Kazanma Sanatı (Moneyball)
Yönetmen: Bennett Miller
Roman: Michael Lewis
Senaryo: Steven Zaillian-Aaron Sorkin
Müzik: Mychael Danna
Görüntü: Wally Pfister
Oyuncular: Brad Pitt (Billy), Jonah Hill (Peter), Philip Seymour
Hoffman (Howe), Robin Wright (Sharon), Chris Pratt (Scott)
Yapım: Columbia (2011)

Ünlü yönetmen Bennett Miller’ın “Kazanma Sanatı”, Amerika’nın gözde sporu beyzbol üstünden kirlenmiş spor dünyasına bakıyor. Her şeyin para olduğu bu alemde Billy’nin mücadelesi etkiliyor.

Son zamanlarda Oscar’ın muhtemel adayı filmler peş peşe gösterime çıkmaya başladı. Ünlü yönetmen Bennett Miller’ın 2011 yapımı “Moneyball-Kazanma Sanatı” filminde Oscarlar kazanmış sanatçılar bir araya gelmiş. Bu film, sporda amatör saflığın yitip her şeyin endüstriyel spora yönelmesine eleştiri getiriyor. Zengin kulüpler, sporcuları mal gibi alıp satıyorlar. Yaptıkları sayılara değil, popülerliğine para veriyorlar. Seyirciler taraftar olarak değil müşteri olarak görüyorlar. Hatta sporcunun fiziksel görünümleri bile büyük takımlara transferi için yeterli. Bu şımarık ortamda Oakland Athletics’in genel sorumlusu Billy Beane ne yapabilir? 200 milyon bütçeli takımlara karşı 40 milyon bütçeyle savaşamayacağını fark eden Billy, play-off finalinde şampiyonluğu kaçırdıktan sonra farklı strateji geliştirmek istiyor. Takımın birkaç yıldızı büyük takımlara gidince takımı yeniden oluşturmak için transfer toplantıları düzenliyor Billy. Masadakiler, tıpkı bütçesi büyük takımların yolundan giden klâsik yöntemler önerseler de Billy, bir transfer görüşmesi sırasında Peter Brand’ı keşfediyor. Yale’de iktisat okumuş Peter tam bir istatistikçi. Billy, Peter’ın değerlendirmeleriyle takımı yeniden kuruyor ve elbette başarı gelmiyor. En büyük sorun takımın koçu Art Howe. Birkaç da beyzbolcü. Seri mağlübiyetlerin ardından bazı sporcuları başka takımlara gönderen Billy’nin bu kumar tutuyor ve galibiyetler peş peşe geliyor. Yirmi galibiyeti üst üste Amerikan beyzbol tarihinde hiçbir takım elde edememiş 2001 yılına kadar. Billy, yine de play-off finalinde şampiyonluğu kaçırıyor. Hâlâ da takımı play-off finalinde şampiyon olamıyor. Bütçesi geniş takımlar bu Billy zaferlerinden elbette rahatsız oluyorlar. Çünkü kendi düzenleri sarsılıyor.

