Sinemamızda “kaynak” niteliği taşıyan, başvuru için hazırlanmış çok az kitap vardır. Bunlarda yer alan bazı yanlış bilgiler, hiçbir değerlendirmeye tutulmadan, aynı şekilde alınarak, başka yerlerde de kullanılarak, yanlışın devamlılığı sağlanmaktadır. Tabii bu, yanlışlığın farkındalığına varılarak yapılmamaktadır, doğruluğu kabul edilerek yapılmaktadır. Bazen yeri geldiğinde, bazen de sırf yanlışı düzeltmek için bu sitede yazılar yazacağım.
Uzun zamandır beni rahatsız eden bir yanlıştan başlamak istiyorum. 1964 yapımı (Kemal Film) Anadolu Çocuğu (Osman F. Seden) hemen her yerde Frank Capra’nın “Mr. Deeds Goes to Town” (1936) filminin uyarlaması olarak anılır. Oysa bu film (Anadolu Çocuğu) Capra’nın filminin uyarlaması değildir; Capra’nın filminin uyarlaması, aynı yıl (1964) yapılan Memduh Ün’ün Halk Çocuğu filmidir ki, Özgüç, Türk Filmleri Sözlüğü’nde her iki film için de aynı filmden uyarlama olduğu bilgisini vermektedir. (s. 226 ve 234).
Anadolu Çocuğu filminin ilk adı Dört Paşalılar’dır. Film de Mr. Deeds Goes to Town filminden değil, birçok kez sinemaya uyarlanan Alexandre Dumas Peré’in Les Trois Mousquetaires (Üç Silahşörler) romanından uyarlanmıştır. “Romanından” diyoruz, çünkü ilk kaynak budur, daha sonra -çeşitli tarihlerde ve ülkelerde- birçok kez sinemaya uyarlanmıştır.
Seden, filmine roman veya bu filmlerden bazılarını kaynak noktası olarak alır. Dediğimiz gibi filmin ilk adı Dört Paşalılar’dır. Bunlar biri Kasımpaşa-lı, biri Davutpaşa-lı, biri de Kocamustapaşa-lı üç kabadayıya sonradan -dışardan gelerek- katılan Eşrefpaşa-lı (İzmir) ile tamamlanırlar. Tıpkı romandaki (ve filmlerdeki) gibi, orada da Athos, Portos, Aremis’e sonradan D’Artgnan’ın katılması ile oluşan dörtlü gibi.
Şimdi Anadolu Çocuğu bu şekilde Üç Silahşörler uygulamasıdır da, bundan sonra Halit Refiğ, Üç Korkusuz Arkadaş’ta (1966), Yılmaz Duru, Dört Kurşun’da (1966), Süha Doğan, Halime’den Mektup Var’da (1964) Üç Silahşörler’in değişik uyarlamalarını yaparlar. Bunlar olayların filmin çekildiği güne taşınması şeklinde olur. Çetin İnanç ise 1972’de romanı geçtiği dönemde filme çeker: Üç Silahşörler / Üç Silahşörlerin İntikamı… (Bazı ülkelerde yapıldığı gibi filmi iki devre olarak yapar. Kostüme bir film yapar. Üç Silahşörler’e ne kadar bağlıdır, romanı okuyanlara ve filmi izleyenlere bırakıyorum.)
Halime’den Mektup Var’da eski asker arkadaşları ayrılırken birbirlerine söz vermişlerdir, “başları sıkıntıda olursa, birbirlerine yardım edeceklerdir.” Başı sıkıntıda olan biri, diğer arkadaşlarına haber verir. Yıllar geçmiş, hepsi yaşlanmışlardır. Üç tanesi kendileri yerine oğullarını yollarlar, dördüncü ise oğlu olmadığı için kızını (erkek kılığında -Halime-) yollar. D’Artgnan (değişikliğe dikkat!) bu şekilde diğer üçlünün arasına girer…
F. Capra’nın Mr. Deeds Goes to Town’u, M. Ün’ün Halk Çocuğu’ndan (1964) sonra, 1983 yılında bu kez Kartal Tibet tarafından Çarıklı Milyoner adı ve Kemal Sunal’ın oyunu ile tekrar çekilir. Film bu uyarlamasında Sunal-laştırılır, orijinalinde (Gary Cooper oynuyordu) ve ilk (Ün’ün) uyarlamasında -Cooper gibi- “tuba” çalan Ayhan Işık’ın rolünü, “davul” çalan Kemal Sunal almıştır?
(01 Aralık 2013)
Orhan Ünser
