‘Top Gun’ Hollywood – Pentagon işbirliğinin çok ses getirmiş ürünlerinin başında gelir. 1986 yapımı özgün film, ABD’nin Vietnam bozgunu ertesinde hem dünya devletlerine, hem de 70 sonlarında Amerikan Sineması’na ağırlığını koymuş Vietnam savaşı ve sonrasını neşter altına yatıran bir dizi güçlü sinema eserine bir cevap niteliğindedir. 24 yaşının ataklığıyla şöhret merdivenlerini hızla tırmanmakta olan Tom Cruise ve genç oyuncular ekibinin Tony Scott yönetiminde kotardıkları yapım, maço gençlik ateşi, cüretkâr cinsellik soslu militarist söylemi ile ABD Savunma Birimlerinin Hollywood kanalıyla yığınlara enjekte etmiş olduğu en başarılı propaganda yapımlarından biridir.

İlk filmden tam 36 yıl sonra gelen devam filmi ‘Top Gun: Maverick’ de geçen uzun süre içinde formunu çok iyi korumuş olan Cruise beklentileri aşmış. ABD Hava Kuvvetleri’ne yılmadan (!) hizmet vermiş, Bosna’da Irak’ta savaşmış ama gözü rütbede olmamış albay Pete Mitchell (nam-ı diğer Maverick), tertiplerinin amiral ya da senatör olduğu 30 küsur yılın ardından ‘Top Gun’a geri çağrılıyor. 1969 yılında Jet Muhabere Okulu resmi ismiyle kurulmuş ve ülkenin en gözde genç pilotlarının eğitildiği ‘Top Gun’ adıyla anılan kurumda bu defa uçması değil ‘çok gizli ve tehlikeli bir görev için’ genç pilotları eğitmesi isteniyor ondan. Başına buyruk bir devletin (hangisi acaba?) Nato’ya aykırı devreye sokulmuş, sarp kanyonlar arasına konuşlanmış gizli uranyum geliştirme tesisini yok etme görevidir bu.

Deneyimli Maverick eğitimci olmayı istemez önce. Lakin devir değişmiştir. Gelecek dört nala gelirken, insansız uçakların geliştirildiği çağımızda farklı bir yerinin olmadığı ima edilir ona. Ancak adamımız ‘son kovboylar’ misali ‘yaşayan en hızlı insan’ lakabına uygun olarak harekete geçer. Donanmanın en iyi pilotlarına yaşam ile ölüm arasındaki çizgiyi belirleyecek 3 haftalık altın eğitimine başlar. Teknolojik avantajlarının olmadığı bir it dalaşında yönetmelikleri çöpe atar önce. Ve onlara ‘düşünme sadece yap’ mottosu ile karşı tarafın bilmediği kokpit becerilerinin sınırlarını aşmasını öğretmeye koyulur.

Zamanında çok izlenmiş yapıma 36 yıl aradan sonra bir devam filmi çekildiğini duyduğumda burun kıvırdığımı hatırlıyorum. Öyle ya 60 yaşına gelmiş Cruise gençlik anılarının altından kalkabilecek miydi. Sonucun herkesin beklediğinden parlak olduğunu baştan söyleyebilirim. Yeni nesil ‘Top Gun’ orijinaline saygıda kusur etmiyor. Geçmiş anılar, hayattan ayrılanlar fotoğraflarla yad ediliyor. Şimdinin oramirali ‘Iceman’ lakaplı Tom Kazansky (Val Kilmer) duygusal bir sahne ile filme dahil ediliyor. Tom Cruise motosikleti, ceketi ve eski kız arkadaşı Penny (Jennifer Connelly) ile gençliğindeki kadar ateşli değil belki ancak bedeninin tüm fitliği ile gençlerle aşık atıyor. Hans Zimmer’in filmi sarmalayan müziği ve Lady Gaga’nın yorumladığı ‘Hold My Hand’ bir Oscar galibi olan ‘Take My Breath Away’ kadar olmasa da kulağı okşuyor. Maverick’in bir uçuşta kaybettiği can dostu Goose’un pilot oğlu Bradley ‘Rooster’ Bradshaw (‘Whiplash’ten Miles Teller) ile Maverick’in öfkeden sevgiye uzanan baba-oğul dayanışması filmin duygu rüzgarını yükseltiyor.

Film 80’li yılların aksiyon sinemasının etkisini koruyor ve bilgisayar efektlerinin asgaride kullanımı biz eski kuşaklar için mutluluk veriyor. Marvel seri yapımlarına düşkün genç izleyicinin aksiyon ile duygusallığı ustaca kaynaştırmış bu eski usul Joseph Kosinski filmini nasıl karşılayacağını ben de merak ediyorum doğrusu. Ve Pentagon – Hollywood işbirliğinin bu yepyeni göz alıcı ürününü izlemek isteyenlere, imkanları var ise IMAX salonlarını tercih etmelerini öneriyorum.