Başarısız bir beyzbolcüydü…

Bu biyografik spor filmi, Michael Lewis’in “Moneyball: The Art of Winning an Unfair Game” romanından uyarlanmış. Yazarın “Yalancının Pokeri” 2007’de, “Büyük Açık: Kıyamet Çarkının İçinde” 2011’de Scala Yayıncılık tarafından kitapseverlere ulaştırıldı. Billy Beane hayatta. 1962’de Florida’da doğan Billy, kazandığı bursla üniversiteye gidecekken kendini keşfeden menajerin cazip teklifiyle 1980’de Major Lig’de mücadele eden beyzbol takımı New York Meats’e katılıyor ve başarısız oluyor. Üniversite hayalleri geride kalmış Billy, kendine yeni bir yol seçmiş ve genel sorumlu olarak 1998’de Oakland Athletics’in başına geçiyor. Hâlâ orada. Karısından ayrılmış Billy, zaman zaman müzik tutkunu küçük kızıyla vakit geçirmeye de zaman ayırıyor. Filmin senaristleri de muhteşem sanatçılar. Senaryo yazarı Steven Zaillian, Steven Spielberg’ün 1993 yapımı “Schindler’s List-Schindler’in Listesi” filmiyle “En İyi Uyarlama Senaryo” dalıyla Oscar kazanmıştı. New Yorklu oyun yazarı ve senarist Aaron Sorkin de, liberal bakışlı yapıtlarında devlete ve hükümete eleştiriler getiren, zaman zaman sistemi sorgulayan bir sanatçı. “Sorkinesque” diye adlandırılan kendi tarzını kabul ettirmiş biri ayrıca. Onun senaryosunu yazdığı, 2007’de Mike Nichols’ın yönettiği “Charlie Wilson’s War-Charlie Wilson’ın Savaşı” ve David Fincher’ın 2010 yapımı “The Social Network-Sosyal Ağ” filmleri hemen akla geliyor. Sorkin, “Sosyal Ağ” filmiyle bu yıl “En İyi Uyarlama Senaryo” dalında Oscar almıştı. Şikagolu kameraman Wally Pfister’ın fotoğraflarını, çarpıcı yönetmen Christopher Nolan’ın filmlerinden hatırlayabilirsiniz. Pfister, Nolan’ın 2010 yapımı “Inception-Başlangıç” filmiyle bu yıl “En İyi Görüntü Yönetmeni” dalında Oscar kazanmıştı. Pfister, Miller’ın filminde yer yer öfkeli kamera da kullanmış. Renk tonlarıysa soluk filmde. 1966 New York doğumlu yönetmen Miller, 2005 yapımı “Capote” biyografik-suç filmiyle biliniyor. Miller, ünlü yazar Truman Capote’un hayatından bir bölünü anlattığı bu filmiyle yönetmen olarak Oscar’a aday olmuştu. Ama çocukluk arkadaşı Philip Seymour Hoffman, “En İyi Erkek Oyuncu” dalında heykelciğe uzanmıştı “Capote” filmiyle. Hoffman’ın “Kazanma Sanatı” filmindeki performansı gerçekten etkileyici. Elbette Brad Pitt’in de. Akademi bu muhteşem oyuncunun performansını bir gün takdir edecek. Bu filmin bir muhteşem oyuncusu daha var. O da Jonah Hill. Peter karakterine mizah da katmış muhteşem oyunculuğunun yanında. Fonda duyulan müzikler de “Kazanma Sanatı” filmine ruh katmış.

(09 Aralık 2011)

Ali Erden

sinerden@hotmail.com

Aşkın Formülü Yok (I Rymden Finns Inga Kanslor)
Yönetmen: Andreas Öhman
Senaryo: Jonathan Sjöberg-Andreas Öhman
Müzik: Josef Tuulse
Görüntü: Mikael Johansson
Oyuncular: Bill Skarsgard (Simon), Martin Wallström (Sam), Cecilia
Forss (Jennifer), Sofie Hamilton (Frida)
Yapım: Naive Film (2010)

Bu yılki Oscar’da İsveç’in aday adayı olan “Aşkın Formülü Yok”, yönetmen Andreas Öhman’ın da ilk uzun filmi. Dünyaya “asperger sendromlu” Simon’un gözüyle bakan filmin mizahı da güldürüyor.

