Film festivallerinde ilk günden taze bir başyapıtla karşılaşmak her zaman rastlanan şeylerden değildir. Sergei Loznitsa’nın bir önceki Cannes şenliği seçkisinde de yer almış filmi ‘Sislerin İçinde / V Tumane’ bu yıl bizlere böylesine bir keyfi yaşattı. Ukraynalı yönetmen bundan iki yıl önce yine İstanbul Film Festivali’nde gösterilen bir önceki filmi ‘Mutluluğum / Schastye Moe’ ile sinefilleri darmadağın etmişti. Bu yıl festivalin ‘Edebiyattan Beyazperdeye’ bölümünde yer alan yeni filmiyle kendisine bağlanan umutların boşuna olmadığını göstermiş oldu.

Belarus ya da Beyaz Rusya’nın tanınmış yazarlarından Vasil Bykov’un İkinci Dünya Savaşı anılarına dayanan anıt romanından uyarlanan ‘Sislerin İçinde’ 1942 yılında Alman işgali altındaki Batı Sovyet topraklarında, Nazilerle işbirliği yaptığı ve direniş davasına ihanet ettiği öne sürülen demiryolu işçisi Sushenya’nın, infazı için gelen biri çocukluk arkadaşı iki direnişçi ile dostluk, sadakat, insan onuru üzerine fırtınalı hesaplaşmasının hikâyesi. Bykov’un benzersiz metniyle Loznitsa’nın insanlığın genel durumu üzerine kapkaranlık, umutsuz bakışı birebir örtüşmüş. Üç uzun geriye dönüşle ilerleyen filmde, yönetmenin önceki çalışmasından tescilli uzun plân sekansları bir kez daha benzersiz görüntü sihirbazı Oleg Mutu’nun ellerine teslim edilmiş. Filmin satın alındığı söyleniyor ancak kaç sinemada ve daha önemlisi ne zaman gösterilir bilemem. Siz en iyisi festivaldeki son iki gösterimini (Kadıköy Reks / 4 Nisan Perşembe, 13.30; Beyoğlu Atlas / 7 Nisan Pazar, 11.00) kaçırmamaya çalışın.

İlk günün sürprizlerinden bir diğeri Güney Kore’li yönetmen Jeon Kyu-Hwan’ın ‘Yük / Mu-Ge’ adlı filmiydi. Çağdaş bir metropolde dışlanmış, bir kenara itilmiş, filmde geçen tabirle ucube ya da haşarat gibi görülerek ötekileştirilmiş insanların hikâyesi bu. Ölüleri temizlediği ve tören için hazırladığı levazımatçıda yaşamını sürdüren doğuştan kambur Jung ana karakter, trans üvey erkek kardeş, morgda çalışan temizlikçi kadın ya da sokaklarda yaşayan yarı deli fahişe kız bu kaybetmişler ordusunun diğer üyeleri. Güney Kore sinemasına has bir sertlik ve hüzün taşıyan film yönetmenin kendi sözleriyle ‘insanların bir yük gibi taşıdıkları yaşamın ağırlığı üzerine’. Festivalde iki kez daha gösterilecek (Nişantaşı Citylife / 3 Nisan Çarşamba, 16.00; Nişantaşı Citylife / 12 Nisan Cuma, 21.30)

Günün izleme fırsatını bulduğum bir diğer filmi Norveç yapımı ‘Kon-Tiki’ gerçek bir öyküden yola çıkmış. İkinci Dünya Savaşı ertesinde efsanevi gezgin yazar Thor Heyerdal’in, Polinezya takımadaları yerlilerinin atalarının Güney Amerika (Peru) kökenli olduğunun ispatı için giriştiği akıl almaz macera, başarılı CGI (bilgisayar destekli görüntü) kullanımıyla benzer Amerikan yapımlarından aşağı kalmayan bir süper prodüksiyon. 1.500 yıl öncesinin imkânlarıyla tahtadan yapılmış bir sal ve altı mürettebat ile gerçekleştirilen ve Jules Verne romanlarını anımsatan 8.000 kilometrelik bu akıl almaz yolculuğun hikâyesi, Avrupa sinema endüstrisinin Danimarka kökenli tarihi yapım şirketi Nordisk öncülüğünde kotarılmış. Bu yıl en iyi yabancı film Oscar adaylarından biri olan ‘Kon-Tiki’yi beyazperdede izlemek gerçekten keyifli bir deneyim. İki kez daha gösteriliyor. (Ortaköy Feriye / 5 Nisan Cuma, 16.00; Kadıköy Reks / 6 Nisan Cumartesi, 11.00)

