Nebraskalı Marlon Brando, sinemada ve hayatında daima ırkçılığa, soykırıma, ayrımcılığa uğrayanların yanında oldu. Birçok nesil onun filmleriyle sinemayı hep sevecek. Bu muhteşem oyuncu her zaman özlenecek.
Sinemanın gelmiş geçmiş en karizmatik ve en büyük oyuncularından Marlon Brando, 1 Temmuz 2004’te sonsuzluğa gitmişti. Kızılderili ruhu taşıyan bu muhteşem insanı sinema özlüyor. Televizyonlarda filmlerinin sıkça yayımlanmaması bir eksiklik. Brando, 3 Nisan 1924 yılında Nebraska eyaletinin Omaha şehrinde doğdu. Omaha, Nebraska’da yaşayan bir kızılderili kabilesinin adı. Elia Kazan’ın Ekim 1956’da ülkemizde gösterime giren 1954 yapımı “On the Waterfront – Rıhtımlar Üstünde” ve Ekim 1973’te ülkemizde gösterim şansı bulan Francis Ford Coppola’nın 1972 yapımı “The Godfather – Baba” filmleriyle iki defa Oscar kazandı. “Baba” filminde kazandığı Oscar’ı almadı ve bir kızılderili genç kadını törene yolladı. Çünkü Amerika’yla Hollywood’un kızılderililere ayrımcı ve yok edici tavırlarını protesto etmişti Brando. Töreni, “007 James Bond” Roger Moore ve muhteşem Lee Remick sunuyordu.
1940’ların sonlarında yönetmen Elia Kazan ve Lee Strasberg tarafından kurulan “Actors Studio”nun ilk öğrencilerinden biri olan Brando, 1950 yılında Fred Zinnemann’ın “The Men – Erkekler” siyah-beyaz filmiyle sinemaya giriş yaptı. Piyade bir teğmen Ken, İkinci Dünya Savaşı’nda Avrupa’ya gelir ve yaralanır. Felç olan Ken, umutsuz bir hastaya dönüşür ama diğer insanlar da var. Hastane atmosferi çok çarpıcı yansıyordu filmde. Karakterler de muhteşemdi tabii ki. Ken’in yaralandığı sahne 
gerçekten özeldi ve Brando’nun yüzündeki o şaşkınlık etkileyiciydi. Ama, o sinema oyuncusu olmak istemiyordu. Elia Kazan’ın Tennessee Williams’tan aktardığı 1951 yapımı siyah-beyaz “A Streetcar Desire – İhtiras Tramvayı”nda önce tiyatro sahnesinde, sonra sinema perdesinde oynadı Brando. Filmde Blanche DuBois’yı Vivien Leigh, Stanley Kowalski’yi Marlon Brando, Stella Kowalski’yi Kim Hunter, Harold “Mitch” Mitchell’ı Karl Malden oynadı bu başyapıtta. Caddeden, “Desire” adındaki bir tramvay geçip gider hep. Blanche, hayatın sonbahar mevsiminde. Megaloman, alkolik ve hâlâ çekici bir güneyli kadın. Stanley, kaba, ilkel, gençliğin bahar mevsiminde ve hayli çekici. Hamile Stella, Blanche’ın kız kardeşi. Blanche, New Orleans’a gelir ve kız kardeşinin evine yerleşir. Stanley, Blanche’ın kibarlığından hoşlanmasa da alttan alta ilgi de duyuyor ona. Alex North’un dramatik etkiyi çoğaltan müzikleri muhteşemdi. Filmdeki, iç ve dış mekân kullanımları, psikolojik derinlik veren ışık düzenlemeleri de mükemmeldi.
Hemen ardından 1952 yılında Meksikalı devrimci Emiliano Zapata’yı canlandırdı. Anthony Quinn’le iki kardeşi oynadığı siyah-beyaz “Viva Zapata” filminde Elia Kazan, iki kardeş arasındaki çatışmayı savaşla metafor kurarak anlattı. Anthony Quinn, Eufemio Zapata’yı oynarken, Emiliano’nun eşi Josefa’yı da Jean Peters canlandırdı. Kazan’ın 1953’te ülkemizde gösterime çıkan bu filminde bir şey keşfetmiştik. Kazan, çarpışma sahnelerinden önce genel çekimlerle seyirciyi bir an için sükûnetin içinde bırakıyordu. Bu kısa dinginliğin ardından tedirginlik hissediliyor ve şiddet görüntüleri yansıyordu sonra. Bu filmde, yakın çekimlerin hemen ardından şiddet sahnelerini fark etmedik. Brando, meslek yaşamının ilk yıllarında Kazan’ın filmleriyle istemese de sağlam bir yer edindi sinemada. 1954 yılında sinema tarihinin önemli filmlerinden biri “On the 
Waterfront – Rıhtımlar Üstünde”yle ilk Oscar ödülünü aldı. Bu film, gerçekçi mekânları ve atmosferiyle bugün bile ilham veriyor. Mafyayla iç içe geçmiş ve sarılaşmış sendikaları eleştiren bu film, bir bakıma yönetmen Kazan’ın özeleştirisi gibidir. Çünkü ona “gammazcı” diyorlardı hep. Filmin senaryosunu Budd Schubert (1914 – 2009) yazmıştı. Filmin hikâyesi New Jersey’de geçiyordu. 1954’te Henry Koster’in Annemarie Selinko’nun kitabından sinemaya aktardığı renkli ve sinemaskop “Desirée – Desirée: Napolyon’un Sevgilisi”nde, Napolyon’u canlandıran Brando’nun ilk renkli göründüğü filmdi ayrıca. Bu film ülkemizde Aralık 1956’da gösterime girdi. 1955’te, Brando, Joseph L. Mankiewicz’in yönettiği, Frank Sinatra ve Jean Simons’la başrolü paylaştığı “Guys and Dolls – Gönül Yolu”nda şarkı bile söyledi. Renkli ve sinemaskop bu film ülkemizde Ocak 1959’da gösterime çıktı.
Yükseliş sürüyor…
En iyi arkadaşı ve sinemadaki rakibi James Dean daha beyazperdede görünmeden Brando, sinemanın büyükleri arasına girmişti. 1953 yılında Joseph L. Mankiewicz’in Shakespeare’in oyunundan uyarladığı siyah-beyaz “Julius Caesar – Jül Sezar” filminde de boy gösterdi Antonius performansıyla. Mayıs 1958’de ülkemizde vizyona çıkmıştı bu film. Tiyatrodan ve “Actors Studio”dan kazandığı deneyimler, sinemada her rolü bir eldiven gibi üzerine geçirmesini sağlıyordu. Sesini, vücudunu ve kendine dair her şeyi perdedeki “o an”a veren Brando, yine de bir sonraki filminde hep mükemmelliyeti arıyordu. Bu araştırmaları kendinden yıllar sonra beyazperdede ölümsüz karakterler yaratacak olan Al Pacino ve Robert de Niro gibi aktörlere de ilham verdi. O özeldi ve sınır tanımıyordu.
1950’lerin ilk yarısı tam bir verimlilikle geçti, ama 1950’lerin ikinci yarısında bu verimlilik biraz düştü. Ama, bugünden bakınca yine de elle tutulur filmler bunlar. Aralık 1958’de ülkemizde gösterime giren Daniel Mann’in 1956 yapımı “The Teahouse of the August Moon – Çayhane”si, 1957’de Joshua Logan’ın “Sayonara – Elveda”sı gibi. “Elveda”, yine Aralık 1958’de ülkemizde gösterime girdi. Bu iki renkli filmin de sinemaskop görüntüleri çarpıcıydı. Bu filmlerden önce 1953’te Laslo Benedek’in siyah-beyaz “The Wild One – Kanlı Hücum”da, gençliğin idolü oldu kanun kaçağı Johnny karakteriyle. Motosikletli asi gençliği anlatan bu filmdeki kıyafetleriyle gençliği çarptı Brando. Derimontlu, kot pantolonlu ve tişörtlüydü üstelik. Bu film, 1956’da ülkemizde gösterime girdi.
1960’lara gelindiğinde Brando’nun sanatında gerileme başladı. Performans açısından olmasa da filmlerin değeri açısından bir gerileme bu. Aralık 1963’te ülkemizde gösterime çıkan, Stanley Kubrick’in yönetmesi beklenirken kendisinin yönettiği, muhteşem “technicolor” görüntülerin perdeyi kuşattığı 1961 yapımı “One Eyed Jacks – Aşk ve İntikam” westerni, ülkemizde Ocak 1968’de gösterime giren Charlie Chaplin’in 1967 yapımı renkli “A Countess from Hong Kong – Hong Konglu Kontes”i, Aralık 1968’de ülkemizde gösterim bulan Arthur Penn’in ırkçılık karşıtı 1966 yapımı renkli ve sinemaskop “The Chase – Kaçaklar”ı sinemasal değer olarak en öne çıkan filmlerdi bu dönemde.