(27 Mayıs 2022)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

Otuz yılı aşmış, herkesin o zamandan beri hiç unutmadığı, hep andığı, buna da bağlı olarak gençlerin de (internetin yüzü suyu hürmetine) tanıyıp sevdiği Top Gun, devam ediyor, ama bu kez bir kahraman olarak: Maverick.

Tom Cruise, ilk filmde de kahramandı, ama filmin başka bir hesabı (hedefi diyelim) vardı. Filmin taşıyıcı teması rekabetti ve bu, sadece işte değil hayatın her alanında yer alıyordu. Bununla birlikte büyük ve yıkılmaz bir dostluktan da söz etmeliyiz; şairin şiirce dillendirdiği “fırtınalarla sınanmış”.

Görüntünün güzelliği…

Bilgisayar tabanlı görüntüleme (CGI) artık her filmde kullanılagelen bir teknik. Birçok şeyi kolaylaştırıyor, ucuza mal edilmesini sağlıyor, zaman kazandırıyor ve daha birçok şey…

Top Gun Maverick’in en büyük özelliği bilgisayar teknolojisinden kaçınması. Buna da bağlı olarak görüntünün etkisi alabildiğine artıyor. Belki alışkın olduğumuzdandır, ama “gerçek” olduğunu bildiğiniz görüntü heyecanı arttırıyor doğal olarak.

İlkini internetten ve/veya kasetten-CD’den izleyip canlı hatıralarla izlemenizi öneririm; ilk filmi görüp “kült” olarak değerlendirenlerdenseniz, bu önerimi dikkate almayın. Her filmin bir eksiği vardır, her devam filmi öncekinin üzerine çıkabilir diye düşünüyorsanız, anımsamanızda fayda var.

Hâlâ Albay…

Maverick, başarılı ama bir o kadar da muhalif biri. Asker olmasına karşın aklına yatmayanı yapmayacak denli kararlı da… Yeni bir görev için pilotları eğitmesi görevi verilir. Kısa zamanda ve yüksek hızla, verilen görevin başarılması gerekmektedir, hem de kayıpsız. Maverick, birbirleriyle rekabet içindeki “en iyi” pilotları “takım” haline getirir.

Hızla çalışmaya başlarlar, alabildiğine yoğun çalışırlar, ama sonuçta takımın liderliğini Maverick üstlenmek zorunda kalır.

Heyecan dorukta

Deri mont, güneş gözlüğü, motor ve şarkısıyla (Take my Breath Away) ile tüm gençliği sarıp sarmalayan Top Gun, bu kez 20 kadar kamera ile çekilen, ama bilgisayar üretimli görüntüler olmayan ve herkesin beklediği o müziğin yerine, Lady Gaga’dan (ben beğendim, kim ne derse desin, filmin atmosferine cuk oturmuştu) Hold My Hand ile yeniden huzurlarımızda.

Gerek senaryosu gerek teknik ekibi, gerek oyuncuları, gerekse çekimi ve montajıyla çok başarılı bir film olduğunu söylemek zor olmasa gerek; bu da “yılın en iyi açılış filmi” olacağı beklentisini destekliyor.

Artık kadın pilotlar da var. İlk Top Gun’da yoktu. O zaman kadın pilot da yoktu şeklindeki mazeret pek geçerli olmasa gerek. Sinema, hep öncü olmuştur.

“İt dalaşı” savaş uçaklarının en çok yüz yüze geldiği durumdur, sabırlı, dikkatli, kararlı ve sakin olmak gerekir. Film boyunca, eğitim adı altında bu heyecana katılıyoruz. Heyecan giderek yükseliyor ve doruğa çıktığında tüm izleyiciler gibi siz de sonuna kadar tuttuğunuz soluğunuzu koy veriyorsunuz. Aynı tat mı, bilemem, ama aynı heyecan, aynı gerilim.

Bugüne gelirsek…

Savaş uçakları ve NATO üzerinden benzer sorunlar yaşayan Türkiye açısından manidar bir buluşma bir bakıma. F14 mü, F16 mı tartışması ile bağlantılı olarak teknolojik gelişmeyi de izliyoruz… Filmin girişindeki savaşla ilgili kısmı dikkatle dinleyin: Sinema her şeydir, savaş hiçbir şey!

