanız beklenen sorular bakış açınızı genişletecektir.

Sinema ve Akıl Sağlığı, Psikopatolojileri Anlamak İçin Filmlerden Yararlanmak, Danny Wedding – Ryan M. Niemiec, Kaknüs Yayınları, 2016, 825 s.

(03 Mayıs 2017)

Korkut Akın

Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Mekânı cennet olsun, Bülent Kayabaş’ı kaybettik. Kayabaş, seyirciden gördüğü ilginin desteğiyle başrole yükselen sayılı karakter oyuncularımızdandır. Ediz Hun ve Gülşen Bubikoğlu’nun başrolünde oynadığı “100 Lira ile Evlenilmez” ve yine Ediz Hun’un Türkan Şoray’la oynadığı “Güllü Geliyor Güllü” adlı filmde canlandırdığı, baş erkek oyuncu karakterinin sevimli arkadaşı rolleriyle büyük ilgi görünce bu filmlerin yapımcısı İrfan Ünal tarafından kendisine “Hayret 17” adlı filmle başrolde oynama imkânı sağlanmıştı. Keza yine, bir zamanlar sinemamızın en güçlü şirketlerinden Akün Film yapımı, yukarıda bahsettiğim bu filmlerin gördükleri ilginin tesiriyle, diğer en güçlü şirketlerden Acar Film – Murat Köseoğlu da Nejat Saydam yönetiminde Bülent Kayabaş’ın başrolünü oynadığı “Sevimli Frankenştayn” filmini çekti. Kayabaş’ın A sınıfı firmaların başrolünde oynadığı filmleri maalesef bu iki filmle sınırlı kaldı. Sinemamızda yan rollerde iyi veya kötü karakterleri canlandırdıktan sonra dikkat çeken ve başrole kadar yükselen diğer oyuncularımız arasında Sadri Alışık, Öztürk Serengil, Hüseyin Baradan, Ahmet Tarık Tekçe gibi oyuncularımız hatırlanır. Mete İnselel, Ali Poyrazoğlu, Hadi Çaman ve hatırlayamadığımız bazı oyuncularımız ise konusu malûm, başka tür filmlerde başrol oyunculuklarını sürdürmüşlerdir. (19 Nisan 2017)

Türkçe altyazılı seyrettiğim Fransız filminin son jeneriğini İngilizce şarkı eşliğinde izlemek nefisti. (“Gelecek Günler / L’Avenia” isimli film, Isabelle Huppert başrolü ile 28 Nisan’da sinemalarda gösterime girecek.) (20 Nisan 2017)

Bazı filmlerimizin adlarını çok severim. Şiir dizesi gibidirler. Yazarı şiire başlamış da vazgeçmiş, film senaryosuna döndürmüş gibidir: Kiraz Çiçek Açıyor, Rüzgârda Salınan Nilüfer, Karanlıkta Uyananlar, Fakat Müzeyyen Bu Derin Bir Tutku, Karacaoğlan’ın Kara Sevdası, Bekle Dedim Gölgeye, Sen Şarkılarını Söyle, Cumartesi Cumartesi, Fikrimin İnce Gülü, Bir Yanımız Bahar Bahçe, Çok Uzak Fazla Yakın… Aklınıza gelenleri ekleyin buraya, bakın ne kadar güzel bir liste çıkacak. (21 Nisan 2017) Sevenlerinin ekledikleri: Soğuktu ve Yağmur Çiseliyordu, Dönersen Islık Çal, Vesikalı Yarim, Gece Melek ve Bizim Çocuklar, Öfkeli Çılgınlık Karamsar Çile, Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni, Sevmek Zamanı, Kız Kulesi Aşıkları, Sen de Gitme Triyandafilis, Piano Piano Bacaksız, Ve Recep ve Zehra ve Ayşe, Her Şey Çok Güzel Olacak, Bizim Büyük Çaresizliğimiz, Benim Sinemalarım, Şehre Gelen Yabancı, Unutursam Fısılda, Selvi Boylum Al Yazmalım, Ölmüş Bir Kadının Evrak-ı Metrukesi, İstanbul Kanatlarımın Altında, Mum Kokulu Kadınlar, Başka Semtin Çocukları, Celal Tan ve Ailesinin Aşırı Acıklı Hikayesi, Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak, Laleli’de Bir Azize, Yağmurlarda Yıkansam.

