Son yirmi yıldır yabancı filmlerin çoğunu, dünya sinemalarıyla aynı anda ya da yabancı ülkelerdeki gösterimlerinden birkaç hafta sonra, sıcağı sıcağına Türkiye sinemalarında izleyebiliyoruz. Bu konfora, bu rahata iyiden iyiye de alıştık.

Geçmişte durum böyle değildi. Türkiye’deki sinemaseverler uzun yıllar filmleri tam uzunluğuyla seyredemedi. Filmlerin uzunlukları sinemaların sabit, hiç değişmeyen seanslarına uydurulmak için yerli ithalâtçılar tarafından acımasızca kısaltılıyordu. Çoğu film Türkiye sinemalarına hiç uğramıyordu; çoğu sansür engeline takılıyordu; binlercesi yurt dışı gösterimlerinden çok uzun yıllar sonra Türkiye’ye ulaşıyordu. Bu “karanlık” dönemde ekonomik durumu elverişli olan ve yabancı dilde film izleyebilen “şanslı” sinemaseverler taze film ihtiyaçlarını ancak yurt dışına çıkarak giderebildiler.

Bu yazımızda gecikmeli, rötarlı izleyebildiğimiz yabancı filmlerin hepsini değil ama bir kısmını hatırlatacağız.

Aşağıdaki listede filmlerin özgün adlarının yanında Türkiye sinemalarında gösterildiği Türkçe adını, sonra yurt dışı gösterim yılını, en sonda da Türkiye gösterim yılını bulabileceksiniz.

Türkiye Sinemaları’nda 25 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Film:

* Dört dalda Oscar ödülü adayı “A Clockwork Orange-Otomatik Portakal” (1971; 1996)

Türkiye Sinemaları’nda 20 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Film:

* “Z-Ölümsüz” (1969; 1989)

Türkiye Sinemaları’nda 19 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Film:

* Oscar adayı “Pretty Baby-Güzel Bebek” (1978; 1997)

Türkiye Sinemaları’nda 14 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* “The Hunger-Açlık” (1983; 1997)
* “Gone With The Wind-Rüzgar Gibi Geçti” (1939; 1953)

Türkiye Sinemaları’nda 12 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* “Novecento-1900” (1976; 1988)
* “Come and See-Gel ve Gör” (1985; 1997)

Türkiye Sinemaları’nda 11 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Film:

* Üç dalda Oscar ödülü adayı “Deliverance-Kurtuluş” (1972; 1983)

Türkiye Sinemaları’nda 10 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* Yedi Oscar ödüllü “The Sting-Belalılar” (1973; 1983)
* Oscar ödülü adayı “Bicycle Thieves-Bisiklet Hırsızları” (1948; 1958)
* “La Luna-Ay” (1979; 1989)
* Oscar ödüllü “Shaft-Korkusuz” (1971; 1981)
* “The Guns of Navarone-Navaron’un Topları” (1961; 1971)

Türkiye Sinemaları’nda 9 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* Beş Oscar ödüllü “Around the World in Eighty Days-Seksen Günde Devrialem” (1956; 1965)
* “Cruising-Devriye” (1980; 1989)
* “F.I.S.T.- Kamyoncu” (1978; 1987)
* Beş Oscar ödülü adayı “The Great Dictator-Büyük Diktatör” (1940; 1949)
* “Mephisto” (1981; 1990)

Türkiye Sinemaları’nda 8 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* İki Oscar ödüllü “The Exorcist-Şeytan” (1973; 1981)
* “The Battle of Neretva-Neretva Köprüsü” (1969; 1977)
* “Dog Day Afternoon-Köpeklerin Günü” (1975; 1983)
* Oscar ödülü adayı “Full Metal Jacket” (1987; 1995)
* Oscar ödüllü “The Ten Commandments-On Emir” (1956; 1964)

Türkiye Sinemaları’nda 7 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* “The Getaway-Sonsuz Kaçış” (1972; 1979)
* Oscar ödülü adayı “Saturday Night Fever-Cumartesi Gecesi Ateşi” (1977; 1984)
* “Bring Me the Head of Alfredo Garcia-Bana Onun Kellesini Getirin” (1974; 1981)
* “The Yakuza” (1974; 1981)
* “Profumo di donna-Kadın Kokusu” (1974; 1981)
* “The Man with the Golden Gun-Altın Tabancalı Adam” (1974; 1981)
* “Taras Bulba” (1962; 1969)