(31 Mart 2013)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com

Yılmaz Erdoğan’ın senaryo yazarlığını ve yönetmenliğini (yönetmen olarak beşinci sinema filmi) üstlendiği, 26 milyon Türk lirası bütçeli “Kelebeğin Rüyası” (138 ya da 140 dakika) yaşayanların hiç bitmeyecek zannettiği İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Zonguldak kömür madenlerinde zorunlu hizmete tabi tutulduktan sonra genç yaşta veremden ölen şairler Rüştü Onur (1920-42) ile Muzaffer Tayyip Uslu’nun (1922-46) yaşam öykülerine odaklanıyor.

Rüştü Onur ile Muzaffer Tayyip Uslu’nun kesişen yaşam öyküleri gazeteci yazar Hikmet Bila’nın (1954-2011) 2007’de yazdığı ve beyazperdeye bir türlü aktarılamayan “Kömür Kara” adlı sinema filmi senaryosuna da konu olmuştu…

Hikmet Bila, dönemin Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün oğlu Erdal İnönü’nün Zonguldak kömür madenlerini ziyaretine de senaryosunda yer vermişti.

(”Kömür Kara” adlı senaryo Morpa Kültür Yayınları tarafından kitap olarak basılmıştır.)

Kıvanç Tatlıtuğ, Belçim Bilgin, Mert Fırat, Zeynep Farah Abdullah ve Yılmaz Erdoğan’ın başrollerini paylaştığı “Kelebeğin Rüyası”nda, Ahmet Mümtaz Taylan, Taner Birsel, Devrim Yakut, İpek Bilgin, Aksel Bonfil ve Servet Pandur da rol alıyor.

“Kelebeğin Rüyası”nın 1964’ten bu yana Oscar adaylığı elde etmek için Los Angeles’a yolladığımız 20. film olması bekleniyor.

Yılmaz Erdoğan’ın, “Aşk en güzel bahanesidir şiirin” dediği “Kelebeğin Rüyası”nda aşk, şiirin de hayatın da başrolünü üstleniyor. Film, şairlerin altın çağı olan yıllarda, İkinci Dünya Savaşı’nın gölgesinde adım adım gelişen bir aşkı anlatıyor.

İlk adı “Şairler” olan film CHP tek parti (Cumhurbaşkanı İsmet İnönü) döneminde 60 bin erkeğin Mısır Firavununun köleleri gibi madenlerde zorla çalıştırılmasını da konu alıyor. Bu konuda Mükellefiyet Kanunları çıkarılmış ve çok kişinin canı yakılmıştı.

“Kelebeğin Rüyası”nda Rüştü Onur’u rolü için 16 kilo veren Mert Fırat (“İntikam”), Muzaffer Tayyip Uslu’yu rolü için 19 ya da 20 kilo veren Kıvanç Tatlıtuğ (“Kuzey Güney”, “Aşk-ı Memnu”, “Gümüş”), Rüştü Onur’un tifodan ölen eşi Mediha Sessiz Onur’u Farah Zeynep Abdullah (“Öyle Bir Geçer Zaman ki”) ve o dönemde Zonguldak’taki Mehmet Çelikel Lisesi’nde Edebiyat Öğretmeni olarak bulunan Behçet Necatigil’i Yılmaz Erdoğan canlandırdı.

Behçet Necatigil bu lisede genç şairler Rüştü Onur ve Muzaffer Tayyip Uslu’nun öğretmeni olmuştur.

Onur ve Uslu İkinci Dünya Savaşı’nın kıtlık, yokluk ve karne yıllarında bir taraftan öldürücü hastalıkla, bir yandan ekonomik sorunlarla başa çıkmaya çalışır.