Lütfi Ömer Akad’ın ünlü “Vesikalı Yarim” filminin o yürek sızlatan, “Çok eskiden rastlaşacaktık.” arzusunun yerine gelmesi mümkün değil. Ancak bu arzuya teselli olabilecek bir öneri buldum. Şöyle: “Şimdi rastlaş, 30 sene sonra ‘Çok eskiden rastlaşmıştık’ diyebilirsin.” (24 Nisan 2017)

Tesellinin açıklaması (veya gerekçesi): Yaş ve yaşlanmak meselesine fazla takmamak gerektiği kanaatine vardım henüz, yeniden. Neden derseniz şöyle açıklayabilirim: Hepimiz, genci, yaşlısı, çok genci, çok yaşlısı aynı güneşte ısınıyoruz, aynı yağmurlarda ıslanıyoruz, aynı yerleri geziyoruz, aynı filmleri seyrediyoruz, aynı eserleri okuyoruz, aynı sesleri dinliyoruz. İstisnasız hepimizin bedeninin ve ruhunun da zamanın amansız yıpratmasından kurtulması mümkün değil, mecburen hep birlikte eskiyoruz. Tesellinin açıklaması (veya gerekçesi) budur. (29 Nisan 2017)

Son 5 yılda hakkında kitap yayınlanan en şanslı Yeşilçam oyuncumuz İzzet Günay olmalı. Dünya Kitle İletişimi Araştırma Vakfı, düzenlediği 28. Ankara Uluslararası Film Festivali kapsamında sanatçı hakkında yeni bir kitap yayınladı. Değerli sanatçı hakkında 2013 yılında 20. Uluslararası Adana Altın Koza Film Festivali ve 4. Malatya Uluslararası Film Festivali tarafından da 2 kitap yayınlamıştı. Yayınlanan bu kitapların diğer ilginç özelliği de hepsinin araştırmacı yazar Burçak Evren tarafından hazırlanmış olmaları. Değerli yazar her kitabı farklı yöntemlerle hazırladığını belirtiyor. (29 Nisan 2017)

Ülkemize yabancı film ithal eden bazı firmaların son zamanlarda sinema salonlarını ihmal etmeye veya fazla önemsememeye başladıklarını görüyoruz. Malûm yurtdışından alınan filmlerin gösterim raconu şöyle işler: Alınan film önce sinema salonlarında, sonra TV.lerde gösterilir, en sonunda DVD ve Blu-ray olarak piyasaya sürülür. Bu sürülme aşamasında zaman aralıkları her gösterim mecrasını koruyacak şekilde ayarlanır. Son zamanlarda bazı ithalatçı şirketlerin bu koruma kalkanını kullanmadıklarını görüyoruz. TV.ler satın aldıkları film henüz sinemalarda gösterilirken, aynı filmi yakın zamanda TV ekranında göstereceklerini duyuruyor. Keza bazı firmalar da sinemalarda gösterimi süren filmi yakın zamanda DVD olarak gösterime sunacaklarının reklâmlarını yapıyor. Bu reklâmları gören ve duyan seyirci sinemaya niye gitsin? Yapmayın bunu. (30 Nisan 2017)

(30 Nisan 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com

‘2016’nın En İyileri’ listemde yer almış ‘Gelecek Günler / L’avenir’in hayli gecikmeli de olsa bizde de gösterime girmesine ne kadar sevindiğimi anlatamam. Geçtiğimiz yılın Berlin Film Festivali’nden en iyi yönetmen ödülüyle dönmüş film Fransız sinemacı Mia Hansen-Løve imzasını taşıyor. Yönetmen son çalışmasında hayatın gündelik akışı üzerine mizahla beslenen kırılgan yaklaşımını sürdürmeye devam ediyor. Beklenmedik dönüşümlerde alabildiğine sakin yine. Yazının başlığını bir diğer Fransız sinemacı Etienne Chatiliez’nin 1988 yapımı hınzır güldürüsünden almam bu yüzden.