1962’de, sinemanın önemli yönetmenlerinden Lewis Milestone’un “Mutiny on the Bounty – Gemide İsyan” filminde 1. Teğmen Fletcher Christian karakterinde göründü. Bu film, Charles Norhoff ve James 
Norman Hall’un romanlarından uyarlanmış. “Gemide İsyan” filminde MGM’in buluşu “Ultra Panavision 70” kullanıldı. Bu kamera, 1959 yapımı “Ben Hur”da kullanılan “MGM Camera 65″ten çok az farklıydı. İkisinin de formatı 2:76’ydı. “Cinerama”nın küçüğü bu gösterimde yine de perde kocamandı. Gözleriniz, bir uçtan bir uca perdede dolaşıyor aksiyonları seyrederken. Biliyorsunuz, ilk sinemaskop filmler gerçek 70 mm basılıyordu ve format 2:66’ydı. 1960’larda 70 mm görüntüler sıkıştırılıp 35 mm’ye basılmaya başlandı. Bu formata 2:35 deniliyor. Bu formattaki gösterimde projeksiyon makinesinin objektifinin önüne başka bir objektif takılarak görüntü açılıyor ve sonra görüntü tüm perdeyi kaplıyor. Şimdi olan bu. “Gemide İsyan” filmi, 1787’deki gemi isyanını anlatılıyordu. Büyük yönetmen Milestone, 30 Eylül’de Moldova’nın başkenti Kişinev’de doğdu, 25 Eylül 1980’de Los Angeles’ta öldü. Milestone, 1930 yapımı ölümsüz filmi siyah-beyaz “All Quiet on the Western Front – Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok” savaş karşıtı savaş filmiyle ölümsüzleşti. 1966 yapımı “The Appaloosa – Batıda Vuruşanlar”, Sidney J. Furie’nin yönettiği “technicolor” çekilmiş sinemaskop bir “spagetti western”di. 1967’de ülkemizde gösterime çıkan filmde Matt karakterini canlandıran Brando, bir buffalo avcısıydı ve atını çalan Meksikalı bir haydutun peşine düşüyordu. “Appaloosa”, Amerikan kızılderililerin bindiği bir ata verdikleri ad. 1933 Toronto doğumlu yönetmen Furie’nin Aralık 1983’te ülkemizde gösterime giren “parapsikolojik” gerilimi “The Entity – Karabasan”, çok çarpıcıydı ve bazı sahnelerde seyirciyi koltuktan fırlatıyordu. Filmin kameramanı da muhteşem Stephen H. Burum’du. Bu kameraman, Francis Ford Coppola ve Brian de Palma’nın vazgeçemediği bir ustaydı bir vakitler.
Ülkemizde, 1991 yılında Telos ve Cem yayınevlerinden “Altın Gözde Yansımalar” adıyla yayımlanan Carson McCullers’ın romanı, 1993’te Can Yayınları’ndan yine aynı adla çıkmıştı. İşte bu roman, 1967 yılında önemli yönetmenlerden John Huston tarafından sinemaya “technicolor” ve sinemaskop olarak aktarıldı. Nisan 1969 yılında ülkemizde gösterime çıkan “Reflections in a Golden Eye – Parıltılı Gözler”, Marlon Brando’yla Elizabeth Taylor’ı bir araya getirmişti. Hikâye, 1948 yılında geçiyordu. Binbaşı Weldon, iktidarsız ve gizli eşcinseldi. Karısı Leonora’ysa taze dişiliğiyle her daim cinselliği çağrıştırıyordu. Leonora, bir “nemfoman”, yani cinsel doyuma varamayan bir kadındı ve kocasını bir yarbayla aldatıyordu. Filmde birkaç karakter daha öne çıkıyordu ve hepsinin de cinsellik yönünden başka sıkıntıları vardı. 1960’lardan gelen cesur film diyebiliriz bu yapıta. 1968 yapımı “Candy – Şeker Gibi”, ülkemizde ancak 1977’de vizyona çıkabilmişti. Fransız yönetmen Christian Marquand’ın yönettiği filmde kimler yoktu ki: Brando, Richard Burton, üstat müzisyen Charles Aznavour, James Coburn, üstat yönetmen John Huston, Walter Matthau, Beatles’ın davulcusu Ringo Starr ve filmin “şeker”i İsveçli Ewa Aulin. “Şeker Gibi”, “psychedelic” film diye anılıyor. Buna “ruhun tezahürü” deniliyor. Filmde kurbağanın ağzına puro yerleştiriyordu. Gerçekten çok vahşi bir sahneydi bu.
Brando’nun yolu, 1969 yılında sinemanın önemli yönetmenlerinden Gillo Pontecorvo’yla (1919 – 2006) buluştu. Ocak 1974’te ülkemizde gösterime çıkan “Queimada – İsyan – Kanlı Ada”, Karayipler’deki Haiti’nin tarihine kamera çeviriyordu. Filmde, Haiti’nin adı hayali Portekiz “Queimada” adası olarak geçiyordu. Ama, Amerikalı haydut William Walker (1824 – 1860) gerçekti. Walker, 19. yüzyılda Güney Amerika ülkelerinde 
darbe yaparak yönetimleri ele geçirmeye çalışmış. Nikaragua’da cumhurbaşkanlığı yapmış, 1860 yılında Honduras hükümeti tarafından idam edilmiş. Filmdeki Walker, İngiliz ajan provakatör olmuş. Değerlendirmelerde bu filmin, Haiti Devrimi’ne ve Vietnam Savaşı’na gönderme yaptığı söyleniyor. Filmin müzikleri büyük Ennio Morricone tarafından yapılmış ve bazı anlarda acı bir çığlık gibi bu müzik. Ön jenerik de unutulmaz. Senaryoya Franco Solanas’ın da katkısı olmuş.
Brando, ülkemizde Kasım 1972’de gösterime girmiş 1971 yapımı Michael Winner’ın “The Nightcomers – Karanlıkla Gelen Adam” korku-gerilim filminde önce uşak, sonra bahçıvan Peter Quint’ti. Orijinal anlamı “Gecegezenler” olan film, romanlarını genelde İngiltere’de yazmış Amerikalı yazar Henry James’in (1843 – 1916) “The Turn of the Screw” kısa romanındaki karakterlerden ilham almış. Bu roman ülkemizde “Yürek Burgusu – Ormandaki Canavar – Daisy Miller” adıyla 1988’de Adam Yayınları’ndan çıkmıştı. Bu roman ilk defa 1961 yılında Jack Clayton tarafından “The Innocents – Masumlar” adıyla sinemaya uyarlanmıştı. Siyah-beyaz ve sinemaskop bu korku filminin başrollerinde muhteşem Deborah Kerr (1921 – 2007) vardı. Winner’in filmi, James’in karakterlerini kullanıyordu sadece. Romanın öncesinde gelişen olayları anlatan film, romanın başlarında da bitiyordu. Buna “prequel”, yani “ön bölüm” deniliyor. Victoria devri İngilteresi’nde geçiyordu hikâye. Biliyorsunuz bu devir, 1837 – 1901 yılları arasında yaşanan yıllardı Britanya’da.
Unutulmaz Corleone…
1972 yılında Francis Ford Coppola’nın “The Godfather – Baba” filminde çizdiği mafya babası Don Vito Corleone kompozisyonuyla beyazperdeye ağırlığını yeniden koydu Brando. Coppola’nın bu “gang opera”sı Hollywood tarihinde Mervyn LeRoy’un 1931 yapımı gangster filmi “Little Caesars – Küçük Sezar” ve Howard Hawks’un 1932 yapımı kara film sularında da dolanan “Scarface – Yaralı Yüz” gangster filmi kadar etkileyiciydi. “Baba” filminde Brando, muhteşem bir performans koydu ortaya. Konuşma tonu, vücut hareketleri ve karizmasıyla çok özel bir roldü bu sinema tarihinde. Elbette Nino Rota’nın tema müziği de unutulmazdı. Bu müzik bu filmin ruhuna çok şey kattı. Brando, ülkemizde Ekim 1973’te gösterime giren 1972 yapımı Bernardo Bertolucci’nin “Ultimo Tango a Parigi / The Last Tango in Paris – Paris’te Son Tango” filmiyle yine herkesi şaşırttı. Film, erotikti ve yıllarca İtalya’da yasaklanmıştı. Brando, 1976’da Jack Nicholson’la bir araya geldi. Arthur Penn’in yönettiği “The Missouri Breaks – Bozgun” westerni, 1970’lerden gelen önemli bir filmdi. Bu filmde Randy Quaid, Frederic Forrest, Harry Dean Stanton gibi önemli oyuncular da vardı.