İpek Bilgin’in Yarattığı Mucize: Kıvanç Tatlıtuğ

Kıvanç Tatlıtuğ’un oyuncu çalıştırıcısı İpek Bilgin’den aldığı derslerin “Kelebeğin Rüyası”ndaki oyununa çok katkısı olduğu da tartışılmaz bir gerçek.

“Kelebeğin Rüyası” Kıvanç Tatlıtuğ ve Farah Zeynep Abdullah’ın ilk sinema filmi niteliğini taşıyor.

Alman ordularının sınırımıza dayandığı ve Haziran 1941’de 3 milyon askerle Sovyetler Birliği’ni işgale kalkıştığı, o yıllarda CHP “tek parti hükümeti” bütün fabrikalarda, sanayi, tesislerinde ve madenlerde iş gücü açığını çalışabilir durumdaki herkesi zorunlu hizmete tabi tutarak kapatmıştı.

Bu kapsamda o dönemin Zonguldak’ında da 16 yaşından büyük bütün erkekler maden ocaklarında (kömür madenlerinde) zorunlu olarak çalıştırılmıştı.

(30 Mart 2013)

Hakan Sonok

hakansonok.sonok1@gmail.com

32. İstanbul Film Festivali’nin açılış filmi ‘Aklımı Oynatacağım’, bizzat yönetmeni Pedro Almodovar tarafından başlıkta yer aldığı biçimde ‘hafif, çok hafif bir komedi’ olarak tanımlanmış. Bu nedenle filmi büyük bir beklenti içine girmeden izledik. Tavsiye ederim sizler de öyle yapın. Tanınmış İspanyol usta arka arkaya çektiği çok katmanlı filmlerinin ardından sinemadaki ilk yıllarına dönmek, gönlünce eğlenmek istemiş besbelli. Filmin özgün adı ‘Los Amantes Pasajeros’ çift anlamlı. Şöyle ki, hem ‘Aşık Yolcular’ hem de ‘Geçici Aşklar’ olarak kullanılabiliyor. İngilizce ismi ‘I’m So Excited’ yani ‘Çok Tahrik Oldum’ filmin hınzır cinselliğini vurgulamayı amaçlamış. Bizde ithalâtçı firmanın uygun görmüş olduğu ismine ise pek bir anlam veremediğimi belirtmek isterim.

Bu isim karmaşasını bir yana bırakırsak, Almodovar’ın henüz kendi ülkesinde çok yeni vizyona girmiş bu taptaze filmi, üstadın filmografisinde ‘Kika’ ve öncesini anımsatan son derece grotesk bir seks komedisi. Amerikan ZAZ parodi ekibinin absürd ‘Uçak / Airplane’ serisinin Almodovar’ın renkli dünyasına uyarlanmış hali adeta. Mexico City’ye gitmek üzere havalanmış ancak teknik bir arıza nedeniyle saatler boyu Toledo üzerinde tur atmak zorunda kalan uçağın mürettebatı ve business class yolcuları -ekonomi sınıfında uçanlar doğacak paniği engelleme amacıyla uyutulmuşlar-, üçü de gey kabin personeli, biseksüel kaptan ve yardımcı pilot, ülkenin 600 kadar tanınmış şahsiyetiyle sado-mazo erotik beraberliği olmuş eski seks yıldızı, kadınları öldürmeyen tetikçi, dolandırıcı banka patronu, geçkin yaşında bakire bir medyum kadından oluşan sıradışı tipik Almodovar karakterleri.

Düşme tehlikesi olan uçakta toplaşmış bu eşine benzerine kolay rastlanmayacak ekibin ölüm korkusuyla kamçılanmış seks fantezileri toplamı, festival açılışında farklı tepkiler aldı. Kimileri nefret etti, kimileri kahkahalarla güldü. Bizler bu filmi Almodovar’ın kısa bir soluklanması olarak kabul ediyor, kendisinden ‘Konuş Onunla’, ‘Volver’ düzeyinde filmler beklemeye devam ediyoruz.

(30 Mart 2013)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com