Küresel ısıtma artık iyiden iyiye karşı konulamaz bir şekilde kendini gösteriyor. Coğrafi olarak en uygun bölgede bulunan Anadolu bile kuraklıkla selleri, yangınla susuzluğu iç içe yaşıyor. Ülkenin bir yanı orman yangınlarıyla çoraklaşırken diğer tarafı sellerle erozyona uğruyor. “Bu daha iyi günlerimiz”, evet, gerçekten de her gelen gün bir öncekini aratıyor.

Kitlesel izlence aracı sinemanın bu gelişmeyi atlaması söz konusu bile olamaz. Bundan sonra, küresel ısıtmanın sonuçlarını daha sık izleyeceğiz beyazperdede. Zihin Gezgini (Reminiscence) bu akımın ilki, her ne kadar da asıl konusu / öyküsü / mesajı o olmasa da.

Küresel ısıtma ile Miami, artık sular altında kalmış, bir anlamda Venedik haline gelmiş, buna da bağlı olarak sıcaklık nedeniyle geceleri “canlanan” bir kenttir. Kendi içerisinde süren yaşamda insanların sorunları eksilmeyip daha da artmıştır. Doğal olarak yeni iş alanları, yeni uzmanlıklar oluşmuştur. Bilim insanı Nick Bannister, bir düzenek yardımıyla danışanlarına (hasta sözcüğü yerini çoktan danışana bıraktı zaten) unuttuklarını anımsatmaya çalışmaktadır. Bir gün (daha doğrusu gün ağarırken, öyle ya, gece yaşam canlanıyorsa, iş hareketliliği geceleri artmaktadır) bir kadın gelir… Kader ağlarını örmektedir, ikisi arasında duygusal bir ilişki gelişir.

Öykü, o andan başlayarak gelecekte geçmişini arayan insanların içerisinde bulundukları soruna yönelir. Bu sorunu en kolay anlatmanın yolu aşktan geçer. O duygusallıkla geçmiş yaşamın kalıntılarından gelecekteki yaşamda sıyrılmak kolay olacak mıdır?

Bir yanıyla, her nerede yaşıyorsa A’dan Z’ye, yaşlı genç, kadın erkek, varsıl yoksul herkes için büyük önem taşıyan küresel ısıtmayı (bu arada, okura küresel ısınmanın bilinçli olarak sürdürüldüğüne inandığım için “ısıtma” sözcüğünü bilinçli kullandığımı belirtmeliyim) işleyen filmi, geçmiş özlemi ve neredeyse genlerimize işlemiş hastalıkları önemsediği için de önemsiyorum. Diğer yandan duygusallıkla ucuzlattığı için üzülüyorum. Filmi taşıyan görsel efektler ve güçlü oyuncular. Onların başarısı olmasa, “önemsediğimi” ifade etmeme karşın bir yere varamaz…

Bir de hem sinemacı hem de izleyici olarak eleştirim var: Neden bu kadar uzun? Neden dönüp dönüp aynı şeyleri izliyoruz? Kimsenin fazladan zamanı yok boşa harcayacak; montajda bile kısaltılsa(ydı), Savaş Ay’ın unutulmaz deyişiyle, “fişşek gibi, zımba gibi” bir film olurdu.

Zihin Gezgini (Reminiscence)
Gelecekte geçmişi hatırlamak…
Yönetmen ve Senarist: Lisa Joy
Oyuncular: Hugh Jackman, Rebecca Ferguson, Thandiwe Newton, Cliff Curtis, Angela Sarafyan…
20 Ağustos’tan başlayarak gösterimde…

(18 Ağustos 2021)

Korkut Akın

[email protected]

‘Körkütük / Druk’, Kierkegaard’ın şu dizeleriyle açılıyor: ‘Gençlik nedir? / Bir rüya. / Aşk nedir? / O rüyada gördüğün şey’. Dogme Manifestosu’nu başlatan ‘Şölen / Festen’in yaratıcısı, 90’lar sonunun genç ve cüretkar sinemacısı Thomas Winterberg’in imzasını taşıyor yapım. Aradan geçen 20 küsur yıl onun kariyerini beklenen yerlere taşımadı. Fena filmler yapmadı gerçi, ancak hiçbiri sinema evrenine bomba gibi düşen bu ilk filmin düzeyine yaklaşamadı.

Büyük burjuva ailenin, babanın 60. doğum gününü kutlamak için kırsaldaki malikanede toplanmaları üzerinedir ‘Şölen’. Parti esnasında aile içinde yaşanmış ensest kepazelikler ifşa edilir, ancak asıl dehşet aile bireylerinin bu acı gerçeği vurdumduymaz bir biçimde geçiştirme çabaları sonucu yaşanır. Wintenberg, Danimarkalı büyük oyuncu Mads Mikkelsen ile ilk kez çalıştığı 2012 yapımı ‘Onur Savaşı / The Hunt’ ile çağımızı kasıp kavuran ensest problemini bir kez daha ele alacak, ancak bu kez haksız bir suçlama karşısında haysiyetini korumaya çalışan bir öğretmeni ana karakter olarak seçecektir.