Brando, 1978 yılında on dakika göründüğü Richard Donner’ın “Superman the Movie – Süpermen” filminde Jor-El karakterindeydi. Bu film, sinema perdesinde gördüğümüz “technicolor” tonları en parlak filmdi. Belki de negatif ve pozitifler “Süpermen” için özel üretilmiştir. Bu film ülkemizde Kasım 1979’da gösterime çıkmıştı. 1979’da yine Coppola’yla yolları buluştu Brando’nun. “Apocalypse Now – Kıyamet” filmi, Vietnam savaşına başka bir açıdan bakıyordu. Bu filmde çılgın albay Walter E. Kurtz’u oynadı Brando. “Kıyamet”, sanki bir yol filmi gibiydi. Tekne, uçsuz bucaksız nehirde sürekli yol 
alırken, savaşın tüm trajedileri de sinemaskop görüntüyle yansıyordu. Seyirci daima savaşı hissediyordu. Film, Joseph Conrad’ın “Heart of Darkness” romanından uyarlandı. Roman, 2000 yılında İletişim’den, 2006’da Seyhan Yayıncılık’tan “Karanlığın Yüreği” adıyla çıkmıştı. “Kıyamet”, ülkemizde Şubat 1980’de gösterim şansı bulmuştu.
Uzun yıllar ara verdiği sinemaya 1989 yılında bir kadın yönetmen Euzhan Palcy’nin “A Dry White Season – Kuru Beyaz Bir Mevsim” filmiyle döndü. Para almadığı bu film Güney Afrika’daki korkunç ırkçılığı perdeye yansıtıyordu. 1996 yılında “yaşlı kurt” John Frankenheimer’ın (1930 – 2002) H. G. Wells’den uyarladığı “The Island of Dr. Moreau – Dr. Moreau’nun Adası”nda çılgın doktor Moreau’ya hayat verdi. Son olarak kendi hayatını oynayacağı bir filmde oynamak istedi ama olmadı. Sinemanın önemli ikonlarından biri olan Brando, kızılderililerin, ırkçılığa, ayrımcılığa uğrayanların, gençliğin ilhamıydı. Toprağı bol olsun.
Filmlerinden:
1950: The Men – Erkekler
1951: A Streetcar Named Desire – İhtiras Tramvayı
1952: Viva Zapata
1953: Julius Caesar – Jül Sezar
1953: The Wild One – Kanlı Hücum
1954: On the Waterfront – Rıhtımlar Üstünde
1954: Desirée – Desirée: Napolyon’un Sevgilisi
1955: Guys and Dolls – Gönül Yolu
1956: The Teahouse of the August Moon – Çayhane
1957: Sayonara – Elveda
1961: One Eyed Jacks – Aşk ve İntikam
1962: Mutiny on the Bounty – Denizde İsyan
1966: The Chase – Kaçaklar
1966: The Appaloosa – Batıda Vuruşanlar
1967: A Countess from Hong Kong – Hong Konglu Kontes
1967: Reflections in a Golden Eye – Parıltılı Gözler
1968: Candy – Şeker Gibi
1969: Queimada – İsyan – Kanlı Ada
1971: The Nightcomers – Karanlıkla Gelen Adam
1972: The Godfather – Baba
1972: The Last Tango in Paris – Paris’te Son Tango
1976: The Missouri Breaks – Bozgun
1978: Superman the Movie – Süpermen
1979: Apocalypse Now – Kıyamet
1980: The Formula – Formül
1989: A Dry White Season – Kuru Beyaz Bir Mevsim
1990: The Freshman – Akıl Hocası
1992: Christopher Columbus: The Discovery – Kristof Kolomb: Keşif
1994: Don Juan de Marco
1996: The Island of Dr. Moreau – Dr. Moreau’nun Adası
2001: The Score – Komplo
(28 Haziran 2011)
Ali Erden
yollanıyor. Annesinin kuralcılığı ve plânlamacılığının çok uzağında kadınların da olduğunu keşfediyor. Resim çizmeyi mühendislik eğitiminden daha çok seven Aaron, seçmeli ders olarak seçtiği resim dersinde 34 yaşındaki Linda’yla arkadaş oluyor. Linda’nın 14 yaşında Beth adında bir kızı da var. Aaroon, Linda’yı tanıdıkça, annesinin yarattığı güvenli sığınağın dışarısındaki hayatı da keşfediyor. Üniversitenin yurdunda kızlar ve erkekler aynı yerde kalıyorlar. Elbette bol bol ilişkiler de yaşanıyor. Aaron’ın oda arkadaşı “Vahşi” Bill’in çapkınlığı yüzünden bolca kapının önünde kalıyor. Kendisi de okulda Darcy’yle karşılaşıyor. Aaron’la Darcy arasında büyük bir aşkın doğacağını düşünüyorsunuz, ama Darcy kendine “doğanın doğal kadını” diyor. “Doğanın doğal kadını” demek, Aaron için, arkasına bakmadan gitmek demek. Linda’ya daha sık gitmeye başlıyor Aaron. Geçmişi gizemli Linda, polis Wes’le beraber. Wes onunla evlenmek istese de Linda, geçmişindeki hataları yapmak istemiyor. Üniversite öğrenimini yarım bırakmış Linda, Beth daha küçükken çok içki içtiğinden hayatı savrulmuş. Kalamazoo’da kendine ve Beth’e yeni hayat hazırlamak için gelmiş Linda. Filmi seyrederken keşfetmeniz olaylar gelişiyor ve Linda’yla kızı yeni yollara düşürüyor. Belki yolları yine buluşacak. Ama hayat, bazı şeyleri zaman içinde değiştiriyor ve kendi plânlarını uygulayabiliyor. Buna kader diyorlar.
Filmin hikâyesi, Michigan eyaletinin güneybatısındaki en büyük şehri olan Kalamazoo’da geçiyor. Yönetmenin muhteşem Kalamazoo Nehri’ni göstermediği için hayıflanıyorsunuz. Bu nehirde oltayla irice balık bile avlanabiliyor. Kalamazoo’nun biraları da çok leziz deniliyor. Bu şehirde Mayıs aylarında “Kalamazoo Uluslararası Animasyon Festivali” (KAFI) bile düzenleniyor. Virginialı yönetmen Jeffrey Fine, 1990’lardan beri sinema ve televizyon ortamında bulunmasına rağmen genelde pek bilinmiyor buralarda. Yönetmen, 1996’da AIDS üzerine bir dram olan “No Easy Way – Kolay Yol Yok” filmini çekmişti. 2010 yapımı 
yanayız. İngiliz yazar Rosemary Sutcliff’in (1920 – 1992) 1950’lerde tarihsel – macera çocuk serisinden çıkmış “The Eagle of the Ninth” (Dokuzuncu Kartal) resimli romanından uyarlanan Macdonald’ın bu filminde alt metin olarak bunları mı görmeliyiz? Yoksa bu film bir ironi miydi? Macdonald, 2006 yapımı ilk filmi 
Brigantes kabilesiyle karşılaşıyorlar. Mohawk kızılderilileri gibi yüzlerini boyamış genç savaşçıları olan kabile, Marcus’un babasının askerleriyle de savaşmış yakın geçmişte. Kartal heykeli de onların elinde. “Seal People”, yani mühür insanlar denilen genç savaşçılar, heykeli alan Marcus ve Esca’nın peşine düşüyorlar. Atları olan Marcus ve Esca, yayan yürüyen savaşçılara yakalanıyorlar. Marcus’un, babasının dağılmış askerleri bir araya geliyor ve Briganteslerle kanlı kılıçlı bir çarpışma başlıyor. Filme bakarsanız, iyiler Romalılar, kötülerse kabileler. Onlar vahşiler ve bizim bildiğimiz medeniyetten de yoksunlar. İnsana hiç de yabancı gelmiyor bu bakışlar. İnsan kızılderili soykırımlarını, işgâle uğramış Irak ve Afganistan’ı düşünüyor hemen. Batı hep yok edecek gibi. Esca, bir Pict. Bu Pictlerin dili, Galler’de konuşulan ilk dil. Pictlerin kökleri, “Britanya Demir Çağı”na kadar gidiyor. Marcus ve Esca’nın savaştıkları kabile Brigantesler, Britanya’nın kuzeyinde İskoçya’dan ve İrlanda’ya kadar yayıldılar. Onlar da Kelt kavminden. Keltler (Celtic), Romalılar tarafından dağıtılsalar da, kökleri hâlâ sürüyor. Orta Avrupa’dan başlayarak Britanya’ya kadar. Biliyorsunuz, Cermen ırkından olan Anglosaksonlar, M. S. 5. yüzyıldan itibaren Britanya’yı istilâ etmeye başladılar ve günümüzün İngilizleri oldular. İngilizler ortada yokken Britanya’da İrlandalılar, Galliler ve İskoçlar vardı. Hepsi de kabileydi işte. 
