Sundance Bağımsız Filmler Festivali’nden en iyi yönetmen ödülüyle dönmüş ‘Anaokulu Öğretmeni / The Kindergarten Teacher’ bu haftanın en ilgiye değer yeni yapımı. Genç kadın sinemacı Sara Colangelo bu ikinci uzun metrajında bir yeniden çevirime imza atmış. İsrailli yönetmen Nadav Lapid’in 2014 yapımı aynı adı taşıyan filminin öyküsü New York’a taşınmış. Amerikan versiyonunda hem başrolü hem de yapımcılığı üstlenmiş olan bağımsız sinemanın kraliçelerinden Maggie Gyllenhaal’ın canlandırdığı Lisa, yirmi yılını öğretmenliğe adamış, arayışlar içinde bir kadındır. Monoton evliliği ve cep telefonlarına gömülü ilgisiz çocukları ile sürdürdüğü günlük yaşamını geceleri devam ettiği şiir kursları ile anlamlandırma çabası içindedir.

Yuva sınıfındaki Hint asıllı küçük Jimmy’nin ağzından dökülenler Lisa’nın aklını başından alır. 5,5 yaşındaki bir çocuktan beklenmeyecek nitelikte sözcüklerdir bunlar. Mozart misali dahi bir çocuk olarak keşfettiği Jimmy’nin ailesiyle temasa geçmeyi dener önce. Anne, berbat bir velayet kavgasından sonra Miami’ye yerleşmiştir. İşi başından aşkın gece kulübü işletmecisi babanın ise oğluyla ilgilenecek vakti yoktur. Olsa bile onun dünyasında şiire yer yoktur. Jimmy iyi bir eğitim almalı ve iyi para kazabileceği ‘normal’ bir hayat sürmelidir. Jimmy’nin Tanrı vergisi yeteneği karşısında büyülenmiş olan Lisa bir süre sonra çocuğa karşı saplantılı bir ilişki geliştirir. Çaresizlik onu çizgiyi aşacak noktaya getirecektir.

İsrailli Lapid’in özgün filmi savaşın sürdüğü ataerkil İsrail toplumunda sanatın ve şiirin yerini araştırıyordu. Öyküyü Amerika’ya taşıyan Colangelo aynı soruları savaşın uzağında, liberal New York ikliminde soruyor. Çocukların küçük yaştan itibaren mobil telefonlara, televizyon programlarına ya da video oyunlarına terk edildiği tüketim kültüründe şiirin ve sanatsal yeteneğin tuzla buz edildiğinden dem vuruyor. Gyllenhaal’ın sözleriyle ‘çağımız kültürünün çıldırttığı bir kadın sanatçının’ feryadını haykırıyor film. Colangelo’nun başarılı çabası her türlü klişeden uzak kalabilmiş. Gyllenhaal ana karakterin psikolojik ve duygusal çıkmazlarını çarpıcı bir derinlikle yansıtırken, şimdiden Oscar’a göz kırpıyor. Meksikalı tanınmış oyuncu Gael Garcia Bernal’in şiir kursu yöneticisi olarak gözüktüğü, çocuk yetenek Parker Sevak ışıl ışıl parladığı filmde, Asher Schmidt’in özgün müzik çalışmasına Chopin’in 1 numaralı noktürnü ile Mozart’ın 14 numaralı do minör piyano sonatı eşlik etmiş. Küçük Jimmy’nin ağzından dinlediğimiz şiirler ise kendisi gibi göçmen iki şair, Ocean Vuong ve Kaveh Akbarto’nun külliyatından derlenmiş.

(19 Ekim 2018)

Ferhan Baran

[email protected]

21 Temmuz 1969 günü, insanlık tarihinin unutulmaz ve en önemli günlerinden… O gün, ilk kez bir fani, Neil Armstrong, Ay’a “bir insan için küçük, insanlık için büyük bir adım” sözleriyle ayak bastı. Dünyanın birçok ülkesinde, birçok insan Ay’a gidilemeyeceğine inanıyordu, çünkü Ay nurdu ve gidilmesi imkansızdı (ben de anlatamamıştım, konuştuklarıma ve çocuk oluşuma vermiş umursamamışlardı).

İnsanlık için…

Ay’a gitmek, iki rakip ülkenin birbirini geçme yarışından başka bir şey değil, ama gerekçesi sağlam… Nice insan ölmüş bu haksız ve anlamsız uzay savaşı nedeniyle… Nice kazanım hiçe sayılmış. Şimdi aradan geçen bunca yıl sonra ‘yazık’ diyemiyoruz, kazanımlarından yararlandığımız için…

Damien Chazelle, öyküsünü bu temel üzerine kurmuş, ama daha çok duygulara dayandırarak beklenenin ötesinde bir film çıkarmış. Senaryo, o anlamda, birçok uzay macerasından çok daha insancıl, çok daha duygusal. En çok da psikolojik, fizyolojik, anatomik olarak ele almış uzaya giden insanları. Tabii ki, onlar da etten ve kemikten oluşmuş insanlar, ama gördükleri eğitim ve çelikleşen iradeleriyle -belki de tırnak içinde yazmak gerekir- duygularını yitirmişler.

İnsan bu, ne kadar çelik iradeli olursa olsun, arkadaşlarının kaybında, küçük kızının ölümünde yanaklarını ıslatan gözyaşlarını engelleyemiyor.

Ailenin gücü…

Bir belgesel tatta, Neil Armstrong’un uzay çalışmaları sürecindeki yaşamını anlatan filmde, karısının önemini vurgulamadan geçmek mümkün değil. Her ne kadar eşinin kararlı biri olduğunu bilse de, bu kadar soğuk(!) biri olduğunu bilemediğini söylüyor. Birini kaybettikleri üç çocukları var ve onların tüm sorumluluğu kendi üzerinde, çünkü Neil, iyi bir astronot. Bildiğimiz gibi Ay’a giden ilk insan (zaten toplam 12 kişi ayak basmış Ay yüzeyine). İşinin zorluğu, iş kazalarında kaybettiği arkadaşları, ilk kez böyle bir yolculuğun yapılıyor oluşu, bir yanıyla insanın içini acıtırken örnek insan olmayı da beraberinde getiriyor diğer yanıyla… Bir de, 2018 üzerinden baktığımızda teknolojinin ne kadar ilkel ve zayıf olduğunu görünce, ister istemez daha bir saygı duyuyorsunuz o insanlara…

Keşke…

Bu denli önemli, bu denli çarpıcı, bu denli belirleyici bir öykü anlatacaksınız; olanaklarınız çok geniş olacak; güçlü bir ekiple çalışacaksınız ama tıpkı dereyi geçip çayda boğulmak örneğinde olduğu gibi çok yakın planda el kamerası kullanarak izleyiciyi altüst edeceksiniz… Olmaz. Sarsıntıyı verirken görüntü, neredeyse insanın içini dışına çıkarıyor…

Uzay yoluna çıkan araçta, birinci astronot, ikinciye, “bu aracı ihale ve açık eksiltme ile yaptırdılar galiba” demiş… Çünkü o kadar çok sarsılıyormuş ki araç, inanası gelmiyormuş insanın…

Ben, İzmir’deki uzay merkezinde, Cape Canaveral’da, uzay merkezinde ve Epcot Center’da similasyon da olsa deneyimledim, bu sarsıntıları…

Ay’da İlk İnsan -First Man- yönetmen Damien Chazelle, oyuncular Ryan Gosling, Claire Foy, Jason Clarke, Kyle Chandler… 19 Ekim’den başlayarak gösterimde…

(18 Ekim 2018)

Korkut Akın

[email protected]