Top Gun Maverick, aksiyon, gerilim, Yönetmen: Joseph Kosinski, Senaryo: Christopher McQuarrie , Peter Craig, Justin Marks, Jim Cash, Jack Epps Jr., Oyuncular: Tom Cruise, Jennifer Connelly, Miles Teller, Val Kilmer, Jon Hamm… 27 Mayıs 2022 tarihinden başlayarak gösterimde…

(26 Mayıs 2022)

Korkut Akın

korkutakin@gmail.com

Yaklaşık 10 yıl kadar önce If Bağımsız Filmler Festivali’nde izlenen ‘Tuhaf bir Kedicik / Das Merkwürdige Kätzchen’ ile ilgi alanımıza giren Roman ve Silvan Zürcher kardeşler, uzun bir aradan sonra ikinci filmleri ‘Örümcek ve Kız / Das Mädchen und die Spinne’ ile sinemalarımıza konuk oluyor. Berlin’de yaşayan İsviçreli ikiz sinemacılar ilk filmlerinde kamerayı, Cumartesi akşamı yemeği için aile bireylerinin akın ettiği bir evin mutfağına konuşlandırmıştı. Yemek hazırlıkları esnasında geçen film boyunca hikâyeye katılan karakterlerin birbirleri ile olan gündelik diyalogları üzerinden gelişen ve esrarengiz bir patlamanın endişesini izleyiciye yükleyen bir anlatım tekniği dikkat çekiyordu.

‘Örümcek ve Kız’ bir apartman dairesi yerleşim planının PDF görüntüsü ile açılıyor ve film bir taşınma olayı süreci içinde iki gün boyunca hikâyeye dahil olan karakterlerin devinimleri ve yine gündelik diyalogları üzerinden ilerliyor. Lisa ile Mara’nın ev arkadaşlığı, Lisa’nın tek başına yaşayacağı aynı bölgedeki başka bir daireye geçme kararıyla sona ermek üzeredir. Lisa ne istediğine karar vermiş olsa da geride kalan Mara bu değişime pek hazır değildir. Açıkça dile getirilmese de ikilinin arasında ev arkadaşlığından öte derin bir bağ olduğunu hissederiz. Mara ve Lisa arasındaki gerilim, Lisa’nın annesi Astrid’in, bir usta ve genç yardımcısının, gizemli komşuların, oradan oraya koşturan çocukların, ev hayvanlarının ve filme adını veren örümceğin araya girmesi ile tuhaf bir kakofoniye dönüşür.

Zürcher kardeşlerin kamerası yine sabit, mizansenleri çok dinamik. Kaydırmacaya hiç başvurmadan ve bol yakın plan kullanımıyla, objeleri asimetrik yerleştirdikleri her biri ayrı bir fotoğraf özelliğinde planlar üzerinden yol almışlar bir kez daha. İlk filmde insanları ve objeleri gözünden izlediğimiz sarı kedi bu filmde de mevcut ama bu sefer filme adını veren örümceğin gözünden izliyoruz olan biteni. Sade bir minimalizmin içinde bir dolu nefis ayrıntıya dokunarak tüm sıradanlığı ile ‘insan denen garip hayvanı’ mercek altına yatırıyor Zürcher kardeşler.

Mara ve Lisa dışında bir düzineden fazla karakter kameranın alanına giriyor ve çıkıyor. Bireyler arasındaki dokunsallık ve cinsel çekim bütün filmi sarıp sarmalıyor. Filmin adında yer alan gözlemci örümcek ise karakterler aralarındaki bağları, karşılıklı alışverişi simgeliyor adeta. Bazen bir yan karakter öyküyü ele geçiriyor. Bazen Lisa ya da Mara’nın rüya anlatımlarıyla arzularının dışavurumuna tanıklık ediyoruz. Bir robot misali raflardaki eksikleri dolduran soluk yüzlü eczacı kızın öyküsünü dinliyoruz. Mara’nın evindeki piyanonun şimdi bir seyahat gemisinde hayallerinin izini süren sahibi hizmetçi kızın hayal dünyası ile kendimizden geçiyoruz. İnsanoğlunun yalnızlığı, arzuları, acıları ve özlemlerinin, gizemli, bazen öfkeli, bazen sevecen dansına ön jenerikten başlayarak devreye giren Moldavyalı efsanevi besteci Eugen Doga’nın ünlü ‘Gramophone Valsi’ eşlik ediyor. Ve ‘6 Numaralı Kompartıman’ın ardından bir kez daha Desireless’in ‘Voyage Voyage’ ezgisi farklı ortamlarda farklı biçimlerde öykücüklere yoldaşlık yapıyor.

‘Örümcek ve Kız’ sinemanın dramatik yapısından uzakta kendi yolunda ilerleyen bir deneme. Zürcher kardeşlerin ilk filmlerinden başlayarak Bresson ve Tati ile karşılaştırılması bu yüzden. Filmden kişisel olarak Jean-Pierre Jeunet ve Marc Caro ikilisinin ilk dönem yapıtlarından ve özellikle ‘Şarküteri / Delicatessen’den esinler de gözlemledim. Kedi ya da örümceği Hitchcock usulü birer MacGuffin olarak düşünün, büyük çözümlemelere dalmadan zeki ayrıntılar üzerine hoş bir zihin jimnastiğine girin derim. Her izlenişte farklı ayrıntılar üzerinde yoğunlaşabileceğiniz yılın en ayrıksı yapımlarından biri ‘Örümcek ve Kız’.

(26 Mayıs 2022)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com