Bu hafta gerçekten çok keyifli; önce “Yan Etki”, şimdi de “Sen Ben Lenin.” İkisi de kısa film tadında, ikisi de tam tanımıyla sinema. Sinema anlatım sanatıysa “Sen Ben Lenin” bunu yerine getiriyor. Düşündürüyor, güldürüyor, sorguluyor, sorgulatıyor, merak ettiriyor, özellikle de araya giren metaforlarla…

“Ben yerli film izlemem” diyenlerin, dünya sinemasıyla karşılaştıracağı bir film “Sen Ben Lenin”. Kim ne derse desin tam bir kısa film. Nedenini de hemen söyleyeyim: Bir şey anlatma derdinde, taviz vermeyen, teknik ve/veya maddi eksikliklere karşın düş(ünce)sini yansıtan, bunun için de senaristinden oyuncusuna, montajcısından müzikçisine, set çalışanlarına kadar herkesin canla başla çalıştığı apaçık belli oluyor.

Güleriz ağlanacak halimize…

Sovyetler Birliği dağılınca, eski dönemde “değer” olan her şey kaldırılıp atılmış. Onlardan biri de Lenin büstü. Ahşap büst, dalgaların da yardımıyla Akçakoca’da kıyıya vurmuş. İlçe halkı büstü ne yapacağını bilememiş. Yoksulların ısınabilmesi için yakacak olmasını isteyenden tutun, bir meydanda turistlerin ilgi odağı olmasını sağlayacak heykel olarak sergilenmesine kadar… Bunca çeşitliliği arasında tabii ki dünya görüşü gereği birbirine zıt fikirleri olanları devletimiz takip edecektir. Devletin içinde de görüş ayrılığı vardır; Başbakan açılışına katılmak isterken büst ortadan kaybolur. Zaten film de bu kayboluş öyküsünü araştıran polisin sorgulamasına odaklanmıştır.

Hayatın karşımıza çıkardığı zıtlıkları polis de iyi kullanır; bir iyi polis vardır, bir kötü polis. Amaç iyi ya da kötü olmak değil, arananın bulunması, itiraf edilmesi ve sonuca ulaşılmasıdır. Ancak kasaba halkı bilinçlidir, bu oyunu yemez.

Oyunculuk hüner ister!

Film boyunca sorgulanan kasaba halkını izleriz. Kimi siyasi geçmişiyle övünür, kimi dini inancıyla… Kimi bir çıkar peşindedir, kimi polise yaranmak… Kimi diş geçiremediğini ispiyonlar polise, kimi hakkınca dik durur. Tek mekânda, hatta tek bir odada (sorguda) geçen filmde oyunculuk çok önemlidir ve yıldızlar geçidi diyebileceğimiz bütün oyuncular aksamadan rollerinin gereğini yerine getirmiş.

Kısa filmden gelen Yönetmen Tufan Taştan (ilk uzun metraj filmiymiş) Barış Bıçakçı’nın senaryosuna da katılarak gerçekten güçlü bir film çıkarmış. Kutluyorum.

Dikkat istiyor…

Film okuma rehberlerinde, jenerikle akan görüntünün filme dair birçok ipucu barındırdığı ifade edilir. Her zaman böyle midir, tartışılırsa da, bu filmde hem açılış hem kapanış jeneriği filmin tümünü bir kez daha sorgulamamıza yol açıyor. Film başlarken dikkatimi çektiyse de, ne olduğunu anlayamadığım görüntü, sondakiyle birleşince filmin sonunu da söylemiş oldu.

Çok seyrek de olsa pencereden görünen kasaba genelinde ve denizin üzerinde ilginç ve alabildiğine hoş (tabii ki tartışmaya açık, dikkatli seyirci atlamayarak ve birleştirince de keyif alacaktır) görüntüler hem merakı arttırıyor hem de rehberlik ediyor.

Edip Cansever’i sevenler için, “Mendilimde kan sesleri”ni duymak büyük mutluluk kaynağı olacaktır. Filme katkısını da göz ardı edemeyiz.

Aynı hafta gösterime giren, ama salon bulamadığı için de yarışa bir adım geriden başlayan “Yan Etki”nin yönetmeni için söylediklerimi Tufan Taştan için de söyleyeceğim. Taştan’ın muhakkak desteklenmesi gerekir. Yeni bir bakış, farklı bir yaklaşım getirecektir sinemamıza. Bu da elinden tutulmasıyla mümkündür ancak.

Sen Ben Lenin (Mizah, Gerilim, Heyecan); Yönetmen: Tufan Taştan; Senaryo: Barış Bıçakçı, Tufan Taştan; Oyuncular: Barış Falay, Saygın Soysal, Melis Birkan, Serdar Orçin, Nur Sürer, Salih Kalyon, Hasibe Eren, Özgür Çevik, Şerif Erol, Binnur Kaya… 26 Kasım’dan başlayarak gösterimde…

(24 Kasım 2021)

Korkut Akın

[email protected]

Bir aşk filmi ‘Dünyanın En Kötü İnsanı / Verdens Verste Menneske’ adını taşır mı? Joachim Trier ana karakteri Julie’nin yaşam öyküsünden yola çıktığı beşinci uzun metrajında ironi yapmak istemiş.