1980 Alabama doğumlu Channing Tatum’un, Dito Montiel’in 2006 yapımı 
istiyor. Eddie’yle evli, Sharon ve Graham adında çocukları olan Rita O’Grady, toplantıda birden kendini grevin başında buluyor. Patronlarla ilk görüşmede Connie tutuk kalınca, etkili bir konuşma yapan Rita, grevin liderliğine geliveriyor. Rita, kadınların veya tüm insanların doğuştan hakkı olanları da hatırlatıyor filmde. Kadınlar köle değil ve kadınların elde ettikleri erkeklerin bir lütfu da değil. Başlarda eşini destekleyen Eddie, Rita’nın yoğun koşuşturmasından çocuklara bakmakta zorlanıyor ve sinirleri harap oluyor. Eddie’nin ıstıraplarını seyrederken, aslında kadınların doğuştan kahraman olduğunu fark ediyorsunuz. Biz erkeklerin hayatlarını ne kadar da kolaylaştırıyorlarmış. Her şey eşitlenince kadınların da hayatları kolaylaşıyor işte. 
Kadınlar haklıdır…
bilinmez bu filmin ne kadar çok adı var böyle. 
Janusz’un eşine işkence yapılmış. Janusz, yirmi yıl yatmak üzere Sibirya’daki Gulag’a sürgün ediliyor. Orada, Khabarov adlı bir sanatçıyla dostluğu gelişiyor. Khabarov, Janusz’a kaçmak için ilham ve plân veriyor. Filmin derinliğinde oğlunu kaybettiği öğrenilen Bay Smith, kendisine işkence bir gün daha yaşamak için çaba gösteren bir insan. Hem suçluluk hem de vicdan azabı çekiyor. Sovyet Devrimi’ne inanıp Rusya’ya metro yapmak için oğluyla giden Bay Smith, oğlu Kızıl Ordu tarafından işkenceyle öldürülmüş. Kendi yarattığı cehenneminde yanıyor Bay Smith. Firari mahkûmlar içinde Letonyalı Voss, ressam Tomasz, gece körlüğü olan Kazik, Yugoslav muhasebeci Zoran ve Janusz’la beraber tehlikeli bir Rus mahkûm Valka, Khabarov’un plânıyla gecenin derinliğinde firar ediyorlar. Baykal Gölü’nden geçip Moğalistan’a özgürlüğe ulaşmayı umudediyorlar. Yollarına, Irena adında bir Polonyalı bir kız çıkıyor. Ailesi katledilip katledilmediği gizemli kalan Irena, Kollektif Çiftlik’ten firar etmiş ve Gulag mahkûmlarını takip etmiş günlerce. Mahkûmlar önce kızı istemese de, Irena sanki umudu simgeliyor. Bu zorlu yürüyüşte Kazik, Tomasz ve Irena yolda ölüyorlar. Valka da, Moğolistan sınırında onlardan ayrılıyor. Daha sonra Bay Smith de yol arkadaşlarını terk ediyor, ama geriye kalan üç kişi Janusz, Zoran ve Voss, Hindistan’a ulaşıp özgür oluyorlar.
Avustralya’nın Sidney şehrinde 1944 yılında doğan Peter Weir, Joan Lindsay’in aynı adlı romanından uyarladığı “Picnic at Hanging Rock – Hanging Rock’ta Piknik” filmiyle dünyada adını duyurdu. Bizim içinse, 1982’de ülkemizde gösterime giren 1981 yapımı “Gallipoli – Gelibolu” filmiyle fark edildi. Çanakkale’de Anzak askerlerinin 1915’teki trajedisini anlattı 1. Dünya Savaşı atmosferinde. 1989 yapımı “Dead Poets Society – Ölü Ozanlar Derneği”, onun ikinci doğuşu oldu. Weir’in “Özgürlük Yolu” filminin anlatımı ve sinemaskop görüntüleri çok çarpıcı. Filmin bazı anlarında, yönetmenin “Gelibolu” filminin de kameramanı olan Avustralyalı Russell Boyd’un, “Gelibolu” filmindeki gibi genel çekimler oluşturması insana heyecan veriyor. Sabit açıda duran kamera, genel açıdan insanları çerçevenin bir tarafından diğer tarafa yürüyüşünü takip etmesi estetik anlamda yönetmenle kameramanın tarzını ortaya koyuyor. Bizlere de az da olsa nostalji yaşatıyor bu çekimler. Yönetmen, yolculuk derinleştikçe, iyi yazılmış senaryonun da yardımıyla karakterlerin ruhsal derinliklerini ve sarsıntılarını görsel açıdan da yansıtabiliyor. Ama, kelimeler güçlü. Moğolistan’da bir tapınağın harabeye dönüştüğünü gören Voss, kendi kilisesini hatırlıyor ve günah çıkartıyor işlediği cinayeti anlatarak. Azılı bir suçlu olan Valka, sanki hayatın gerçekleri gibi duruyor hikâyede. Belki de hikâyenin romantiği Janosz. Halüsinasyonlar gören Janosz, kendine sıcaklık ve dayanma gücü veren evinin bahçesini hayal ediyor. Filmdeki en son sahne gözleri hafifçe yaşartacak sanki. Son sahneden hemen önce, siyah-beyaz belgesel görüntülerle, savaş sonrası Sovyetler’in kuşatmasında kalıp “demirperde ülkeleri” olan Doğu Avrupa ülkelerinden özgürlük eylemleri yükselirken Kızıl Ordu tanklarla o ülkelere girip eylemleri bastırıyor. Sonunda, 1989’da Berlin’deki duvar yıkılıyor ve özgürlük geliyor. 
Filmden yansıyan vahşi doğa da hikâyeye anlam katmış. Karlar, soğuklar, çöl sıcakları ve insanın dayanma gücü. İnsanı gerçekten etkiliyor yönetmen Weir. Filmdeki müzikler de gerçekten iyi ve bazı anlarda bu tınıların ruhunuzda dolaştığını sanıyorsunuz. Alman besteci Burkhard von Dallwitz’in, yol arkadaşlarının Moğolistan’a geçtiklerinde fonda etnik tınılar duyuluyor. Bu insana coşku ve hüznü aynı anda yaşatıyor. Himalayalar’da daha yoğun senfonik müzikler duyuluyor perdede. Colin Farrell ve Ed Harris, filmin lokomotif oyuncuları. Sinemaseverler, Janusz’u canlandıran 1978 doğumlu İngiliz oyuncu Jim Sturgess’i, Julie Taymor’ın 2007 yapımı 
Evet, artık yazmayacaktım, ama finale koydukları bir ayrıntı, beni yazmaya itti. Orhan Kemal’in romanından yapılan (uyarlanan demiyorum!) Hanımın Çiftliği dizisi hakkında adeta yazmayı zorunlu hissettim kendimi. 
Muzaffer’in bir kız kardeşi vardır: Halide (romanda yok). Kemal, Güllü’nün ağabeyi Hamza tarafından öldürülür, dizide ancak finalde ölecektir. Hamza’ya Muzaffer’i öldürten avukatı romanda yoktur. Muzaffer’in ölümünden sonra Güllü’nün evlendiği Orhan, karısı, karısının ağabeyi, romanda yoktur, daha başka şeylerde yoktur. Bunların hiçbirine bir diyeceğimiz yok. Bir kaç yerde yazmıştım ve artık yazmamaya karar vermiştim, taaa ki finalde her şey olup bittikten sonra, tüm olanları anlatmaya başlayan Güllü’yü Adana’da bir çay bahçesinde, akan incecik bir suyun yanında oturduğu masada, elindeki küçük bir deftere anlatılanları yazan (ve arkadan gösterilen) Orhan Kermal de öykünün içine katılmasa idi. Ve aradan 11 yıl geçtikten sonra, Güllü’nün oğlunun yaş gününü kutlama törenine Orhan Kemal’in kitap haline getirilmiş kitabını (Hanımın Çiftliği) bu “olanları anlatan” Güllü için imzaladığı “sahne” olmasa idi. 
