Sıra lâfa gelince sinemanın, yönetmen-ler marifeti ile yapıldığını söyleriz. Üzerinde uzunca konuşulması, başka zamanları gerektirir. Burada bir “yönetmen”den söz edeceğim. Aramızdan zamansız ayrılan bir yönetmenden: Yusuf Kurçenli.
Az da olsa bir kısım yönetmenlerimiz, daha önce sinemada hiç çalışmadan, işe doğrudan yönetmen olarak başlamıştır (Metin Erksan). Bazıları uzun bir asistanlık sonrası (Mehmet Aslan) biri ise tiyatrodan gelip sinemada uzun süre oyunculuk (başrol) yaptıktan sonra bir süre yönetmen yardımcılığı (asistanlık) yaparak (Kartal Tibet) başlamıştır. Çeşitlemesi çok. Edebiyattan gelenler var (İlhan Engin), eleştirmenlikten (Tarık Dursun K.), oyunculuktan gelenler (Türkan Şoray, Fikret Hakan, Demir Karahan, Cüneyt Arkın), görüntü yönetmenliğinden (Orhan Oğuz), kurguculuktan (Ertem Göreç, İsmail Kalkan), (müzik-çi iken) film müziğinden gelen (Nedim Otyam), yapımcılıktan (Ertem Eğilmez)… Bunlar hep sinemadan, çizerlikten gelen ve filmleri ile çizgi-romanlarına bağlı kalan biri -Suat Yalaz- hariç, biraz farklılık gösterir gibi olsa da, yine de sinema ile iç içedir. (Bir döneme adını veren -kişinin ardılları- tiyatrocuları farklı bir kategoride ele almak ne kadar doğru olur?) [İlk film-lerinde (“Bu Vatanın Çocukları”, “Ala Geyik”) hem senaryo (uyarlama senaryolar) yazımına katılıp hem yönetmene (Atıf Yılmaz) asistanlık yaparak ve de başrolleri oynayarak, sinemaya başka bir örneği olmadan giren Yılmaz Güney’i bu tip kategorilerin dışında tutmak istiyorum.]
Sinemanın ardılı, evlerimize girerek sinemalardan ayağımızın kesilmesine bir nebze de olsa neden olan ve dünyada özellikle A.B.D.de birçok örneği (bir tek örnek yeterli mi: Arthur Penn) olan televizyon kökenli yönetmenlik… Birçok işte olduğu gibi bunda da bizde tersi olmuştur. Tamam, televizyon (tek kanal / siyah-beyaz) -iş başa düşünce- kendi yönetmenleri yetiştirmeye başlamıştır. Bu sırada yılların sinema yönetmenleri (Akad / Erksan / A. Yılmaz / Refiğ) TV filmleri çekmişlerdir ama televizyon zaman içinde yönetmenlerini yetiştirmiştir. Televizyonun yetiştirdiği yönetmenlerden Yusuf Kurçenli sinemaya geçmiş ve sinema filmi çekmenin ötesinde sinema yönetmeni olmuştur. Şu veya bu nedenle film yöneten pek çok “sinema” yönetmenimiz vardır ama bunlar içinde bazıları (bana göre) sinemada yönetmen olurlar. Televizyon kökenli Yusuf Kurçenli de, bu tip yönetmenlerdendir.
Kurçenli, TRT çalışmaları sırasında TV filmi olarak Oktay Arayıcı’nın At Gözlüğü senaryosunu çekerken, ünsüz bir idealist yönetmenin para kazanma uğruna ne tavizler veren yönetmeni, sinemamızın ilginç yönetmenlerinden Feyzi Tuna’ya oynatıyordu. Sinema filmleri içinde Gramafon Avrat (Sabahattin Ali), Raziye (Melih Cevdet Anday), Karartma Geceleri (Rıfat Ilgaz) gibi edebiyat uyarlamaları da bulunan Kurçenli, kurmaca filmlerinin yanında belgesel filmleri ile de sinemadaki farklı kişiliğini ortaya koymuştur. Bunların yanında, tiyatroculuk geçmişi olmamasına rağmen, oturmuş sinema yönetmenliğinin arasında tiyatroda oyun-lar da sahneye koymuştur (Tuncer Cücenoğlu / Çıkmaz Sokak, v.d.) Büyük, tantanalı filmler yapmamasına rağmen, uzun zamana yayılan az filmli (sinema filmleri dışındakiler hariç) yönetmenliğinde, çeşitli konulara değinen filmlerin yönetmeni oldu, Kurçenli. Filmin “son” yazmasına daha zaman vardı, çok erken…
(23 Şubat 2012)
Orhan Ünser