Çağımızın tartışmasız en iyi oyuncularından Isabelle Huppert, Oscar adayı olduğu ‘O Kadın / Elle’in ardından bir kez daha güçlü bir kadın karakter portresiyle çıkıyor karşımıza. Deneyimli oyuncunun etkileyici bir performansla yorumladığı Nathalie, 50’li yaşlarında iki yetişkin çocuklu, evli bir felsefe öğretmeni. Orta yaşlı kadının ilgi bekleyen annesi, çok sevdiği işi ve yolunda giden evliliği beklenmedik gelişmelerle değişime uğruyor. Aynı meslekten kocası, 25 yıllık evliliğin ardından genç öğrencisiyle bir ilişki yaşadığını itiraf ediyor. Yazmış olduğu ders kitapları eskisi kadar ilgi görmüyor. Bir zamanların ünlü modellerinden yaşlı annesinin talepleri onun için katlanılması güç bir yük haline geliyor.

‘Bir ömür boyu kendisini seveceğini düşündüğü’ kocasının açıklamasıyla şaşırıyor önce. Yaşlı annesinin ölümü ve yetişkin çocuklarının yuvadan uçmasıyla hiç beklemediği bir özgürlük alanının tam ortasında buluyor kendisini. Kaybettikleri üzecektir onu. Chateaubriand’ın mezarının bulunduğu Britanya’daki mütevazi sahil evini ilelebet kaybetmenin hüznüne Schubert’in ezgileri eşlik eder. Ama hayat böyledir işte. Acısıyla tatlısıyla akar gider. Parlak öğrencilerinden yakışıklı Fabien ve arkadaşlarının dağdaki komün hayatına eşlik eder bir süre. ’68 kuşağının ateşli direnişçisinin radikalizm için yaşının hayli ilerlediğini fark etmesi uzun sürmez. Annesinden (metaforik olarak) miras kalan son yükten, gençlere bırakacağı Pandora adındaki kediden de ayrıldıktan sonra, geleceğini yeni baştan şekillendirmeye koyulacaktır. Filmin Fransızca özgün ismi olan ‘Gelecek’ ne çok karanlık ne de çok aydınlıktır. Hayat sakin akışına bırakılarak yaşanacaktır.

Fransız sinemacı Hansen-Løve, hayatın gündelik akışını nefis ayrıntı ve gözlemlerle heyecanlı kılan, felsefe öğretmeni ebeveynlerinden aldığı ilhamla kaleme aldığı senaryo ve yönetmenlik becerisiyle beşinci uzun metrajında bir kez daha büyülüyor bizleri. Bir önceki filmi ‘Eden’den beri birlikte çalıştığı görüntü yönetmeni Denis Lenoir’ın ustalıklı kamerası,ana karakter Nathalie’yi benzersiz bir yorumla canlandıran Isabelle Huppert’in bakışları ve jestlerini takip ediyor film boyunca. Annede, Georges Franju’nun ilham perilerinden efsanevi Fransız oyuncu Edith Scob ve Fabien’de yönetmenin ‘Eden’ filminden anımsadığımız yetenekli Roman Kolinka’nın performansları zevkle izleniyor. Mükemmel yazılmış diyaloglara, Schubert’in D. Fischer-Dieskau tarafından kaydedilmiş ‘Auf dem Wasser zu singen’i; genç Fabien’in yorumladığı Woody Guthrie’nin güzelim şarkısı ‘My Daddy Flies That Ship In The Sky’ın tınıları karışıyor.

(29 Nisan 2017)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

36. İstanbul Film Festivali seçkisinin en güzel filmlerinden ‘Beden ve Ruh / Teströl és Lélékröl’ sıcağı sıcağına sinemalarda. Macar sinemacı Ildiko Enyedi’nin 19 yıl aradan sonra çektiği, Berlinale’den Altın Ayı ödüllü son çalışması şiirsel bir sekansla açılıyor. Mavi ışıkla renklendirilmiş, Noel kartpostallarından fırlamışa benzeyen görüntüler, karlar altındaki düşsel bir ormanda biri erkek diğeri dişi iki geyiğin yakınlaşması üzerine. Hemen ardından bir büyükbaş hayvan kesimevinin kaotik ortamına, gerçek hayata dönüyoruz.

Budapeşte’deki mezbahanın finans müdürü Endre’nin rutin yaşamı, firmaya yeni alınan kalite kontrol elemanı Mária’nın gelişiyle değişiyor. İşindeki titizliği ve çalışkanlığına tezat biçimde asosyal, otizmin sınırlarında gezen farklı bir kişiliği olan genç kadın, orta yaşlı adamın ilgisini karşılıksız bırakıyor önce. Daha sonra, iş yerindeki bir hırsızlık olayına polisin ve bir psikoloğun karışması neticesinde bu ikilinin aynı rüyayı gördükleri ortaya çıkıyor.