Venedik Film Festivali’nde “Altın Aslan”a da aday olmuştu. Uzun adı “Happy Few: Aimez qui vous voulez”, yani “Az Mutlu: Sevgi İster miydiniz” olan bu filmde, pek mutlu olmayan iki çift, beklenmedik biçimde, tasarlamadan çekimle eşlerini değiştiriyorlar. Belki de eşleriyle denemedikleri fantazileri yaşıyorlar. 
Böyle Gelmiş Böyle Gitmez’in 8 cilt olacağını okumuş, ilk cildini de almıştım, yıllar sonra ikinci cildini aldım. Ciltlerin (8 tane) tamamlanmasını beklerken, Nesin’in ölümünden sonra okumaya başladım. Bu arada üçüncü cildin de olduğunu öğrendim ve onu da edindim. Fakat dördüncü bir cilt yok, olmayacakta… Nesin’in, bu kitaplarının dışındaki diğer kitaplarında da bir kısım anıları yer almaktadır. Onlarda da var mı bilmiyorum ama Böyle Gelmiş Böyle Gitmez’i oluşturan üç kitapta yeri geldikçe sinema konusuna değiniliyor. Bu değinmeler doğrudan sinema kastı taşımasa da, sinema veya sinemacılarla ilgili. Daha önceki kitaplardaki sinema değinmelerinden kalkarak, Aziz Nesin Sineması dediğim yazılar yazmıştım. Sinema ile ilgili yazılar giderek azalıyor ama üçüncü ciltte de var, devam etse idi diğerlerinde de olacak mıydı bilemiyorum ama Aziz Nesin’in sinema ile ilgisi aşağıda da değineceğim gibi değişik boyutlarla daha sonraları da devam etmiştir.
Fleming’in The Way of All Flesh filminin uyarlamasıdır. (Sonradan değişik yönetmenlerce yeni uyarlamaları yapılmıştır. [İhtiras Kurbanları / Muharrem Gürses / Atıf Kaptan – Hümaşah Hiçan (1953) / Bir Serseri / Memduh Ün / Talat Artemel – Neriman Köksal (1957) / Şehvet Kurbanı / Nejat Saydam / Yıldırım Önal – Sevda Ferdağ (1972)]. Şehvet Kurbanı’nın da yönetmenliğin yanında başrol oynayan Ertuğrul, açıkca Jannings etkileri taşımasının yanında partneri Cahide Sonku’yu da iyice Marlene Dietrich’leştirmiştir. Sternberg’in Mavi Melek’i ve Fleming’in The Way of all Flesh’ı ile benzerlikler taşısa da, Şehvet Kurbanı, Mavi Melek uyarlaması değildir. 
Aziz Nesin’in Yokuş Yukarı’daki (Böyle Gelmiş Böyle Gitmez 3) sinema değinmeleri bu kadar. Ama Nesin ile ilgili olarak sinema nedeni ile yazacağım başka şeyler de var. Aslında komedi’ye kendince ağırlık veren sinemamızda Nesin gibi bir mizah ustasının yeterince kullanılmamasını anlamak mümkün değil ama yine de hiç kullanılmamıştır da demiyoruz. Nesin’in oyunu Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz tiyatrolarda oynandıktan sonra (halen oynanmakta) Engin Orbey tarafından sinemaya da uyarlandı (1974), fakat hiç ses getirmedi. (Başrolü Halit Akçatepe ve Münir Özkul oynuyordu). Kemal Sunal’ın oynadığı, 1980 Kartal Tibet yönetimli Zübük ve Gol Kralı ise -gerek oyuncusundan, gerek konularından (birincisi siyaset, ikincisi ise futbol) dolayı- daha fazla ilgi gördüler. Bana göre Nesin’in birçok oyunu ve öyküsü halen sinema yapılmayı beklerken, tiyatroda da çok az oynanan Düdükçülerle Fırçacıların Savaşı oyunu hem içerik hem de biçim olarak sinemacıların dikkatini neden çekmez, anlayamam.
katlediyor. Frankie bu katliamı önleyemiyor. Frankie, koalisyon kuvvetlerinin Bağdat Havaalanı Yolu’na doğru giden yola “Route Irish” diyorlar. Yani, “İrlanda Yolu…” Frankie, bu yolda aracında bomboyla öldürülüyor. Fergus, Rachel’le yakınlaşıyor ve ikisi de yeni bir aşkın kıyısında dolaşıyorlar. Ama Fergus, derin araştırmaya girerek Frankie’nin ölümünü tasarlanmış bir cinayet olduğunu çözüyor, sonra da Nelson ve şirketin adamı Walker’la hesaplaşıyor. Filmin final bölümü, biraz olsun insana adalet duygusundan olmalı umutsuzluğa düşürüyor. Herkes kendi cezasını verirse bu dünya nereye gider? Loach usta, belki de bu infazları savunmuyor. Öldürmelerin işleri olan insanların ruhlarının derinliklerini göstermek istiyor. 
soğuklukta. Aslında bu film, Fergus’ın Frankie’ye mersiyesi gibi. Dostunun yokluğu onu büyük bir boşluğun içinde bırakıyor. İntikamı alsa bile içindeki suçluluk duygusunu yok edemiyor ve sondaki trajedisine atlıyor Fergus. Filmde, Fergus’ın Nelson’a işkence yaptığı sahne gerçekten insanı ürpertiyor. Loach, bu filminde, geçmişteki filmlerindeki gibi yer yer öfkeli bir kamera kullanmış. Sinemanın önemli kameramanlarından İngiliz Chris Menges, Loach’un ruhuyla buluşabilmiş. Menges’le Loach’un yolu, 1969 yapımı “Kes – Kerkenez” filmiyle kesişmişti ilk. 1979’da hikâyesi 18. yüzyılda geçen “Black Jack – Kara Jack”, 1980’de “The Gamekeeper – Avlak Bekçisi”, 1981’de Thatcher dönemine ve Kuzey İrlanda sorununa siyah-beyaz baktığı “Looks and Smiles – Bakışlar ve Gülüşler”, 1986’da “Fatherland – Atayurdu” beraber oldukları diğer filmler. 1957’de Hindistan’da doğan senarist Paul Laverty’yle iyi filmler yaptı Loach. 1996’da “Carla’s Song – Carla’nın Şarkısı”, 1998’de “My Name’s Joe – Benim Adım Joe”, 2000’de “Bread and Roses – Ekmek ve Güller”, 2006’da “
kestiriyor. Adama yaklaşan yankesici Lena, adamın cüzdanını götürürken polisin de operasyonunu mahvediyor. Cüzdanını götürdüğü adam Rus mafyasından bir muhabbet tellalı. Polis Tom, Lena’nın peşine düşüyor ve kovalamaca sonunda bir aşk başlıyor alttan alta. Lena’yı oynayan 1984’te, duvarların henüz yıkılmadığı Doğu Berlin’de doğan Karoline Herfurt, Juliette Binoche’un gençlik hallerini yansıtıyor sanki. Yeni keşfimiz Karoline Herfurt’u yönetmen Dennis Gansel 2001 yılında keşfetmiş ve “Mädchen, Mädchen – Kızlar Kızlar” filminde oynatmıştı. Herfurt’un canlandırdığı karakterin adı da yine Lena’ydı. Bu güzel oyuncu Almanya’daki yönetmenlerimizden Buket Alakuş’un 2005 yapımı “Eine Andere Liga – Başka Bir Lig” filminde Hayat karakterinde oynadı. Onunla tanışmamız ancak Tom Tykwer’in 2006 yapımı 
Filmin hikâyesi basit ve kıskançlık üzerine gelişiyor. Louise, Lena’yı boynundan ısırarak kendi yanlarına almalarından sonra, hikâye derinleşiyor. Erkek vampirler, Louise’in dediğine göre açgözlülüklerinden ve şamatalarından dolayı nesilleri tükenmiş. Dişi vampirler, ölümlü dünyalılarla sevişebiliyorlar. Bu yüzden fazla kayıpları yok. Bu vampirler yaşamasını da biliyorlar ve hayatın zevkini çıkarıyorlar beyazperdede. Louise, güzel Lena’ya sırılsıklam aşık oluyor. Lena da polis Tom’a aşık, yeni hayatına ve kan içmeye alışırken. Louise, bu aşkın farkında ve kıskançlık yaşıyor. Finalde ihtiras yeniliyor ve gerçek aşk kazanıyor güzel Berlin’de. Yönetmen, yoğun olarak gece çekimleri yapsa da Berlin’in güzelliği filme çok şey katıyor. Filmin, disko tadı veren kaotik müziklerini bir tarafa koyunca fonda yer yer iyi müzikler de duyuluyor. Filmdeki önemli handikaplardan biri, filmin İngilizce konuşması. Bu durum oyuncuların performansını bir hayli düşürmüş. Film, Alman korku-gerilim romanları yazarı Wolfgang Hohlbein’ın “Wir sind die Nacht” (Biz Gece Varız) romanından uyarlanmış ama romanın filmden iyi olduğu söyleniyor. Yönetmen Gansel, 1973’te Hannover’de doğdu. Yönetmenin 2008 yapımı 
kavgası, yoksulluk, beslenme, aile vb. Bu mizah anlayışı, kinayeli, çekingen ve tasvirci. Leigh ve diğer bazı Yahudi yönetmenlerde buna benzer mizahi yaklaşımlar görebilmeniz muhtemel. Leigh filmlerinde, Thatcher döneminde hayatları enkaza dönüşmüş insanların hikâyelerini bulursunuz yoğunlukla. Vahşi kapitalizmin bir mengene gibi sıktığı insanların trajedileri vardır bu sinemada. Onun filmlerinde, bu ekonomik zorluklar içinde, insanın yabancılaşmasını ve iletişimsizliğini de bulursunuz. Bireyin tuhaf kasveti yansıyor bu ustanın filmlerinde. 
