“Benim hayatım roman” denir ya, hemen herkes söylememişse bile duymuştur muhakkak. “Bunlar ancak filmlerde olur” da benzer cümlelerdendir… Kimse kabul etmez gerçekliğini. Oysa yaşam öylesine yoğun öylesine dolu ve öylesine yüklüdür ki, bilsek de bilmesek de, kabul etsek de etmesek de acı ile iç içe… Olma olasılığı çok az bir durum için Yeşilçam’da, “tesadüfün iğne deliği” denir; özellikle senaryo üzerinde konuşulurken.

Dilber Ay’ın yaşamı da öylesi yoğun acı ile yüklü imiş. Gerçek bir yaşam öyküsü olmasa abartmanın da bu kadarına pes denilebilir. Ancak yine de, benzer yaşam söz konusu. Özellikle erkek egemen baskı, erkek egemen şiddet hatta katliam hâlâ da yaşanıyor. Bu erkek egemen şiddeti ve kadın cinayetleri bir boyutuyla siyasi de… Çünkü devlet engellemediği gibi “iyi hâl” gibi gerekçelerle hoş görüyor da…

Birini söylesem diğerine yazık…

Filmin en ilginç ayrıntısı, yakın planların canlılığı, gerçekçiliği ve kaçınmadan kullanılması. Oyuncular ise rol yapmıyor, sanki yaşıyor. Böylesine net cümlelerle yazmak her filme nasip olmuyor. Önceliği, yakınlarda doğanın kucağına yatıya gönderdiğimiz Ayberk Pekcan’a vereceğim, bağışlayın. Bir kadın filminde, hem de erkek egemen şiddeti en yoğun gösteren birine öncelik vermek bir yol ayrımı. Ayberk, Dilber Ay’ın babası rolünde; bırakın küçük dağları, dünyayı kendisinin yarattığını iddia edecek kadar burnu havalarda. Kimseyi dinlemiyor, kimseye acımıyor, kimseyi umursamıyor. En önemlisi kimseye de güvenmiyor; pavyona düşer diye engellediği ama yevmiyesine kuruşuna kadar el koyduğu Dilber Ay’a ve “gardiyanı” olan oğluna da… Ailenin (kardeşi ve kardeşinin de eşi ve çocuklarıyla geniş aileden söz ediyorum) en büyüğü olarak, geleneksel olarak saygıda da kusur edilmiyor, ayrıca kadın erkek, çoluk çocuk herkes destekliyor da… Dilber Ay’ın her şeyin ayırdına vardığı o son dönemindeki ayrılık konuşmasında bakışlarının tedirginliği o hükümranlığın yıkılmaya başladığının da göstergesiydi.

Küçük Dilber

Dilber Ay’ın gençliğinde Zeliha Kendirci’yi izliyoruz. Başarılı, alabildiğine gerçekçi ve filme aktarılan acılı yaşamın altından kalkmış. Baba ve aile baskısını alabildiğine yoğun yaşadığı süreçte kararlı ve onurlu duruşu da ilerisi için bir göstergeydi; Dilber Ay’ın neden ve nasıl bunca unutulmaz olduğunu anlattı oyunuyla. Ekonomik zorluklar bir yana patriyarka baskısı altında ezilmemesi izleyici için de umut doğrusu…

Anne, yenge ve kaynanaların geleneksel kültür içindeki çözümsüzlükleri öne çıkıyor filmde. İzleyici belki de bu gelenekten kaynaklı annelere de suç yüklüyor ama ekonomik bağımsızlıkları olmayan, çaresizlikle örülü kendilerine bile itiraf edemeyen kadınların yapabilecek bir şeyleri yok. Şair doğru söylüyor: “Sofrada yeri öküzümüzden sonra gelen kadınlar”.

Büşra Pekin

Filmin PR çalışmaları arasında sıkça dile getirilen komediden drama geçen genç oyuncu, filmin yarısından sonra bayrağı Zeliha Kendirci’den alıyor ve doruklara çıkarıyor. Üzerine çok şey okudunuz, çok şey duydunuz, ama şarkıları kendisinin okuması başarısını katlıyor.