Simon, “asperger sendromlu” 18 yaşında bir genç. Simon’un bu sendromunda, plân yapma ve hayal gücü yüksekken, sosyal etkileşim ve iletişim bozuklukları fark ediliyor. Otizme gibi bir sendrom bu. Simon, sığınağı bidonunun içine girip kendini dış uzayda olduğunu sanıyor. O, matematik dahisi. Her şeyi matematikle formüle ediyor. Bir sabah, anne ve babasının yalvarmalarına rağmen girdiği sığınağından çıkmayan Simon, bu yeryüzünde hayatına anlam katan abisi Sam’ın evine yerleşiyor sonra. Sam, sevgilisi Frida’yla yaşıyor. İşi de oto tamirciliği. Simon, kendi gibi olan gençlerle beraber çevre temizliği yaparak sosyalleşmeye çalışıyor her gün. Simon dakik. Her sabah, sokaktaki kavşağı aynı saatte geçiyor. Haftalık mönüsünün değişmesine büyük tepki veriyor. Sabah ve akşam öğünleri daima aynı saatlerde yeniyor. DVD’den de filmler sadece haftanın bir günü izleniyor. Kendisine dokunulmasından hoşlanmıyor. “13” sayısını seviyor. Çünkü, bu asal sayı kendisi gibi sadece kendine bölünebiliyor. İşte bu Simon’un matematiksel doğrularla bir araya getirdiği denklemler bir yerde takılıyor ve gerçek anlamda dış dünyayla tanışıyor. Sancılı olsa da. Simon, Sam’ın hayatındaki en değerli şey. Sam, onun için kız arkadaşından bile ayrılıyor; sonunda depresyona girse bile. Frida, Simon’un matematik doğruluğundaki hayatından boğuluyor ve çekip gidiyor. Abisinin mutsuz halinin farkına varan Simon, abisine yeni bir Frida aramaya koyuluyor. Yeni kız arkadaşı hemen bulmak zorunda. Çünkü kendi dakik düzenini hemen düzeltmesi gerekiyor Simon’un. Matematiksel doğruluktaki testlerle yeni kızın peşine düşen Simon, sabahları çarpıştığı Jennifer’i kestiriyor gözüne. Abisi ona, anlayacağı dilde kadın ve erkeğin “çekimi” üstüne konuşmasından sonra karakteri abisine en uzak Jennifer görüyor matematiksel mantığına göre. Romantik anlar bile hazırlıyor onları tanıştırabilmek için. Ama, aşkın kimi nerede ve ne zaman bulacağı belli olmuyor. Erkek arkadaşından yeni ayrılmış Jennifer kararını çoktan vermiş çünkü.

İsveç’ten sıcak hikâye…

Bu film bir İsveç yapımı. Ama tahmin ettiğiniz gibi soğuk değil. Tam tersine sıcak bir film. Zaman zaman da insanı güldürüyor mizahıyla. Filmin görselliği de çarpıcı. Görüntülerdeki yazılar ve şekillerle gerçeküstü estetiğin de kıyılarında dolaşıyor film. Sarı tonların kuşattığı anlardaysa bir an Van Gogh tablosu karşısındaymış gibi de hissettiriyor insana. Müzikleri de kulağa hoş gelen filmin hikâyesi, İsveç’in kuzeyindeki Vasternorrland şehrinin yakın ve uzak ilçelerinde geçiyor. Filmi seyrederken filmin tek bir yerde geçtiği izlenimine kapılıyorsunuz. Buna sinemada “Kuleşov etkisi” deniliyor. Büyük Rus yönetmen Lev Kuleşov (1899-1970), kurgu denemeleriyle sinemaya yeni anlamlar katmıştı. İsveççe adı “Uzayda Yok Olan Hisler” olan 2010 yapımı “I Rymden Finns Inga Kanslor-Aşkın Formülü Yok”, İsveç’in Oscar aday adayı olmuştu bu yıl. Yönetmen Andreas Öhman, filminin İsveççe adına nazire yapar gibi, “Tabii ki uzayda his var” demiş bir röportajında. Ayrıca bu ilk filmi için, İngiliz yazar Mark Haddon’ın “The Courious Incident of the Dog in the Night-Time” romanından ilham aldığını da belirtmiş yönetmen. Haddon’ın bu romanı, İş Bankası Kültür Yayınları’nca “Süper İyi Günler/Ya da Chrisopher Boone’un Sıradışı Hayatı” adıyla 2004’te yayımlanmıştı. 1986 Stockholm doğumlu genç yönetmenin “Aşkın Formülü Yok”, 2011 Filmekimi’nde de sinemaseverlerle buluşmuştu. Yönetmenin bir saygı sunuşu da var “Aşkın Formülü Yok” filminde. Yönetmen doğrudan göstermese de Simon, Sam ve Frida’ya, Stanley Kubrick’in bilimkurgu klasiği “2001: A Space Odyssey-2001: Uzay Yolu Macerası” filmini de seyrettiriyordu DVD’den.

(09 Aralık 2011)

Ali Erden

sinerden@hotmail.com