Yönetmen Mehmet Ada Öztekin Atatürk 1881-1919 projesinin temel ilhamını Zübeyde hanımın manşette yer alan cümlesinden almış. Küçük Mustafa iki çocukla tek başına yaşam mücadelesi veren kederli annesine ‘gör bak yetim çocuktan neler olur’ karşılığını verecek ve inandığı yolda tarih önünde yüce sınavını verecektir.

Yapım başlangıçta bir dizi film projesi olarak çekilmiş, ancak Disney Plus platformunun basında yer alan kimi nedenlerle yayına sokmaktan vazgeçmesinin ardından 2 bölüm halinde sinemalarda gösterime girmesine karar verilmiş, Çok da iyi olmuş. Kendi adıma bu 4 saati aşan ve iki bölüm halinde gösterilecek olan filmi yüzbinlerle birlikte, üstelik böylesine anlamlı bir yıldönümünde sinema salonunun büyülü perdesinde izlemekten büyük mutluluk duydum.

10 Ağustos 1915 sabaha karşı Gelibolu Conk Bayırı taarruzu ile açılıyor film. ‘Vatan Kasidesi’nin dizeleri eşliğinde ön saflara ilerleyen yarbay Mustafa Kemal, vatan şairi Namık Kemal’e ‘bulunur elbet kurtaracak bahtı kara maderini’ yanıtını verecektir. İlk taarruzun ardından bir şarapnel parçası ile yere yıkılan komutanın fırtınalı çocukluk yıllarına, gümrük memurluğundan istifa ederek ticarete atılan Ali Rıza Bey’in tomruklarının maskeli eşkıyalar tarafından yakılıp yok edildiği o meşum geceye dönüyoruz daha sonra. Ailesi ve Türkler için güvenli bir yer değildir artık Selanik. Babanın erken ölümü ile küçük Mustafa’nın Osmanlı yönetimine güven endişesi derinleşecek, ilerleyen yıllarda doğup büyüdüğü toprakların tıpkı bir dolu başka iller gibi tek kurşun atılmadan yabancılara bırakılması, babasının tomrukları gibi yanan memleketi emperyalist ellene teslim etmemek için mücadeleyi başlatmasına neden olacaktır.

İlk duyduğumda ‘Atatürk’ projesine kuşkuyla baktığımı hatırlıyorum. Aynı endişeyi yönetmen Öztekin de yaşamış. Hatta kendisine gönderilen ilk senaryoyu okumayı reddetmiş. ‘Bu ülkede herkesin kafasında bir Atatürk fotoğrafı olduğunu ve çok doğal olarak herkesin o fotoğrafa aşık olduğunu ve o fotoğrafı görmeyi beklediğini’ ifade ediyor bir söyleşisinde. Yine de yel değirmenlerine savaş açma misali projeye sarılmaktan alamamış kendisini. Yaptığının bir belgesel değil, bir drama, bir kurgu olduğu gerçeğini hiç unutmadan. Zamanının çok ilerisinde geleceği gören, çalışkan bir askeri dehayı heykelden insana döndürmeye çabalamış ve bunu başarmış. Yetim kalmış bir çocuğun tüm bir ulusun babası olmaya giden bu zorlu ve muhteşem serüvende, o gün için bir kahraman olmayan azimli, öfkeli ve yürekli genç adamı insan olarak perdeye taşımanın altından kalkmayı bilmiş. Kendisini ve ulusunu inşa etmiş bir adamı bir fikir, bir düşünce, bir tabu niteliğinden nefes alıp veren bir bedenin içine sokmanın üstesinden gelinebilmiş. Genç Mustafa Kemal’i canlandıran Aras Bulut İynemli’nin bir çok televizyon ve sinema projesinde haklı ilgi gören ışığı bu çabanın başarıya ulaşmasında büyük etken olmuş.

Mustafa’nın Atatürk’e giden yolculuğunda onun nefes alıp verdiğine, zorlu mücadelesinin kısa zaman dilimlerinde sevdalandığına, anasının elini öptüğüne, ıspanaklı böreğini yediğine, kızkardeşi Makbule’nin burnunu sıkıştırdığına, ‘işimize bakalım’ lafını ağzından eksik etmediğine tanıklık ediyoruz. Büyük emek verilmiş prodüksiyon ve kostüm tasarımı ve başarılı oyuncu kadrosu ile göz dolduruyor yapım. Bu noktada kararlı ve fedakâr Zübeyde hanımdaki içten yorumu ile Songül Öden’e ve küçük Mustafa’yı canlandıran 9 yaşındaki yetenekli çocuk oyuncu Emre Mete Sönmez’e ayrıca dikkat çekmek isterim.

Resmi tarihten yola çıksa da Atatürk’ün insan kişiliğine dair ince ayrıntılarla bezeli senaryosu da başarılı filmin. Yüzbaşı Mustafa Kemal’in gözden ırak tutulmak için gönderildiği Selanik İstasyon Şefliği’nde geçen sahneler ve yarbay Mustafa Kemal’in Conk Bayırı taarruzu öncesinde filmin ithaf edildiği efsanevi 57. Alay’a hitabının yer aldığı ilk bölümün final sekansı Öztekin sinemasının öne çıktığı güzel anlar olarak hatırlanacak. 1915 – 1919 yılları arasındaki vatan mücadelesini perdeye taşıyacak olan ikinci bölümü 05 Ocak 2024’te gösterime girecek olan filmin Atatürk’ü sinemamızda farklı bir perspektiften anlatan ilk yapım olduğunu ve daha nicelerine zemin hazırladığını düşünüyor, emeği geçen herkesi kutluyorum.

(13 Kasım 2023)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com