Ketche (Hakan Kırkavaç) işine sıkı sarılmış ve başarılı bir film çıkarmış. Görüntü yönetmeni Jean-Paul Seresin, özellikle yakın plan çalışmasıyla alkışı hak ediyor; tabii ışıkçıları göz ardı etmeden… Aslına bakarsanız kamera arkası tümüyle başarılı bu filmin, müziğinden setine…

DilberAy, Yönetmen: Ketche, Oyuncular: Büşra Pekin, Zeliha Kendirci, Nursel Köse, Selen Uçer… 4 Şubat 2022 tarihinden başlayarak gösterimde…

(03 Şubat 2022)

Korkut Akın

korkutakin@gmail.com

1960’lı yıllarda, Fransa’da kürtaj henüz yasakken, genç bir kızın istenmeyen hamileliğini sonlandırmak için yaşadıklarını anlatan, ödüllü film 4 Şubat itibariyle gösterime çıkıyor.

Daha önce İstanbul Filmekimi’nde ve Antalya Film Festivali’nde izlenebilen film, iki yönden önemli. Birincisi; yasaklar nedeniyle istenmeyen hamileliklerin sonlandırıl(ama)ması nedeniyle yaşanan acılar. İkincisi de yasakların yaşamı ne denli etkilemesi…

Kürtaj, Annie Ernaux’un aynı isimli otobiyografik romanından uyarlanmış. 78. Venedik Uluslararası Film Festivali’nde Altın Aslan’a layık görülen film gerçekçi anlatımıyla öne çıkıyor.

Başrol oyuncusu Anamaria Vartolomei, kendinden emin bir duruşla cesur ama aynı zamanda kırılgan bir Anne karakteri çiziyor ve gerçekten başarılı. Film, başarılı bir öğrenci olan ve akademisyen olmasına kesin gözüyle bakılan Anne’in kimden, ne zaman ve nasıl hamile kaldığıyla değil, yaşadığı sorunla ilgileniyor. Nasıl yalnız kaldığı, çevresinin bir anda nasıl boşaldığı, çözümsüzlüğün girdabında kimsenin elini tutmadığı filmi izleyenler de o çaresizliği yaşıyor ister istemez.

Erkek egemen toplum kadınları görmezden geliyor, görebilenlerse fırsatı değerlendirmeye çalışıyor; ne yazık ki durum bu. Bizim ülkemizde de benzer öyküler anlatılır konuşma aralarında… Bu, ne övünülecek bir durum ne de sonrasında mutlu olunacak bir şey; düpedüz çıkarcılık ve apaçık düşmanlık.

Anne, aynı yurt odasını paylaştığı kızların konudan ödleri koptuğunu bildiği için, ilkin, bu işleri bileceğine inandığı sınıfından bir erkek arkadaşına danışıyor. O da, neredeyse bütün erkekler gibi bu durumdan faydalanmaya kalkışıyor. Kız arkadaşlarına anlatmaya çalışınca, kendilerini ilgilendirmediği için uzaklaşıyorlar. Bu, zaten çözümsüz kalan Anne’in kitaplardan okuyarak kendince yurt odasında işlem yapmaya çalışmasına yol açıyor. Sonuç, tabii ki başarısız.

Yalın anlatımı ve gerçekçi görüntüleriyle (Anne rolünü başarıyla canlandıran oyuncunun hakkını vermeli muhakkak) övgüyü hak eden filmin 1960’larda geçtiğini, Fransa’daki kürtaj yasağı nedeniyle biliyoruz. Bizim ülkemizde siyasal iktidarın kürtaj karşıtlığı söylemiyle fiilen yasaklanması nedeniyle benzer durumların yaşanıyor olması, belki de iki ülke arasındaki 50 yıllık kültürel, psikolojik, sosyolojik farkı da seriyor gözler önüne.

Hamileliği önleyici tedbirler yaygın ve kullanılıyor olsa da gençlerin bir dönem yaşadıkları zorlukların ne denli yaşamsal olduğunu fark etmek ve o hissi anlayabilmek için izlenmeli. Bir de tabii, kimsenin ilkel yollarla kendi kendine böyle bir şeyi yapmaya çalışmaması gerektiği konusu var…

Filmin özeti bir diyalog: “Hastalık mı geçirdin?” “Evet, sadece kadınların başına gelen bir hastalık, kadınları hayattan alıkoyan ve ev hanımı olmasına yol açan bir hastalık!”

Kürtaj, (L’événement / Happening), Yönetmen: Audrey Diwan, Oyuncular: Anamaria Vartolomei, Kacey Mottet Klein, Luana Bajrami, Louise Orry-diquero… 4 Şubat 2022 tarihinden başlayarak gösterimde…

(02 Şubat 2022)

Korkut Akın

korkutakin@gmail.com