Ülkelerarası yapılan savaşta kaybeden hep halk oluyor. Ne zaman ki, savaştan uzaksanız o kadar kazançlı çıkıyorsunuz. Bugün, Türkiye’nin İkinci Dünya Savaşı’na neden girmediği tartışılmıyor, ama eğer girseydi yıkımın boyutlarının ne olacağını kimse kestiremiyor. Yine de savaşa girmişten beter koşullarda ve zorluklar içinde yaşanmış o süreç…

Casuslar savaşı…

Gündelik yaşamın içinde pek öne çıkmayan ama her zaman varlığını hissettiğimiz casuslar, en çok da savaşlarda belirleyici rol oynuyor. Savaşa girmemiş olmakla birlikte Türkiye, özellikle de Ankara casusların cirit attığı yer… Yabancı casuslar kadar yerlileri de görev başında… Kimi Türkiye’yi savaşa sokmak için çabalarken kimi de savaş denilen bu yıkımın uzak durması için canla başla çalışıyor.

İlyas Bazna…

Adı bilinen, az çok tanınan, ama ne yaptığı ne gibi yararlıklar gösterdiği bilinmeyen, kitaplarda geçmeyen, bir anlamda da değeri bilinmemiş biri İlyas Bazna, namı diğer Çiçero.

Film, çocukluğundan başlıyor… Kararını o zaman vermiş İlyas, savaşın kazananı olmaz.

Bazna, İkinci Dünya Savaşı’nın karanlık yıllarında, bir yandan casusluk yapıyor, bir yandan da gerilimden uzak keyfini sürüyor. Ne kadarı kurgu ne kadarı gerçek bilinmez ama yaşananların Türkiye’yi savaştan uzak tuttuğu kesin.

Filmin özelliği

Daha baştan, Arnavutluk’ta, çocuk, yaşlı demeden, hatta hayvanları bile öldürdükçe sarhoş olan çetelerle savaşın ne denli kötü olduğunu öğreniyoruz. İlyas’ın da ne denli soğukkanlı ve kararlı olduğunu…

İktidarlar kendi çıkarlarının peşindedir her zaman… yöneticileri de ya keyiflerinin ya da ceplerinin… Çoğunlukla da cinsellik, (tecavüz mü demeliyim) hem de yasal olmayan peşindedir.

Hitler, ari ırk peşinde koşarken Yahudiler gibi engelli çocukları da gaz odalarına gönderiyor. Çocuklar ki, sevinç kaynağı yaşamımızın, geleceğimiz… Neden, niye öldürülür ki! Nasıl kıyılır ki!

Çiçero’nun temelinde bu üç husus var. Savaş, tecavüz ve çocuklar. Bu kadarı bile yeter bir öykünün gücünü göstermeye, bir filmi izlettirmeye… Bunun yanında, bir de olağanüstü bir güzellikle yaşanan bir aşk var.

Filmin gücü…

Üzgünüm, birkaç arkadaş filmden umutlu olmadıklarını söylemişler ve beni etkilemişlerdi. Ancak film, daha baştan itibaren çok güçlü, çok etkileyici, sürükleyici ve çok güzel. Demek ki önyargılı olmamak gerekiyor.

Serdar Akar, çok iyi çekmiş filmi; izleyiciyi de içine alıyor, savaşın kötülüğünü vermek için olsa gerek diye düşünüyorum, hızlı çekimlerde abandone ediyor insanı… Oyuncuların hepsi çok başarılı. Senaryo iyi çalışılmış. Gerçekten iyi bir film Çiçero.

(18 Ocak 2019)

Korkut Akın

korkutakin@gmail.com

71. Cannes Film Festivali’nin seçkin filmleri peşpeşe gösterime giriyor. Son şenliğin Altın Palmiye ödüllü yapımı ‘Arakçılar / Manbiki Kazoku’, 90’lı yıllarda ‘Maborosi’ ile başlayan uzun metraj kariyerini ilgiyle takip ettiğimiz Japon sinemasının yaşayan ustalarından Hirokazu Kore-eda’nın son dönemindeki sevilen tarzını yansıtan dokunaklı bir aile dramı.

