Tehlikeli İlişki (A Dangerous Method)
Yönetmen: David Cronenberg
Eser: John Kerr-Christopher Hampton
Senaryo: Christopher Hampton
Müzik: Howard Shore
Görüntü: Peter Suschitzky
Oyuncular: Viggo Mortensen (Freud), Keira Knightley (Spielrein), Michael Fassbender (Jung), Vincent Cassel (Gross), Sarah Gadon (Emma)
Yapım: Recorded Picture (2011)

David Cronenberg’ün “Tehlikeli İlişki” filmi, Jung’un hastası Spielrein’la ilişkisini anlatırken, Freud’u da unutmuyor. Bu film, müzikleri ve kelimeleriyle psikanalize derin bir yolculuk.

Toronto’da 1943’te doğmuş David Cronenberg, sinemanın genetikçisi olarak anılıyor. 1983 yapımı biliçaltında dolaşan, hayalle gerçekliği birbirinin içine geçiren “Videodrome”, içinde genetik dönüşümlerin olduğu yine 1983 yapımı “The Dead Zone – Ölüm Bölgesi”, tam anlamıyla başka bir şey olunan genetiğin uç noktası 1986 yapımı “The Fly – Sinek”, karakterleri çok az farklı jinekolog ikiz kardeş üzerine “Dead Ringers – Ölü İkizler”, gerçeküstücülüğün ve genetikliğin sınırlarını aşan 1991 yapımı “Naked Lunch – Müthiş Yemek” ve 1999 yapımı “eXistenZ – vAroluŞ…” Hatta, gelecekte tüm zevklerde doyum sınırlarını aşmış insanların yeni hedonizmlerle hazlar arayışını anlatan 1996 yapımı “Crash – Çarpışma…” Usta son dönemlerde, şiddetin iç dünyasını anlattı ve sonunda 2011 yapımı “A Dengerous Method – Tehlikeli İlişki” filmiyle psikanalizin en karanlık sokaklarına girdi. 48. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde gördüğümüz ve festivalde hatırı sayılır seyircinin geldiği “Tehlikeli İlişki”, psikanaliz üstüne özel bir film.

Jung’u değiştiren kadın…

Filmin hikâyesinde Carl Jung ve Sigmund Freud var. Bir de Rus Yahudisi Sabrina Spielrein… Film, 1904’te İsviçre’de açılıyor. Psikanalitik Jung’un çalıştığı hastaneye Sabrina Spielrein getiriliyor. Spielrein, Jung’u baştan aşağı değiştiriyor. Hem de tüm yönleriyle. Hatta psikanalize bakışını da geliştiriyor. Biliçaltında Spielrein’a cinsel istek duyan Jung’u, tek eşliliğe karşı duran Avusturyalı nevrotik bir psikanalist Otto Gross’un kışkırtıcı sözleri baştan çıkarıyor. Ardından tüm kasırgalardan daha sarsıntılı ve tutkulu bir aşk başlıyor. Jung’u bastıran evli olması. Karısı Emma, erkek çocuk doğurmayı isteyen takıntılı bir kadın. Filmdeki en önemli ve fark edilmesi gerekense müzikler. Bu müzikler de psikanalitik bir ruh taşıyor. Spielrein’ın iç dünyasındaki iniş çıkışlar, o fırtınalar, çellonun çığlıklarıyla kulaklara geliyor. Dinginlik daha çok piyano tınılarıyla yaşanıyor. Müzikleri Howard Shore bestelemiş. Film, John Kerr’ın kurgu olmayan “A Most Dangerous Method” romanından ve Christopher Hampton’ın “The Talking Cure” tiyatro oyunundan uyarlanmış. Senaryoyu da Christopher Hampton yazmış. 1946’da Portekiz’de doğmuş İngiliz oyun yazarı, senarist ve film yönetmeni Hampton’ı 1995’te Michael Holroyd’un romanından senaryosunu yazıp yönettiği “Carrington” filmiyle hatırlayabilirsiniz. Hampton, Joe Wright’ın 2007 yapımı “Atonement – Kefaret” filminin senaryosunu Ian McEwan’ın romanından yazmıştı. Onun dokunduğu konularda zihnin dehlizlerinde dolaşıyorsunuz hep. Yönetmen Cronenberg’ün her zamanki kameramanı Peter Suschitzky’nin görüntüleri, 1900’lerin başlarındaki fotoğrafların tadını veriyor. Kamera da dönemin hızının ruhuyla buluşmuş. Alabildiğine dingin. Freud ve Jung arasındaki rüya tartışmaları, cinsellik üzerine konuşmaları da çarpıcı. Filmde Keira Knightley her övgüyü hak ediyor ve muhteşem bir performans ortaya koyuyor. Anarşist psikoanalist Otto Gross, 1920’de açlıktan ölmüş. O, tek eşliliği doğaya aykırı bulan, ahlakçıları çıldırtan, baba takıntılı nevrotik bir insan. Bu Gross üstüne araştırma yapmak ve onu anlamak iyi olabilir. Şiddet sinemasının içerisinde gezindikten sonra psikanalitik sulara gelen Cronenberg’ün “Tehlikeli İlişki”, önemli ve görülmesi gereken bir yapıt. Film ağırlıklı olarak Zürih, Berlin ve Viyana’da çekilmiş.

(Bu yazı 25 Kasım 2011 tarihli Taraf Gazetesi’nde yayınlanmıştır.)

(25 Kasım 2011)

Ali Erden

sinerden@hotmail.com