Mary, sanki Leigh’in bir önceki filmi 2008 yapımı 
gösterilmişti. 
Sylvester Stallone, 1946 yılında New York’ta doğdu. “Rocky” filmine kadar da sinemanın bütün çilesini çekti. Ona “Italian Stallion”, yani “İtalyan Aygırı” diyorlardı. Asıl adı Michael Sylvester Gardenzio Stallone’du. Arada iyi filmlerde de göründü. Alan J. Pakula’ının başrollerinde Jane Fonda ve Donald Sutherland’ı oynattığı sinemaskop çekilmiş 1971 yapımı “Klute – Fahişe” filminde diskotek patronuydu Stallone. Hatta Woody Allen’ın 1971 yapımı “Bananas – Zorla Kahraman” filminde metrodaki bir hayduttu. Dick Richards’ın Raymond Chandler’dan uyarladığı 1975 yapımı “Farewell, My Lovely – Elveda Sevgilim” kara filminde de Jonnie karakterini canlandırdı. Bu filmde Robert Mitchum ve Charlotte Rampling başroldeydi. Sonunda hayaller gerçek oldu, ama o kadar kolay olmadı. Ünlü boksör Rocky Graziano’dan ilham almış “Rocky” senaryosuyla Hollywood stüdyolarını dolaşan Stallone’un arayışlarına United Artists cevap verdi. Filmi yönetip başrolde de oynamak isteyen Stallone, ilk “Rocky”yi yönetmeyi John G. Avildsen’a bırakmak zorunda kaldı 1976’da. Bu film, 1977’de Akademi’yi büyüledi ve tam on dalda Oscar’a aday oldu. Film, yönetmen (John G. Avildsen), senaryo (Sylvester Stallone), kurgu (Richard Halsey ve Scott Conrad), erkek oyuncu (Sylvester Stallone), kadın oyuncu (Talia Shire), yardımcı erkek oyuncu (Burgess Meredith ve Burt Young), özgün şarkı (Bill Conti – Gonna Fly Now) ve ses dallarından film, yönetmen ve kurgu dallarında Oscarları aldı. Aslında bu film, hem Rocky Balboa’nın hem de Sylvester Stallone’un kaderini değiştirdi. Filmin senaryosu okullarda okutulacak kadar mükemmeldi. Yönetmen de senaryonun ruhuyla buluşan anlatımıyla unutulmaz modern bir klâsiğin doğuşuna neden oldu. Bugün, “Rocky”yle beraber “Rocky 2”, “Rocky V” ve 
İlk hikâyede Rocky Balboa, doğru düzgün iş bulamıyor. Micky’nin (Burgess Meredith) yerinde boks antrenmanlarını sürdürüyor. Adı duyulmamış bir boksörle maç yapmak isteyen ağır sıklet Apollo Creed (Carl Weathers), kendine rakip olarak Rocky’yi seçiyor. Rocky de o sıralar hayatının kadını Adrian’ı (Talia Shire) büyülemeye çalışıyor. Kayınbiraderi olacak Paullie de (Burt Young), içine kapanık kız kardeşinin Rocky’yle olmasını istiyor. Filmde, kış atmosferindeki mekânların yansıyışı çok etkileyiciydi. Bir de Bill Conti’nin tema müziği “Gonna Fly Now” gerçekten unutulmazdı. Bu müzik eşliğinde Rocky ağır antrenmanlarını yapardı hep. Stallone’un ilham aldığı boksör Rocky Graziano’nun hayatının bir bölümünü, yönetmen Robert Wise, 1956’da siyah-beyaz çekti “Somebody Up There Likes Me – Yukarıda Biri” adıyla. Paul Newman (Rocky) ve Pier Angeli (Norma) başroldeydi. “Yukarıda Biri” fiminde unutulmaz bir diyalog vardı. Rocky Graziano, Norma’ya, “Biliyor musun, hep şanslı oldum. Yukarıda biri beni seviyor” diyor. Norma da, “Daha aşağıdaki birileri seni seviyor” der. Aslında bu filmde, trafik kazasında ölmeseydi James Dean oynayacaktı Rocky Graziano’yu. Pier Angeli’yle James Dean fırtınalı bir aşk yaşıyorlardı o zamanlar. “Rocky” filminde de Rocky Balboa’yla Adrian arasında da unutulmaz bir diyalog vardı. Adrian, “Neden dövüşmek istiyorsun?” diyor. Rocky de, “Çünkü benden şarkıcı, dansçı olmaz” diye cevaplıyor. Rocky Balboa’nın hayatı, Pensilvanya eyaletinin Philadelphia şehrinin kuzeyinde geçiyor. Rocky ve Stallone, “Amerikan rüyası”nı gerçekleştirdiler beraberce. İkisi de, çok süründüler, açlık tehlikesi geçirdiler ve çalışarak başardılar. Kibirliler, onu “Rambo” serisinde oynadığı için sertçe eleştiriyorlar. Oysa o, aşağıda olmanın ne demek olduğunu biliyor. 