Endre ve Mária başlangıç sekansında tanık olduklarımızı tüm detaylarıyla birlikte aynı anda düşlemişlerdir. Ormanda karları eşeleyerek çayırlık alan aramışlardır birlikte. Erkek geyik karlar altında sulu bir kalın yaprak bularak dişisine sunmuş, küçük göletin yanında su içerken burunları birbirine değmiştir. Boşuna dememişler, herşey dokunmakla başlıyor. Aynı rüyada buluşan ikili şaşkınlık ve heyecan içindedir. Adam emekliliğine yakın altmışlı yaşlarındadır. Daha önce bir ailesi olmuş, eşinden ayrılmış, yetişkin kızından uzakta tek başına monoton hayatını sürdürmektedir. Otuzlu yaşlarının başındaki kadın için ise hayat henüz başlamamıştır. Adamın ilgisi ve aşkın beklenmedik hücumu allak bullak eder onu. Sol kolu tutmayan adamın bedensel sakatlığı, kadının hiç gelişmemiş sosyal becerileri bu aniden beliren aşkın yeşermesine imkân verecek midir. Kabuğunda yaşayan genç kadın çiçeklerini açmayı becerebilecek midir. Bunların cevabına ulaşmanız için bu güzel filmi izlemeniz gerekiyor.

9. İstanbul Film Festivali’nde izlediğimiz, sürrealist tadlar taşıyan bir ikiz kız kardeşler öyküsü etrafında şekillenen 1989 yapımı ilk filmi ’20. Yüzyılım Benim / Az En XX. Szazadom’ ile tanıdığımız Macar sinemacı, mizahın eksik olmadığı büyülü gerçeklik tadı taşıyan nefis bir aşk hikayesiyle bunca yıl sonra bir kez daha gönülleri fethediyor. Bu şiirsel aşk masalı Máté Herbai’nin yakın plan ağırlıklı zarif görüntüleri ve Adam Balazs’ın etkileyici müzik çalışması eşliğinde usul usul akarken, yalnız ruhlarda deneyimli aktör Géza Morcsányi ile kadın oyuncu Alexandra Borbély’nin mükemmel performansları göz kamaştırıyor. Beklemediği bir aşk ile baş etmenin şaşkınlığını yaşayan genç kadın, İngiliz folk şarkıcısı Laura Marling imzalı ‘What He Wrote’ şarkısının dizelerine sığınıyor.

(25 Nisan 2017)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Kendimce yeni bir keşifte daha bulundum; yazayım. Gala, açılış, ödül töreni vs. gibi etkinlikler için gelen davetiyelerin bazılarında “Davetiye tek kişiliktir” yazar. Davet eden haklıdır, ancak olaya davet edilen tarafından bakıldığında işin rengi değişir. Hele davet edilen bir de kılıbıksa yandı gülüm keten helva. Bin dereden su getirsen olmaz ama benim keşfimi uygularsanız yırttınız demektir. Şöyle: Bu ifade ile çağrılacağım ilk davete iki kişi gittiğimde ve “Beyefendi davetiye tek kişilik” denilerek durdurulduğumda şaaak diye cevabı yapıştıracağım. “Ben tek kişiyim, senin gözlerinde sorun var, çift görüyorsun azizim.” diyeceğim. Bence 500 kişiye tek gel çağrısı yapacağınıza 250 kişiye çift gel çağrısı yapın. Malûm tek’lik sadece Recep İvedik’e mahsus. 5.siyle sanırım şu sıra son 28 yılın hasılat rekorunu kıracak. (12 Nisan 2017)

Trakyalı veya Arnavut, dinlemek zorunda kaldığı bıktırıcı bir söylemden sonra, tam hatırlayamıyorum ama aşağı yukarı şöyle demiş: “Abe hoca efendi, ben sana sabah akşam kabak aşı yedirsem, bıkmaz mısın yemekten? İçirme şu Amerikan sütünü diyerim sana. Çocuk öğüriyeri, kusuyeri, hastalanıyeri.” (Kafanı sallasan propaganda afişine çarpacak ya, o nedenle bu sitemi hatırladım.) (12 Nisan 2017)