Filmin kahramanları, Tokyo varoşlarında küçücük evlerinde yaşayan bir ailenin bireyleri. Ufacık ve çerçöp eşya ile tıklım tıklım yuvalarında yaşam mücadelesi veren Shibata ailesinde, yaşlılık maaşı alan büyükkanne dışında, geçici küçük işlerde çalışarak eve katkı sağlıyor her bir birey. Beş kişilik ailenin doyması için bu yetmiyor kuşkusuz. Ekonomik krizle sarsılan günümüz Japonya’sına inat dükkanlardan yiyecek çalmak suretiyle yaşamlarını sürdürüyor aile. Ebeveynlerinden şiddet görmüş, soğuk havada titreyen küçük bir kız çocuğu karşılarına çıktığında onu da ailelerine kabul etmekte tereddüt etmiyorlar. Aile büyüyor ancak yasalar ve yetkililer peşlerini bırakmıyor.

‘Arakçılar’ın özgün hikâyesi Kore-eda’ya ait. 2004 yapımı ‘Kimse Farketmiyor’ ile ailelerinin ilgisiz kaldığı durumda birbirlerine destek olan çocukların dünyasına giriş yapan Kore-eda, aile bağı temasını 2013’de çektiği ve satın alındığı halde ne yazık ki sinemalarda gösterilemeyen ‘Benim Babam, Benim Oğlum’ ve 2015 yapımı ‘Küçük Kız Kardeşim’ ile sürdürdü.

Bir söyleşisinde, çağın getirdikleriyle geleneksel aile yapısının büyük ölçüde değişime uğradığını dile getiren sinemacı, sevgi ve özveriyle örülmüş aile bağlarının geçmişte kaldığını ifade ediyor. Kendi kurguladığı hikâyesinde, devletin sosyal politikalarını eleştirme niyetinde olmadığını, hali hazır durumda aile bireylerinin nasıl kenetlenebileceği üzerinde bir tartışma açmak istediğini belirtiyor. Fakir ve sınırlarda yaşayan bir aile örneğini seçerken, yoksulluğun dramını eşelemek değil derdi. Toplumda geride kalmış, görünmeyenin fark edilmesi için uğraşıyor yıllardır.

Bunu yaparken aile kavramını tartışmaya açıyor. Ailenin temeli kan bağı mıdır, yoksa ailemizi kendimiz mi seçeriz? Anne çocuğu dünyaya getiren mi, yoksa yaralarına merhem olan, Şubat soğuğunda onu koynuna alıp sarmalayan mıdır? Brecht’in ‘Kafkas Tebeşir Dairesi’nde ya da Cengiz uyarlaması ünlü klasiğimiz ‘Selvi Boylum Al Yazmalım’ın finalinde vurgulandığı gibi ‘sevgi emek değil midir’? Buradan yola çıkarak aile ‘emek’ ile inşa edilmez mi?

İşte bu soruları her bir izleyicisine sordurmak için yola çıkmış Kore-eda. Yönetmen önceki filmlerinden aşina olduğumuz klasik estetiğini sürdürürken, efsanevi Ozu’nun mirasçısı olduğunu bir kez daha kanıtlıyor. Film plaj sekansında doruğa çıkıyor. Büyükannenin denize giren aile bireylerini seyrederken dudaklarından dökülen ‘teşekkürler hayat’ ifadesi ile sarsılıyoruz.

Kore-eda’nın gözde oyuncularının da yer aldığı filmini, Ryûto Kondô’nun uzun sekansları kadar etkileyici yakın planları süslüyor. Besteci Huruomi Hasono’nun minimalist dokunuşları bu şefkatli bakışa eşlik ediyor. Aile kavramı üzerine yeniden kafa yormak ve klişe kaçacak belki ama sıcacık bir film izlemek istiyorsanız ‘Arakçılar’ı kaçırmayın.

(17 Ocak 2019)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com