Türkiye Sinemaları’nda 6 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* “Earthquake-Zelzele” (1974; 1980)
* “Juggernaut-Dehşet Gemisi” (1974; 1980)
* Üç Oscar ödüllü “Rocky” (1976; 1982)
* “Rollerball-Ölüm Pateni” (1975; 1981)
* “A New Kind of Love-Paris Tatili” (1963; 1969)
* “The Passenger-Yolcu” (1975; 1981)
* Üç Oscar ödüllü “Jaws-Denizin Dişleri” (1975; 1981)
* Oscar ödüllü “Ran” (1985; 1991)
* Üç Oscar ödüllü “Zorba the Greek-Zorba” (1964; 1970)
* Beş Oscar ödüllü “One Flew Over the Cuckoo’s Nest-Guguk Kuşu” (1975; 1981)
* Üç Oscar ödüllü “The Towering Inferno-Yangın Kulesi” (1974; 1980)
* Oscar ödüllü “The Goodbye Girl-Elveda Güzelim” (1977; 1983)
* “Death Wish-Yara” (1974; 1980)
* “3 Godfathers-Çöl Yavrusu” (1948; 1954)

Türkiye Sinemaları’nda 5 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* Oscar ödülü adayı “Papillon-Kelebek” (1973; 1978)
* “Bandolero” (1968; 1973)
* Üç dalda Oscar ödülü adayı “The Spy Who Loved Me-Beni Seven Casus” (1977; 1982)
* “21 Hours at Munich-Münih’te 21 Saat” (1976; 1981)
* Dört Oscar ödülü adayı “Psycho-Sapık” (1960; 1965)
* Oscar ödülü adayı “Sorcerer/Wages of Fear-Dehşetin Bedeli” (1977; 1982)
* Üç Oscar ödülü “Julia” (1977; 1982)
* İki dalda Oscar ödülü adayı “The Sterile Cuckoo-Bahar Rüzgarı” (1969; 1974)
* “Lucky Lady-Belalı Sevgili” (1975; 1980)
* Oscar ödülü adayı “Marathon Man-Vahşi Koşu” (1976 ; 1981)
* “Burn!/Queimada-İsyan” (1969; 1974)
* “Valentino” (1977; 1982)
* “New York New York” (1977; 1982)
* Oscar ödüllü “Shampoo-Sosyete Kuaförü” (1975; 1980)
* Oscar ödüllü “2001-Uzay Yolu Macerası” (1968; 1973)
* Beş Oscar ödülü “Mary Poppins” (1964; 1969)
* Oscar ödüllü “Being There-Merhaba Dünya” (1979; 1984)
* Oscar ödülü adayı “The Other Side of Midnight-Gece Yarısının Ötesi” (1977; 1982)
* Üç dalda Oscar ödülü adayı “An Unmarried Woman-Yalnız Bir Kadın” (1978; 1983)
* “Hell in the Pacific-Cehennemde İki Adam” (1968; 1973)
* “High Anxiety-Yükseklik Korkusu” (1977; 1982)
* “Silver Streak-Yıkılış/Yıldırım Ekspres” (1976; 1981)
* “Smokey and the Bandit-Çılgın” (1977; 1982)

