Andrzej Wajda, Wszystko na Sprzedaz (Herşey Satılık) filmini, bir çok filminde -bazen başrol, bazen küçük bir rol- oynamış olan Zbigniew Cybulski’nin ölümü üzerine yapmıştır, bu nedenle diğer filmlerine göre hayli kişiseldir. Filmde, birlikte yaptıkları (yönetmen / oyuncu) filmlerde Cybulski’nin kullandığı kimi eşyayı, örneğin bir maşrapayı gösterir. Film, Cybulski üzerine bir filmdir ama sadece iki kez o da en az görülebilecek biçimde Cybulski’nin fotoğrafı kadraja girer, kısa bir süreliğine. Cybulski bir film çekimi sırasında oluşan bir kazada -tren çekimi sahnesi- ölür. Cybulski, uzun yıllar Polonya Sinemasında oynadıktan sonra Batıya (!) açılmış ve Orta Avrupa’da filmlerde oynamıştır. Bu arada İsveç’te oynadığı (bir İsveç filmi) -bizdeki adı- Sevmek ile seyircilerimize ulaşmıştır. Diğer (Polonya) filmleri Sinematek seyircilerinin belleğindedir (!) ama Wszystko na Sprzedaz’ı seyreden bir kişi Cybulski’nin -çoğu Wajda’nın yönettiği- diğer filmlerini görmemiş ise yeteri kadar bir şey anlamaz, tadını da çıkaramaz.

Bahar İsyancıdır da bu şekilde bakacağımız bir filmdir. Filmde söz konusu edilen, oyun çalışması, bilinmesi gereken başkaca bilgileri gerektirdiği için yeteri kadar anlaşılmıyorsa, ayrıca sırf oyun değil oyuncuların özel hayatları, bu hayatlardaki kırılganlıkları yeteri kadar bilinmiyorsa, film bize yabancı duracaktır. Tamam, bahar isyancıdır ama -her ne kadar aynı ismi taşıyan Onat Kutlar’ın kitabını okumadıysam da- baharın isyancılığı, doğanın uyanmaya başladığı ilkbahar için söylenmiş bir söz-müş gibi geliyor bana. (Bu yargılar kişisel olup, yeterli dayanaktan yoksundur) Filmin sonundaki, deniz kenarı sahnesindeki, denizin kabarmasının, dalgaların gelişinin -Karadeniz mi idi?- bir evvel bahar isyanı olduğunu çıkaramıyorum. Kumsalda oturanların kırgınlıkları, kızgınlıkları, susuşları, arkadaşları Ali’nin ölümüne mi, oyunun çıkışsızlığına mı, -yoksa “oyun” çıkmış mı idi?- hazan’ın (bana sonbaharmış gibi geldi) giderek coşmasını “sadece” seyretmek ise baharın isyancılığı bir başlangıcı değil de bir bitişi mi simgeliyor? Yine de baharın isyancılığını, bir ilkbahar değişimi, girişimi ve mevsimsel değil, toplumsal bir olgu olarak almak istiyorum.

(11 Mayıs 2013)

Orhan Ünser

15 – 26 Mayıs 2013 tarihleri arasında düzenlenecek olan 66. Cannes Film Festivali’nde restore edilmiş kopyası gösterilecek filmler arasına Türkiye sinemalarına Eylül 1961’de gelebilen “Plein Soleil-Kızgın Güneş”te (1960) eklendi. Bu yıl Cannes’da Alfred Hitchcock’un “Vertigo-Ölüm Korkusu”nun da (1958) restore edilmiş kopyası gösterilecek.

Patricia Highsmith’in “The Talented Mr. Ripley” adlı romanının uyarlaması olan “Kızgın Güneş”i Rene Clement yönetmiş, uyarlama senaryoyu yazan Rene Clement ile Paul Gegauff bu çalışmalarıyla 1962 Edgar Allan Poe Ödülü’nü kazanmışlardı.

Romanın bir başka uyarlaması olan ve Türkiye’de “Yetenekli Bay Ripley” adıyla gösterilen film (1999) ise beş dalda Oscar ödülüne adaylık elde etmişti; bu dallar, uyarlama senaryo (Anthony Minghella), özgün müzik (Gabriel Yared), kostüm, sanat yönetmeni ve yardımcı erkek oyuncuydu (Jude Law).

“Kızgın Güneş”i bu yıl Cannes’da yönetmeni ve senaryo yazarı hayatta olmadığından baş oyuncusu Alain Delon temsil edecek ve “Vertigo-Ölüm Korkusu”nun oyuncusu Kim Novak ile birlikte festivalin onur konuğu olacak.

Alain Delon, Claudia Cardinale’yle birlikte 2010 Cannes Film Festivali’nde de başrollerinde oldukları Luchino Visconti’nin Türkiye sinemalarına Ocak 1965’te gelen “Leopar”ını (1963) temsil etmiş ve bu filmin restore edilmiş kopyasının özel gösterimine katılmıştı.

Luchino Visconti’nin “Leopar”ı, yönetmen Şerif Gören’in Türkiye’de 17 yıl gecikmeyle 1999’da gösterilebilen “Yol”uyla (1982) birlikte Cannes Film Festivali’nde büyük ödül Altın Palmiye’yi kazanan filmler arasında yer alıyor.

61. Cannes Film Festivali’nde de (2008) Metin Erksan’ın Berlin Film Festivali’nde 1964’te büyük ödül Altın Ayı’yı kazanan “Susuz Yaz” adlı filminin yönetmen Martin Scorsese tarafından kurulan “World Cinema Foundation-Dünya Sinema Vakfı” tarafından onarılmış kopyası “Klâsikleşmiş Filmler” bölümünde gösterilmişti.

Halit Refiğ, Luchino Visconti ve “Leopar”ı Şöyle Anlatmıştı:

Halit Refiğ, katıldığı Moskova Film Festivali’nde dünya sinemasının en değerli ve en önemli iki yönetmeninden Federico Fellini ile Luchino Visconti’nin yan yana gelmemek için özel çaba göstermesi gibi tarihi bir olaya tanık oldu.

Luchino Visconti’nin “Senso-Günahkar Gönüller”ini Halit Refiğ 28 kere izlemişti. Sergei Eisenstein, Luchino Visconti, John Ford, Ingmar Bergman Halit Refiğ’in en çok beğendiği film yaratıcılarıydı.

Visconti, Halit Refiğ’le karşılaşmasında “Leopar” adlı filmini her gün bir kere izlediğini anlatacaktı. Refiğ sadece balo sahnesi 72 dakika süren bu filmin Türkiye’de ithalâtçısı tarafından kesilmesine ve meşhur balo sahnesinin Yeni Melek Sineması’nda yarım saatten daha kısa olarak gösterilmesine tanık olacaktı.

(10 Mayıs 2013)

Hakan Sonok

hakansonok.sonok1@gmail.com