Tiyatro ve opera yönetmenliğinden gelme William Oldroyd’un ilk uzun metraj denemesi ‘Lady Macbeth’ haftanın ilgiye değer seçeneklerinden biri olarak bizdeki gösterimini sürdürüyor. Filmin tahmin edildiği üzere bir Shakespeare uyarlaması olmadığını baştan belirtelim. Rus yazar Nikolai Leskov’un 1865 yılında Dostoyevski’nin ‘Epoch Dergisi’nde ilk kez yayınlanmış ‘Mtsensk’li Lady Macbeth’ isimli novellasından yola çıkmış İngiliz sinemacı. Eserin 1934 yılında Shostakovich’in aynı adlı operasına kaynaklık ettiğini, ancak Stalin’in hışmına uğrayıp yasaklandığını biliyoruz.

1962 yılında Polonyalı usta sinemacı Andrzej Wajda yönetiminde ‘Sibiryalı Lady Macbeth’ adıyla ilk kez beyazerdeye uyarlanmış olan bu kısa romanın yeni versiyonunda öykü 19. yüzyıl İngilteresi’ne, evli kadınların henüz kocalarının mülkü olarak görüldüğü 1860’larda adanın kuzey doğusundaki Northumbria bölgesine taşınmış. Hikâyenin ana karakteri Katherine, bir toprak parçası ile birlikte bölgenin zengin maden işletmecisine satılmıştır. Adam genç kızı, tahakkümü altında yetişmiş oğlu Alexander ile evlendirir. İktidarsız damat için gönülsüz bir evliliktir bu. Evden dışarı çıkması yasaklanan genç kız için hapis hayatı demektir evlilik yaşamı.

Kocası ve kayınpederinin iş seyahatleri nedeniyle evden uzaklaşmaları genç kıza soluk aldırır. Çok özlediği temiz havaya kavuşur. Çiftlik çalışanlarıyla arkadaşlık etmeye başlar, yakışıklı Sebastian sayesinde cinsellikle tanışır. Başlangıçtaki iyimser, hayat dolu Katherine özgürlüğünü korumak, bu ilişkiyi sürdürebilmek için her şeyi, cinayeti bile göze almaya hazırdır. Güçlendikçe acımasızlaşır. Sınıfsal üstünlüğünü idrak ettikçe önündeki engelleri birer birer ortadan kaldırmaya başlar.

Shakespeare’in ölümsüz karakterlerinden esinlenmiş döneme özgü bir kara film niteliği taşıyan ‘Lady Macbeth’ başarılı bir ilk film. Çiçeği burnunda sinemacı Oldroyd kadın haklarından yola çıkan öyküyü perdeye uyarlarken çok başarılı kadınlarla çalışmış. Senaryoda imzası bulunan tanınmış İngiliz oyun yazarı Alice Birch ile mükemmel iş birliği, İngiliz sanat yönetmeni Jacqueline Abrahams’ın Vikoryen İngiliz dramalarının gösterişinden uzak durması hikâyenin ve karakterlerin ön plana çıkmasını sağlamış. Avustralyalı Ari Wegner’in usta görüntü çalışmasıyla Katherine’in yaşadığı ve kadınların hayvan muamelesi gördüğü ormanlık alanın ortasındaki ıssız ev, kasvetli bir hapishaneye dönüşmüş. Malikanenin gönülsüz tutsağı rolünde ilk kez bir sinema filminde yer alan Florence Pugh, keşfedilmesi gereken parlak bir geç yetenek.