Yönetmenin Mikkelsen ile ikinci kez buluşması olan ‘Körkütük’, Danimarka’nın bir sahil kasabasında, 40’lı yaşların ortalarında ve hepsi eğitimci olan karakterlerin hikâyesi üzerine. Gençlik ideallerini çoktan rafa kaldırmış, tarih öğretmeni Martin, özgüvensiz, silik bir adamdır artık. Bir zamanların parlak genci, akademik kariyerinin önü açık adamı nasıl bu hale gelmiş ve bu küçük kasabadaki hayatın içine sıkışmıştır.

Aynı lisede müzik, psikoloji ve beden öğretmeni diğer dostlarla bir akşam buluşmasında içki almaya itiraz ettiğinde, arkadaşları Martin’in üzerine gider ve Norveçli psikiyatr ve felsefeci Finn Skarderud’un ‘insanın kanında % 0.05 oranında eksik alkolle doğduğu teorisi’ üzerinde tartışmaya başlarlar. Büyük başarılara imza atmış devlet adamlarının içki ile araları gayet iyi değil midir? Arada sırada bir bira içen uğursuz Hitler’e karşılık, Roosevelt sürekli martini içmemiş midir? Her gece yatmaya giderken, inanılmaz derecede şampanya, şarap, konyak ve viski içip üzerine iki adet uyku ilacı alan Churchill değil midir? Böylece karar verilir ve dört kafadar monoton hayatlarına heyecan katmak, daha özgüvenli olabilmek adına içki içme deneyimini başlatırlar. Kandaki eksik alkolü düzenli içilen 1-2 bardak şarap ile tamamlamaya çalışırlar önce. İlave promil alkolün gündelik yaşamlarına kattığı neşe ile coşarlar daha sonra. Ancak giderek dozu artan içki alma rutininde miktar % 1.8 promil’e dayandığında iş çığırından çıkmaya başlayacak, günlük aktiviteleri esnasında alınan alkol olumsuz toplumsal tepkilere yol açarken, alkolizm tehlikesi baş gösterecektir.

Erken yaşta parlayan yaratıcılık ateşini tepelere taşıyamamış, halen kendisi de ellili yaşlarını sürdüren Wintenberg’in yakın yaşlarda dört erkek karakter üzerine odaklanması anlamlı. Yitip gitmiş gençlik hayalleri, alkol bağımlılığı ve erkeklik varoluşu üzerine hem eğlenceli, bir o kadar da hüzünlü bir film ‘Körkütük’ ya da İngilizce yakıştırılmış adıyla ‘Another Round’. Layık görüldüğü 2021 yılının en iyi yabancı film Oscar’ı Wintenberg’i keser mi bilemem ama bu orta karar filmin esas yıldızı, başta da adını zikretmiş olduğum, çağımızın en iyi aktörlerinden Mads Mikkelsen. Parlak Hollywood aksiyonlarının kötü adam tiplemelerine uygun bulduğu bu usta oyuncu, ‘Onur Savaşı’nın ardından çok boyutlu performansıyla büyülüyor, özel dans dersleri alarak hazırlandığı dillere destan ucu açık final sekansıyla bir kez daha gönülleri fethediyor.

(18 Ağustos 2021)

Ferhan Baran

[email protected]

Son dönemin en parlak işlerinden ‘Collective’, 30 Ekim 2015 gecesi Bükreş’in popüler gece kulüplerinden ‘Colectiv’ yangının alevleri ardından tepetaklak olmuş bir ülke panoraması çiziyor. ‘Goodbye to Gravity’ isimli metal grubun konserini izleyen 27 kişi çıkış kapısı yetersiz mekanda hayatını kaybederken, 180 tane genç yaralı olarak hastanelere sevkediliyor. Ancak bu elim olay ülke çapında büyük bir sağlık krizini ortaya çıkaracaktır. Belki kriz değil büyük bir rezalet demek daha doğru olacak, zira yanıkları ölümcül olmayan pek çok kişi ilerleyen günlerde devlet hastanelerinde hayatını kaybedecektir. Bir spor gazetesinin (Gazeta Sporturilor) deneyimli muhabiri Catalin Tolontan, ekibiyle birlikte olayın peşine düşecek ve Romanya’nın tamamen çürümüş sağlık sistemini gözler önüne serecektir.