İlkinin başarısı üzerine, United Artists “Rocky”nin ikinci filmini Stallone’un yönetmesini kabûl etti. Ama, öncesinde bir film yönetmesi gerekecekti 1978’de Stallone’un. Bunu başaran Stallone, senaryoyu yazdı, filmi yönetti ve yine başrolde oynadı “Rocky II”de. 1979 yapımı “Rocky II”de de, ilk filmde oynayan karakterler göründü. Film, ilk filmin finaliyle açılıyor ve Rocky, “Adrian, Adrian” diye bağırır etrafa, yüzü gözü patlamış halde. Maçı, Apollo’ya sayıyla kaybetse de, iyi para kazanan Rocky, Adrian’la evlenip bir yuva kuruyor. Ama, Apollo’ya gelen mektuplar, onu çıldırtıyor ve Rocky’yle bir maç daha yapmak istiyor. Sonunda, maç kararlaştırılıyor Adrian’ın karşı koymasına rağmen. Bu ikinci filmde, hocası Mickey’nin antrenmanlarıyla bu yüzyılın maçına hazırlanıyor Rocky. Antrenmanda tavuk kovaladığı sahne de şimdi bir klâsik. Rocky, “Kendimi kızarmış aptal tavuk gibi hissediyorum” diyor bu sahnede espriyle karışık. 1982 yapımı “Rocky III” ve Soğuk Savaş saçmalığı 1985 yapımı “Rocky IV”, bu serinin nedense sevemediğimiz filmlerinden. “Rocky IV”, 1980’lerde başkan olan Ronald Reagan’ın estirdiği “Amerikalılık ruhu” rüzgârının etkisinde yapılmış bir filmdi. “Rocky III”teki en iyi şeylerden biri, Survivor rock grubunun “Eye of the Tiger” (Kaplanın Gözü) şarkısıydı. 1990 yılnda, “Rocky V”le ilk filmin yönetmeni John G. Avildsen’le yolları kesişti yine. Bu kesişme, “Rocky” serisine unutulmuş sıcaklığı da getirdi. Rocky, bu filmde boks yapmıyor ama yeteneğinin farkında olmayan bir serseriye antrenman vermek istiyor. 2006’da gelen serinin altıncı filmi 
oyunlarında Rocky – Dixon maçları ilgi görünce Rocky’nin kapısını çalıyorlar. Belki de en önemli neden, Dixon’ın halkın gözünde de “gerçek şampiyon” yapmak. Rocky, Pensilvanya’da boks kuruluna başvuruyor. Elbette Dixon’la maç yapmak için değil. Özlediği boksu bölgesel şampiyonalarda bir daha yaşamak için. Sonuçta, bilgisayar oyunundaki maç gerçeğe dönüşüyor ve Rocky’yle Dixon, ringte eski zamanların tadını yaşatan bir maç yapıyorlar. Rocky, bir sayıyla yenilse de, Dixon’a büyüklüğünü gösteriyor. Hem maçla hem de sporcu ahlâkıyla. “İtalyan Aygırı” Rocky, maçta “Rocky II”deki siyah-sarı şortunu giyiniyor. Bu filmin son bölümlerindeki Rocky – Dixon maçı, sinematografik açıdan etkileyici ve çarpıcıydı. Filmin genelinde klâsik bir anlatımı olan 
Stallone, yarattığı “Rocky”yi kendisinin yönetmesine çok inanmıştı. 1978 yılında Stallone, “Paradise Alley – Fedai” filmini yazdı, yönetti ve başrolünde oynadı. “Fedai”, onun ilk yönettiği filmdi ve “Rocky”yi yönetmesi için United Artists’i ikna edecekti. Filmin hikâyesi, 1940’larda New York’ta İtalyan kökenlilerin yoğunlukta yaşadığı kasvetli Hell’s Kitchen (Cehennem Mutfağı) diye anılan mahallesinde geçiyordu. Bu film, güreşçi Carboni kardeşlerin maceralarını anlatıyordu. Yine 1978’de Norman Jewison’ın yönettiği “F. I. S. T – Kamyoncu”nun senaryosunu Joe Eszterhas’la beraber yazdı Stallone. Başrolde de oynadı. Filmde sol ruh vardı. “Kamyoncu” filminde Bing Crosby’nin söylediği “Santa Claus is Coming to Town” şarkısı da duyuluyordu. “F. I. S. T”in anlamı “Eyaletlerarası Kamyoncular Federasyonu” (Federation of Interstate Truckers) demek. “Yumruk” anlamına da geliyor. Filmde, mafyaya bulaşmış sarı sendikalara karşı mücadele anlatılıyordu. Laszlo Kovacs’ın kasvetli görüntüleri de unutulmazdı. Bu filmi İzmir’de, 1987 erken genel seçiminin yapıldğı günün akşamı Konak Çınar Sineması’nda görmüştük. Bütün gün evde sıkılan İzmirliler, sanki bu filme koşmuştu. Çınar Sineması’nın 1980’lerde tatlı bir geleneği vardı. Salon tamamiyle dolduğunda bir şenlik başlıyordu. Perdenin hemen önünde küçük yaldızlı küreye ışık yansıtılıyordu. Noktalı ışıklar, çalan disko parçasıyla beraber salonu kuşatıyordu. Seyirciler de, elbette dans yapıyordu. Film başlamadan önce çok dans ettik bu sinemada. İzmir’de sinema bir şenlikti 1980’lerde. 
1931 Toronto doğumlu yönetmen Ted Kotcheff’in David Morell’in 1972’de yayımlanmış “First Blood” romanından çektiği 1982 yapımı “First Blood – İlk Kan”, sinemada çok ses getirdi. Vietnam gazisini anlatan yazar Morell, İngiliz yazar Geoffrey Household’un “Rogue Male – Haydut Kadın” romanından ilham almış Johnny Rambo karakterinin hikâyesini kurarken. Rambo, Vietnam’dan arkadaşını ziyarete geldiği Madison – Kentucky’de şerif Teasle’la (Brian Dennehy) başı derde giriyordu. Şerif, ona bir serseriymiş gibi davranıp kasabadan atmak istiyordu. Rambo bir Vietnam gazisi ve bu serseri şeriften saygı görmek istiyordu sadece. Sonra olanlar oluyor ve ilk kanı askerler döküyordu. Maceralı ve patlamalı bu filmde aslında sosyolojik taraflar da var. Bu filme, sağın “Vietnam sendromu” denilebilir. Rambo’nun komutanı Albay Trutman’da Richard Crenna (1926 – 2003) vardı. Kameraman Andrew Laszlo’nun sinemaskop çerçeveleri gerçekten çarpıcıydı ve seyirciye macera hissini yaşatıyordu. 1985 yılında “Rambo: First Blood Part II – Rambo: İlk Kan 2” geldi. Filmi, 1976 yapımı “The Cassandra Crossing – Kassandra Geçidi” filmiyle bilinen George Pan Cosmatos yönetti. Jack Cardiff’in sinemaskop görüntüleri, bazı anlarda neredeyse insanı çarpıp gidiyordu. Rambo’nun, nehirde yol alan teknedeki yakın çekimleri tek kelimeyle klâsikti. Sarıyla yeşilin kontrastı da estetik anlamda etkiliyordu. İzmir’de, Kemeraltı Sema Sineması’nın gümüşperdesinde bu görüntülere doyum olmuyordu. Rambo’nun görevi bu defa, Amerikalı savaş esirlerini Vietkongların elinden kurtarmaktı. 1988 yılında serinin üçüncü filmi “Rambo III” geldi. Filmi, kameramanlıktan gelme İngiliz Peter MacDonald yönetti. “Rambo III”, MacDonald’ın ilk yönetmenlik deneyimiydi. Rambo bu bölümde, Afgan mücahitlerle beraber Sovyetler’in Kızıl Ordusu’na karşı savaşıyordu. Bir şey daha. Rambo kadar ünlü bir bıçağı da vardı. Her işe yarayan bu bıçak, Rambo’nun adıyla müsemmaydı. 
Stallone’un yolu büyük yönetmen John Huston’la buluştu, ABD’de “Victory” adıyla vizyona çıkan 1981 yapımı “Escape to Victory – Zafere Kaçış” filmiyle. Filmde, dünyaca ünlü futbolcular da vardı. Pele, Osvaldo Ardiles, Bobby Moore, Paul van Himst, Kazimierz Deyna, Hallvar Thoresen, Mike Summerbee gibi eski futbolcularla beraber Sylvester Stallone, Michael Caine, Max von Sydow da filmde yer aldılar. Bu film, Zoltan Fabri ustanın 1963 yapımı siyah-beyaz “Ket Felidö bir Pokolban – Cehennemde İki Devre”nin yeniden çevrimiydi. Huston’ın sinemaskop ve renkli çekilmiş filminde de, esir kampındaki Yahudilerle Nazilerin futbol maçı yansıtıyordu. Elbette bir kaçış plânı da vardı. Stallone, 1983’te yönettiği “Staying Alive – Yaşıyorum” filminde başrolü John Travolta’ya verdi. Bu müzikli ve danslı dram fimin hikâyesi, New York ve Los Angeles’ta geçiyordu. Eleştirmenler, “kesme”lerin sıkça yapıldığı için dans sahnelerinin tadına varılamadığını yazmışlardı. Filmin ön jeneriğini beğenmişlerdi ama. Filmin şarkılarına da ünlü Bee Gees grubu damga vurmuştu. 
yıllık gecikmeyle 1990’da gösterim şansı bulmuştu ülkemizde. Film, Paula Gosling’in “Fair Game” (Adil Oyun) romanından uyarlanmıştı. Senaryoyu da Stallone yazmıştı. Bu film ayrıca George Pan Cosmatos’la ikinci buluşmasıydı Stallone’un. Los Angeles’ta “Kobra” kod adındaki polis teğmeni Marion Cobretti, kirli sakalı, deri ceketi, güneş gözlükleri ve kurallarıyla yazılı talimatlara uymayan maço biriydi. Zamanında eleştirmenler beğenmese de seyirci filme ilgisini göstermişti. 