Fransız yönetmen Pascale Ferrand’ın 2006 yapımı ‘Lady Chatterly’si ya da Andrea Arnold’un siyahi bir Heathcliff’e yer verdiği 2011 yapımı Emily Brontë uyarlaması ‘Uğultulu Tepeler / Wuthering Heights’ ile benzerlikler taşıyor Oldroyd’un filmi. Özgürlük savaşı olarak başlayan öyküde sınıfsal ilişkiler öne çıkıyor. Siyahi kadın hizmetli ve melez Sebastian karakterleriyle ırksal tahakkümün altı çiziliyor. Leskov’un Mtsensk’li Lady Macbeth’i, ondan bir yıl kadar sonra yayınlanmış Gustave Flaubert’in ünlü romanının ana karakteri ‘Madame Bovary’ ile karşılaştırılır. Bovary’nin erkek egemen dünyada sessizce acı çekmesi karşılığında Leskov’un karakteri, ‘şiddet şiddeti besler’ misali zalimleşerek ‘Lady Macbeth’i aratan bir konuma yükseliyor. Oldroy’un filmi kadın hakları, sınıfsal ilişkiler, iktidar ve zulüm üzerine kafa yoracağınız ilgiye değer bir dönem filmine dönüşüyor.

(02 Temmuz 2017)

Ferhan Baran

[email protected]

Çilingir Sofrası (Sadi Bey’in Facebook Günlükleri):

Bizim sinemamız eskiden bazen birbirini yerdi. Eylül 1973’de de öyle olmuştu. Bu birbirini yeme işini muhtemelen Ramazan ayına denk getirmişler ve iki adet “Rabia” filmini aynı haftada gösterime sokmuşlardı. Bu filmlerden birisinde Fatma Girik, diğerinde Hülya Koçyiğit, Rabia olmuştu. Hülya Koçyiğit’in oynadığı filmin bir özelliği de 3 isimli olmasıydı. Filmin o zamanlar sinemalarda kullanılan afişinde “Rabia / İlk Kadın Evliya / İslamın Nuru” yazıyordu. Yani filmin Ramazanda gösterime sokulması yetmemiş, iki tane daha isim konularak filmin ulvi bir film olduğu seyircinin gözüne gözüne sokulmuştu. İki gün sonra gösterime gireceğinden sosyal medya vasıtasıyla haberdar olduğum günümüzden bir filmin afişinde de 3 isme rastlayınca geçmişteki bu iki filmi hatırladım. 09 Haziran’da gösterime girecek olan filmin adı afişinde şöyle yazıyor: “Dede Korkut Hikayeleri / Salur Kazan / Zoraki Kahraman”. Rahmetlilerin dönemlerine yetişemedik ama sinemadaki temsillerinde sağ olsun “Deli Dumrul” internet medyasını kaaleye (*) almış ve gösterime gireceğini 6 ay önceden duyurmuştu.
(*) Bu kelimenin doğrusu “kâle almak”tır ancak günümüzde muteber olan “halkın seçimine” göre genelde böyle kullanıldığından böyle kullandım. (07 Haziran 2017)

Kemer aldım, satan esnaf “Dana abi” dedi, “halis, muhlis.” Dolayısıyla biri bana bakıp “Dana” dese doğal kabul etmem gerekebilir. Doğru muyum? Bence doğruyum. Gerekçemi yazayım: Bize “Aslanım, kaplanım” diye hitap ettiklerinde kasılırız, dik dururuz; “Kuşum, kargam vs.” denildiğinde alınırız. Neticede hepimiz aynı dünyadan geçip gidiyoruz; aynı su, aynı hava, vs, vs. (05 Haziran 2017)

Taneli sebze ve meyveleri (soğan, patates, domates, biber, elma, ayva, armut, kivi, vs.) hep çift alırım; sorun yok değil mi? (05 Haziran 2017)