Bir sintine hikâyesi: İstanbul Film Festivali’nin geleneksel Boğaz Gezisi’ne iştirak etmek için evden çıktım, tam otobüse bineceğim, Ergenekon Caddesi’nin gözünü sevdiğim güvercinlerinden birisi bütün sintinesini üzerime boşalttı. Öyle, böyle değil, nokta atışı falan hiç denemez, montumun her yerine mükemmelen saçtı. Sağ olsun şöfer gülerek ıslak mendil uzattı da nispeten kıta temizliği yaptım. O aşamada güvercine bir hayli kızmıştım. Sonra durup düşününce kızmamın gereksizliğini idrak ettim. Öyle ya, garibim güvercin binlerce yıldır atalarından gördüğü gibi özgürce saçıyor. Kabahat bende, ne diye başka yer yokmuş gibi gidip onun sahasından geçiyorum ki. Netice olarak dünya hepimizin, özgürüz ve kardeşçe yaşamaya mecburuz. Festival, sağ olsun bu seneki geziyi koskocaman ve çok güzel, modern bir gemiyle yaptı; ikramlar kapalı büfe olsa da vesile olduğu sohbetler mükemmeldi. (Bu yazıyı Nişantaşı Cinemaximum City’s Sineması’nda bugün 13:30’da yapılan Afganistan filmi “Ayrılık”ın gösterimi öncesinde yazdım. Tam son kelime “… mükemmeldi”yi yazarken perdeden festivalin o bayıldığım anonsu geldi: “Şimdi o telefonu yerine koy, kafanı kaldır, İstanbul Film Festivali başlıyor.” Telefonumu yerine koydum, kafamı kaldırdım ve güzel Afgan kızı Fereşte* ile tutkunu Nabi’nin hüzünlü hikâyesi başladı.)
* Festival broşüründe Feriştah olarak geçiyor. (14 Nisan 2017)

Fenerandum arifesinde, hava da güzel olunca vatandaş atmış kendini dışarı, alışveriş ve gezi keyfi yapıyor. Ergenekon Caddesi o kadar kalabalık ki önümde hayatının en yavaş yürüyüşünü yapan vatandaşı bir türlü sollayıp geçemiyorum. Eve gidince ilk işim Yayayolları Genel Müdürlüğü’ne dilekçe yazıp, kaldırımlarda hızlı yürüyen yayalara şerit tahsisi yapılmasını talep edeceğim. (15 Nisan 2017)

Bu bir rüya. Abartma. Bitecek. (Erkin Koray dinlerken ilham geldi. Bu kadar bıraktı gitti.) (15 Nisan 2017)

2. Uluslararası Antalya Sinema Günleri, 28 – 30 Nisan 2017 tarihleri arasında Antalya Kültür Merkezi’nde düzenleniyor. Geçen yıl 1. Uluslararası Antalya Film Günleri olarak duyurulan etkinliğin adı gerçekleşme aşamasında “Sinema Günleri”ne evrildi. Bu yılki etkinliği de gerçekleştirilecek olan Antalya Sinema Derneği’nin web sitesindeki duyuruda etkinlikten sekiz-dokuz kez “festival” şeklinde bahsediliyor. Önümüzdeki sene bu etkinliğin adı 3. Uluslararası Antalya Sinema Festivali’ne mi dönüşecek diye merak ediyorum doğrusu. (15 Nisan 2017)

“Güllerin Savaşı” adlı TV dizisi 40 ülkeye satılmış. Dizi sektörü için sevindirici bir başarı tabi ki. Hiç izlemişliğim yok ama ne zaman bu dizinin adını duysam Michael Douglas ile Kathleen Turner başrollerini paylaştığı ve 1990 Eylül’ünde Özen Film dağıtımıyla sinemalarımızda gösterilen “Güllerin Savaşı” (The War of the Roses) adlı yabancı filmi hatırlarım ve hep dizide bu filmden esinlenmeler var mıdır diye meraklanırım. (15 Nisan 2017)

Kapan Kapana: 21 Nisan’da ismiyle manidar bir film vizyona giriyor: “Kapan”. Son 10 yılda iki kez daha kapana kısılmışız. Birinci “Kapan” (Fermat’s Room), 11 Nisan 2008’de; ikinci “Kapan” (Hush), 10 Temmuz 2009 tarihlerinde vizyona girmiş. Teferruatlı kapanları (Dehşet Kapanı, Ejder Kapanı, İntikam Kapanı, Karınca Kapanı, Korku Kapanı, Ölüm Kapanı) -görüldüğü üzere- saymıyorum. (19 Nisan 2017)

(24 Nisan 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com