1979: Rocky II
tarihi olarak nitelemez. Peki tarihi film nasıl olmalıdır? Bir olayın geçmişte -uzun veya kısa süreli- geçmesi, içeriği belirlenmeden tarihi bir nitelik kazanmaz. Tarihte geçen filmler daha çok “kostüme film” olarak anılır. Bir takım filmlerimiz, geçmişte (tarihte) geçmiş bir takım serüvenleri, aşkları veya komik-likleri anlatırken, Yeşilçam döneminin aşk, macera, komedi genel yapılanmasına uygun olarak genel sınıflandırma ile uyuşum gösterir. “Tarihi macera” olarak nitelendirdiğimiz filmler yakın veya uzak tarihin siyasal çatışmaları, savaşları anlatan filmler gibi algılanmış ama bunlar dışında da filmler çekilmiştir. Bu açıdan bakınca Haremde Dört Kadın (Refiğ) hiç bir savaş içermese de, bir konak içinde geçse de (dahili mekânlar) tarihi bir filmdir. Ama Malkoçoğlu-lar olsun, Kara Murat-lar olsun, Karaoğlan-lar olsun, Tarkan-lar tarihi serüvenden öteye gidemezler.
Kıbrıs’ın, Akdeniz’in ortasındaki stratejik konumundan kaynaklanan durumu nedeni ile Osmanlı İmparatorluğu tarafından alınması nasıl gerekli ise, alınmış bulunan buraya Türk unsurunun yerleştirilmesi de o kadar normal bir toplumsal / siyasi bir olaydır. Burada yerli (rum) halkın bulunması (?) durumu değiştirmez, zaten -o zaman- bunun önemi de yoktur. İmparatorluğun geçirdiği olaylar sonucu, -filmde bir kaç kere varlıklarından söz edilen- taa uzaktaki İngilizler de devreye girecektir. Akdeniz, İngilizler içinde önemlidir, ister istemez Kıbrıs da. Sonra, dünyanın tarihsel kamplaşması içinde paylaşılmak istenilen İmparatorluk’tan ulusal bir devlet çıkaran Türkler, Kıbrıs’ı siyaseten kaybetmiş olsalar da kimi unsurları ile adada varlıklarını korumuşlardır. Devam eden sükûn içindeki durum, bir takım majör devletlerin siyasetleri gereği kurcalanarak adanın birlikte yaşayan sakinlerini birbirine hasım duruma getirmiştir. 
Zaman geçiyordu, cinayetler işlenmeye başladı. Uluslararası toplantılar yapıldı, Londra / Zürih anlaşmaları imzalandı. Türkiye ve Yunanistan garantör oldu, tabi İngilizler başta idi. Kemal Film, İzmir Ateşler İçinde diye bir film çekti (Yön.: O. Nuri Ergün / 1959) fakat tam anlaşmalar zamanına geldiği için film gösterime çıkarılmadı, yandığı söylendi. Yapımevi, Vatan Ateşler İçinde diye bir afiş hazırlattı, fakat kullanılmadı, zamanın ilerlemesi ile film -ilk adı ile- gösterime çıkarıldı. 
Zaim, 
Türk filmlerinin yurtdışına çıkması, Binnaz’a (Ahmet Fehim / 1919) kadar dayanır ama sonrası, uzun yıllar yurtiçi gösterimlerde kalır. Seden ilk filmi Kanlarıyla Ödediler (1955) ile yurtdışı festivallere katılmak ister, film “aşırı şiddet” içerdiği için elemeleri geçemez. Nihat Aybars, A.B.D.de Hollywood Rüyası (1949 – 1956) adlı bir film çeker. Uzun yıllar sonra, yurtdışına kaçak çıkarılan Susuz Yaz (Erksan), Berlin’de Altın Ayı aldıktan sonra daha önceki kısa süreli gösteriminden sonra tekrar seyirci ile buluşturulur, -bu sefer bir Altın Ayı’sı vardır. Daha önce kazanılmış bir (gümüş) Ayı vardır (Hitit Güneşi / Eyüpoğlu – İpşiroğlu) ama o kısa metraj bir filmdir. 
Eskiden, adını duyduğumuz sınırlı sayıda uluslararası festivallere katılıp ödül almış filmler zaman zaman sinemalarımıza düşerdi. Jacques Tati’nın Mon Uncle (Dayım -bizde Amcam diye oynadı-) ile Kurosawa’nın Sichinin No Samurai (Yedi Samuray -bizde Kanlı Pirinç diye oynadı-) bu şekilde sinema seyircisine ulaşmıştı. Uluslararası festival galipleri bu filmler yanında, -niye abartıldığını bir türlü anlayamadığım- bir takım Oscar’lı (kaç tane alındığı önemli değil) filmler çok fazla ilgi gördü her zaman. Yeşilçam’ın eskilerinin bir zamanlar -bazılarının hâlâ- Oscar hayalleri kurması sanırım bundan, olasılığı varmış gibi. Bu arada hayli heyecan uyandıran Reise Der Hoffnung / Umuda Yolculuk -Xavier Köller (1990)- filminin Oscar kazanması çok şaşırtıcı idi. Senaryo Feride Çiçekoğlu, oyuncular Nur Sürer, Necmettin Çobanoğlu, Emin Sivas, Yaman Okay idi ama film İsviçre / İtalya ortak yapımı idi. 
ödülünü aldı. Heyecan verici bir şeydi, öncelikle Ceylan için, saniyen “sinemamız” için. Yurtiçi ve yurtdışı festivalleri çoğunlukla dışarıdan izlediğim için -çünkü aslolan ödül değil, filmdir- Ceylan’ın en iyi yönetmenliği önemli idi ama -işin aslını bu konu ile daha fazla ilgilenen yazarlarımız bilir- bu festivalde (Cannes) her filme “tek ödül” veriliyormuş. Bu nedenle yapılan jüri değerlendirmesinde ödül sayısı kadar filme ödül verileceği sonucu çıkıyor. Tabiki yarışmaya katılan film sayısı ödül sayısından çok. Bu filmler içinden verilecek ödül sayısı kadar film seçilerek jürice değerlendiriliyor ve her birine bir ödül düşüyor. 2009’da 
Kabadayılar (Kazankaya / Jöntürk), Sevdalı Kabadayı (Gülyüz), Sevimli Kabadayı (Arıkan), Üç Kabadayı (Eldek / Gülgen)
Karaoğlan’a Karşı (Aslan)
Killing İstanbul’da (Y. Atadeniz), Killing Kolsuz Kahramana Karşı (Saylav), Killing Ölüler Konuşmaz (Figenli), Killing Ölüm Saçıyor (Kaya), Mandrake Killinge Karşı (Pekmezoğlu)
Kralı Cafer (Saner), Gol Kralı (K. Tibet), Hacıağalar Kralı (Y. Yılmaz), Kral Affetmez (Arkın), Kral Arkadaşım (Seden), Kral Benim (İnanç), Kral Kim (İnanç), Krallar Eğleniyor (Aslan), Krallar Kralı (Olgaç / Evin), Krallar Ölmez (Göreç), Kralların Kaderi (Y. Atadeniz), Kralların Öfkesi (Uçanoğlu), Krallığın Bedeli (Gürsoy), Taçsız Kral (A. Yılmaz), Külhanbeyler Kralı ve Yahudi (Şebekesi-?) (Alpaslan), Maceralar Kralı (Saner), Malkoçoğlu Krallara Karşı (S. Duru), Memiş ile İbiş Anaforcular Kralı (Karamanbey), Petrol Kralları (Alasya), Turist Ömer Dümenciler Kralı (Saner), Üç Kral Serseri (Başaran)
Mecnun Gibi (Saydam), Mecnun (Eşici), Mecnun (Akbaşlı)
Mustafa: Avare Mustafa (Ün), Can Mustafa (Gürses), 99 Mustafa (Ayanoğlu), Galatalı Mustafa (Gülyüz), Kurt Mustafa (Palay), Mustafam (Başaran), Mustafa Hakkında Her Şey (Irmak)
(Dilligil), Oğlum Oğlum (Dinler), Oğlum Osman (Çakmaklı), Oğlum ve Ben (Figenli), Oğul (Gülgen), Ömercik Babasının Oğlu (Gülyüz), Sevgili Oğlum (Arkın), Şeytanın Oğlu (Aslan), Şeytanın Oğulları (Arkın), Toprağın Oğlu (Pekmezoğlu)
Pehlivan: Pehlivan (Ökten)
Sadık: Bulgar Sadık (Akad)
Yürekli Şaban (Figenli), Şaban-cık (Temel Gürsu)
Şah: Dolandırıcılar Şahı (A. Yılmaz)
Turhanoğlu: Turhanoğlu “Çal Hasan” (Y. Atadeniz)