Az önce motosikletli bir turist sokağın sonuna kadar geldi, güzelce U dönüşünü yaptı, aynı hızla çıktı gitti. Şu günlerdeki hobim, sokağa girip geri dönen özel araba, kamyonet, motosiklet, vs.yi seyretmek. Merak edenler için “kel âlâka”yı “normal âlâka”ya çevireyim: Efendim bahsi geçen sokak, Bodrum’da, İçmeler istikametine giden ana caddeden 90 derece açıyla sağa, büyük gemilerin yanaştığı iskele yönüne giden, Şalvarağa namıyla maruf sokaktır. Bu sokağın sonu eskiden geniş bir kavis yaparak liman yoluna iniyordu. Yeni Türkiye’de nasıl olduysa o kavis özel mülkiyete dahil oldu ve sokağın sonuna antik tiyatromsu bir merdivenler güzellemesi yapıldı. Dolayısıyla haritalarda çıkar sokak olan mekân, çıkar da çıkmaz sokak haline dönüştü, yani yayalara çıkar da arabalara çıkmaz sokak haline geldi. Yaklaşık 300 metre uzunluğundaki bu sokağın tarihini bilmeyen onlarca yabancı araba, her gün, kestirmeden limana inerim niyetiyle sokağa giriyor, dönüyor ve çıkıyor. Sokağın başına irice bir “çıkmaz sokak” levhası yerleştirilmesi için Belediyeye -yalanıyla beraber- yüzlerce müracaat yapıldı. Koyduramadık vesselam. (07 Haziran 2017)

Ulaşır mı, ulaşmaz mı bilmem ama akşam akşam sinemaseverlerin kutsal bilgi kaynağı IMDb.ye benden kocaman bir “helal olsun” gönderiyorum. Nedenini açıklayayım. Az önce tesadüfen bir DVD şirketinin web sitesine girdim. Paul Newman ile Robert Redford’un oynadığı ünlü “The Sting” adlı filmin DVD.sini “Üç Kağıtçılar” adıyla piyasaya sürmüşler. Malûm biz sinefiller filmlerin sinemalarda gösterildiği adlarıyla anılmasını isteriz. Farklı adlarla karşımıza geldiğinde filme zarar verilmiş gibi hissederiz. Yanlış mı hatırlıyorum diye bir de IMDb.den bakayım dedim, adamlar filmin Türkçe adını 1974 Ekim’inde sinemalarımızda gösterildiği şekilde “Belalılar” olarak belirtmişler. Bir elin oğlunun gösterdiği hassasiyete bak, birde bizim oğlanın yaptığına. Bu gibi durumlarda, günlük elemanlar filmin sinemalarda gösterildiği Türkçe adını bulamazsa en azından sinema yazarlarının kulaklarını çınlatın, bir şekilde size filmin gerçek Türkçe adını ulaştırırlar. IMDb.nin yabancı filmlerin Türkçe adlarına ülkemizde görevlendirdiği kişiler vasıtasıyla ulaştığını biliyoruz. Bu arkadaşlarımız zaman zaman değişiyor olsa da gösterdikleri hassasiyetin takdire şayan olduğunu belirteyim. “Belalılar” hakkında ekstradan bilgi vereyim. Bu film ülkemize Sintel adlı şirket tarafından getirilmişti. Bu şirketin o yıllardaki bir diğer filmi de başrolünde Clint Eastwood’un oynadığı “Kadın Affetmez” (The Beguiled) adlı filmdi. Bu filmin yeniden çevrimi olan “The Beguiled” ile Sofia Coppola geçtiğimiz Cannes Film Festivali’nde En İyi Yönetmen Ödülü kazanmıştı. (07 Haziran 2017)

Gökyüzünü tırmalayan binalara bakarsak, adını aldığı Osmanlı’dan herhangi bir iz yok Levent’te. Semtin yeni adı Terminator olsa yeridir. (10 Haziran 2017)

Bendeniz yeni fark ettim, bazı kâğıt havluların boyu 2 cm kadar daha kısa; uzunu alıyorum derken pahalısını alabilirsiniz. 900 gramlık paketlerde satılan ve kg. fiyatını daha ucuz gibi gösteren kuru bakliyat paketleri yok oldu. Kâğıt havlularda ve tabanı derin oyuk kaplarda satılan gıda maddelerinde de bu yanıltmaların önüne geçilmeli ve standarda kavuşturulmalı. (13 Haziran 2017)

(30 Haziran 2017)

Sadi Çilingir

[email protected]