Sağlık Bakanı’nın ‘Avrupa standartlarında en iyi tıbbi bakımı sağlayacak donanıma sahibiz’ demecine istinaden vaktinde ülke dışına nakledilemeyen gencecik insanlar, hastane ortamındaki çeşitli bakteriyel enfeksiyonlar neticesi hayatını kaybetmiştir. Ülke çapında patlayan skandal büyüktür. Yanık hastalarına uygun olmayan hastane koşullarında bekletilen yaralılar, düşük kaliteli dezenfektan kullanımı nedeniyle bakteri kaynayan bir ortamda ölüme yollanmıştır.

Tolontan ve arkadaşları, ülke çapında 2000 ameliyathaneye etkin maddesi 10 kat sulandırılmış mal temin eden Hexi Pharma firmasının peşine düşer önce. Devlet düzeyinde kurumsal bir yalan ifşa edilir. Yoğun bakımdaki ölümlerin % 90’ının hastane bakterileri nedeniyle oluştuğu ortaya çıkar. Bilim adamlarınca 2008’den beri Milli İstihbarat’a defalarca iletilen belgeler (115 rapor gönderilmiş), ‘Cumhurbaşkanı’na, ‘Başbakan’a, ve bakan olmadan önce Hexi Pharma ürünlerini kullanan bir hastanenin yöneticisi olan Sağlık Bakanı’na sunulan belgeler sümen altı edilmiştir. Üretici firmanın sahibinin bir araba kazası sonucu şüpheli ölümünde, devlet içindeki mafyanın parmağı olduğu iddiası halen yaygın bir söylentidir.

Yıllarca her şey örtbas edilmiş, filmin özgün adına ikinci anlam yükleyen ‘kolektif’ bir suç işlenmiştir. Doktorların devlet hastanelerinde görev almak için sustuğu, ameliyathanelere kapağı atmak için cerrahi bölümün başındakilere rüşvet verme yoluna gittiği ortaya çıkmıştır. Gazetede konuyu araştıran ekibin kan dondurucu yayınlarının ardından, Avusturya’da çalışan doktor Vlad Voiculescu teknokrat hükümetin yeni sağlık bakanı olarak atandığında ‘Doktorlar insanlıktan çıkmış. Nasıl geldik bu hale, nasıl çıkacağız bu işin içinden?’ diyecek, yozlaşmış bir işleyişi onarma gayretine girişecektir.

Bir gerilim filmi gibi öykülemeye çalıştıklarım maalesef gerçek. Son dönemin en sarsıcı yapıtlarından ‘Colectiv (ya da İngilizce adıyla Collective)’ özünde bir belgesel film. Ancak belgeselin sınırlarını aşan ve ‘araştırmacı gazetecilik’ üzerine yapılmış en sağlam yapımlardan biri. Tolontan ve ekibine filmin ikinci bölümünde katılan, soğukkanlı, sorumlu ve cesaretli yaklaşımıyla bir şeylerin değişebileceği umudunu veren Voiculescu’nun yaşadıklarına tanıklık ederken bir kurgu film izlediğiniz kanısına kapılıyorsunuz zaman zaman.

Çok iyi bir iş çıkaran yönetmen Alexander Nanau, kabusun acı yaralarını bir sanatçı ile işbirliği yapmak yoluyla sarmayı deniyor. Fotoğraf sanatçısı Alex Csiki, ağır yanıklarla parmaklarını kaybetmiş, vücudu örselenmiş kurbanlardan Tedy Ursuleanu’nun fotoğraflarından oluşan ve 2016 Ekim’inde ‘Arenela Romane’ galerisinde açılışı yapılan sergiye de konuk ediyor bizleri. Voiculescu da oradadır ve modelin manşette yer verdiğimiz çarpıcı fotoğrafı çalışma odasını süsleyecektir.

Vlad Voiculescu düzeltmeye çalıştıklarının uygulanıp uygulanamayacağını soruyor kendi kendine. 2016 sonu seçim sonuçları bu açıdan pek umut verici de değil. Genç kuşaktan çoğunluk sandık başına gitmemiş bile. Vlad’ın eski kuşaktan babası, oğlunun Avusturya’dan ülkesine dönmesinden hoşnutsuz, umutsuz. Ancak genç adam kararlı gözüküyor.

Romanya’nın güncel hükümetinde Voiculescu yeniden Sağlık Bakanı olarak atanmış. Bunun, rüşvetten, yolsuzluktan ve kolektif suçtan bunalmış yurdum insanları için hoş bir umut kaynağı olduğunun altını çizmeliyim. Romanya’nın gidişatına tanıklığı hep birlikte sürdüreceğiz. ‘Colectiv’ son yılların en iyi belgesellerinden değil yalnızca, en iyi filmlerinden biri. Yıl içindeki çevrimiçi gösterimlerinin ardından 20 Ağustos’ta sinemalarda gösterime giriyor, bu defa kaçırmayın.

(17 Ağustos 2021)

Ferhan Baran

[email protected]