Bir roman yapısında 12 bölümden oluşan anlatının prolog safhasında dış ses bizlere Julie’yi anlatır: Liseden mükemmel bir ortalamayla mezun olmuş, yüksek matematik ve fen becerileriyle tıp doktorluğunu seçmiştir. Cerrah olacaktır. Seçtiği dalın teknik bir iş, bir nevi marangozluk olduğunu idrak ettiğinde, insan ruhunu ve içsel duyguları daha çok önemsediğini keşfeder. Psikiyatri okuyacaktır. Hayatın hızı onu yormuştur. Gerçek hayatı ne zaman başlayacaktır? Daha sonra fotoğrafçı olmaya karar verdiğinde bir kitabevinde geçici olarak iş bulmuştur bile.

Yoğun bir varoluş bunalımı yaşayan genç kadının kimlik arayışı sürecinde karşı cinsten türlü beraberlikleri olur. Kendinden 10 küsur yaş büyük saygın çizgi roman yazarına aşık olduğunda yelkenleri suya indirecek gibidir. Görmüş geçirmiş Aksel hayatının yeni döneminde bir aile kurmayı, çocuk sahibi olmayı arzulamaktadır. Oysa Julie’nin mutlu aile tablosu öncesinde bir şeyler yapma isteği baskındır. Ne istediğini tam olarak keşfedememiş ancak nasıl bir hayat istemediğini çok iyi sezen genç kadın, onu kendini ‘dünyanın en kötü insanı’ hissettirecek kadar yargısız bir biçimde kabullenen Aksel’den ayrılarak yeni bir partnerle yaşamında yeni bir sayfa açarken zaman acımasız bir şekilde akmaya devam etmektedir.

Yönetmen Joachim Trier’i, yakın dostu yazar / yönetmen Eskil Vogt ile çektiği ilk filmlerinden beri ilgiyle izliyoruz. Norveçli usta sinemacının 2007 yılı İstanbul Film Festivali’nde ‘Altın Lale’ ödülünü kazandığı ilk uzun metrajı ‘Tekrar / Reprise’, eserlerini yayınlatmak için uğraşan iki genç yazarın dostluğun çetin sınavı, hırs ve kişinin sınırlarını keşfetmesi üzerinedir. 2011 yapımı ‘Oslo, 31 Ağustos’, hayatın umut dolu gençlik evresinin ardından 30’lu yaşlarını süren başka bir yazın adamının hayal kırıklıklarını anlatır. Varoluşçu krizin tüm safhalarını yalın bir dille öyküleyen film, eski hayat ve eski dostlarla hesaplaşma üzerine kuruludur.

Daha sonra İngilizce dilinde iki film çeken Trier, ‘Sessiz Çığlık / Louder than Bombs’ da New York’lu bir ailenin iletişim sorunlarına eğilir. ‘Thelma’ ise sanatçının doğaüstüne ve bilim-kurgu alanına ilk kez el attığı bir önceki çalışmasıdır. Sanatçı ‘Dünyanın En Kötü İnsanı’ ile doğup büyüdüğü Oslo kentine ve gözde temalarına dönüş yapıyor. Zaman onun filmlerinde de hızla akıp geçiyor. İlk iki filmin gelecek umutları taşıyan ve hayal kırıklıkları ile boğuşan genç yazın kişiliklerini canlandırmış olan usta oyuncu (aynı zamanda tıp doktoru) Anders Danielsen Lie’yi son filmine orta yaşlardaki çizgi roman sanatçısı Aksel olarak taşımış.

Cannes Film Festivali’nden hakkıyla kazandığı en iyi kadın oyuncu ödülüyle dönmüş olan genç yetenek Renate Reinsve’yi merkeze almış gerçi. Hiç bir şeyin sonunu getirememekten, kariyer ve ilişkiler alanında daldan dala atlayan Julie’nin hayli duygusal ancak pek de romantik olmayan serüveni ön planda. Danielsen Lie’nin yüzü ise bizlere Trier filmlerinin ana meselelerinden zamanı ve zamanın geçişini hatırlatıyor. Yönetmen ile aynı yaşlarda olan ve bir nevi Trier ve senaryo yazarı Vogt’un alter egosu olarak düşünebileceğimiz Aksel karakterinin duyumsadıklarından, belki de daha yakın bir kuşaktan geldiğim için daha fazla etkilendim diyebilirim. Üretimin objeler aracılığıyla yayıldığı bir çağda büyüdüğünden dem vuruyor Aksel. Kitaplar, çizgi romanlar, plaklar, plakçı dükkanlarından söz ediyor. Biriktirmenin mutluluk verdiği yıllardan, şimdi kimselerin umursamadığı kayıp anılardan dem vuruyor. Ölümünden sonra eserleriyle yaşamak yerine, an’da evinde sevdiği ile yaşamak istediğini söylüyor.

Fransız Yeni Dalga esintileriyle başlayan film, caz tınıları eşliğinde serbest vezin bir Woody Allen filmi benzeri akışını sürdürüyor. Temel varoluş meselesinin yanı sıra, en karanlık duygularını sanat yoluyla ifade etmek isteyen sanatçının özgürlük hakkını tartışıyor. Aşk, cinsellik, birliktelik, annelik, ebeveynlik, kariyer, duygusallık ve entelektüellik meselelerini neşter altına yatırıyor. İklim krizi ve dünyayı felaketin eşiğine sürükleyen çevre sorunları karşısında Batı toplumlarına özgü suçluluk duygusu ile dalgasını geçiyor. Julie’nin daha genç partneri Eivind karakterini canlandıran Norveçli yetenekli güldürü oyuncusu Herbert Nordrum’un da büyük katkısıyla gelişen komik anlar ile hüzünlü gelişmeler birbirine karışıyor. Ancak hayat da böyle değil mi zaten. Aşk, mutluluk, keder ve ölüm aynı potada deneyimlenmiyor mu?

(20 Kasım 2021)

Ferhan Baran

[email protected]