Türkiye Sinemaları’nda 4 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* Onbir Oscar ödüllü “Ben Hur” (1959; 1963)
* “The Man Who Shot Liberty Valance-Kahramanın Sonu” (1962; 1966)
* “Donovan’s Reef-Çılgınlar Batakhanesi” (1963; 1967)
* “The Horse Soldiers-Kahraman Süvariler” (1959; 1963)
* “Exodus-Eksodüs” (1960; 1964)
* “Nine to Five-Dokuzdan Beşe” (1980; 1984)
* “The Missouri Breaks-Bozgun” (1976; 1980)
* İki Oscar ödüllü “Judgment at Nuremberg-Nüremberg Duruşması” (1961; 1965)
* Altı Oscar ödüllü “A Place in the Sun-İnsanlık Suçu” (1951; 1955)
* Üç Oscar ödülü “Casablanca” (1942; 1946)
* Oscar ödülü adayı “Let’s Make Love-Gel Sevişelim” (1960; 1964)
* Oscar ödülü adayı “The Magnificent Seven-Yedi Silahşörler” (1960; 1964)
* “Once Upon a Time in the West-Batıda Kan Var” (1968; 1972)
* Oscar ödüllü “The Omen-Kehanet” (1976; 1980)
* İki dalda Oscar ödülü adayı “The Taming of the Shrew-Hırçın Kız” (1967; 1971)
* Üç Oscar ödüllü “Coming Home-Eve Dönüş” (1978; 1982)
* Sekiz Oscar ödüllü “My Fair Lady-Benim Tatlı Meleğim” (1964; 1968)
* Altı dalda Oscar ödülü adayı “Cat on a Hot Tin Roof-Kızgın Damdaki Kedi” (1958; 1962)
* “Pink Floyd The Wall-Duvar” (1982; 1986)
* “Crimes of Passion-Tutku Suçları” (1984; 1988)
* “The Terminator-Yok Edici” (1984; 1988)
* “Hardcore-Ayrılan Yollar” (1979 ; 1983)
* Oscar adayı “The Blue Lagoon-Mavi Göl” (1980; 1984)
* Oscar ödüllü “Born Yesterday-Dünkü Çocuk” (1950; 1954)
* “Octopussy-Ahtapot” (1983; 1987)
* “Emmanuelle-Hisli Duygular” (1974; 1978)
* “Silent Movie-Deli Dolu” (1976; 1980)
* “Hardcore-Ayrılan Yollar” (1979; 1983)
* “Monkey Business-Tehlikeli Oyun” (1952; 1954)

Türkiye Sinemaları’nda 3 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* “Shogun” (1980; 1983)
* “Nickelodeon-Sihirli Kutu” (1976; 1979)
* “The Quiet Man-Kadın Satılmaz” (1952; 1955)
* “The Graduate-Aşk Mevsimi” (1967; 1970)
* “Cromwell-Ölmeyen Kahraman” (1970; 1973)
* “Beyond the Valley of the Dolls-Çıplaklar Vadisi” (1970; 1973)
* “Lolita” (1962; 1965)
* “Quo Vadis” (1951; 1954)
* “Empire of the Sun-Güneş İmparatorluğu” (1987; 1990)
* “The Three Faces of Eve-Üç Ruhlu Kadın” (1957; 1960)
* Oscar ödüllü “The Bridges at Toko Ri-Toko Ri Köprüsü” (1954; 1957)
* Oscar ödülü adayı “Moonraker-Ay Harekatı” (1979; 1982)
* Oscar ödülü adayı “For Your Eyes Only-Senin Gözlerin İçin” (1981; 1984)
* Yedi dalda Oscar ödülü adayı “Anatomy of a Murder-Bir Cinayetin Tahlili” (1959; 1962)
* “The Anderson Tapes-Korkunç Soygun” (1971; 1974)
* Beş Oscar ödüllü “Doctor Zhivago-Doktor Jivago” (1965; 1968)
* Üç Oscar ödülü adayı “12 Angry Men-Oniki Öfkeli Adam” (1957; 1960)
* Oscar ödülü adayı “The Go-Between-Arabulucu” (1970; 1973)
* Oscar ödülü adayı “The Pink Panther-Pembe Panter” (1963; 1966)
* Oscar adayı “Casino Royale-Gazino Royal 007” (1966; 1969)
* “For a Few Dollars More-Birkaç Dolar İçin” (1965; 1968)
* “A Fistful of Dollars-Bir Avuç Dolar” (1964; 1967)
* Üç Oscar ödüllü “Midnight Cowboy-Geceyarısı Kovboyu” (1969; 1972)
* Oscar ödüllü “They Shoot Horses, Don’t They?-Son Gerçek/Atları da Vururlar” (1969; 1972)
* Beş Oscar ödüllü “The King and I-Kral ve Ben” (1956; 1959)
* Dokuz Oscar ödüllü “Gigi” (1958; 1961)
* Oscar ödüllü “Dersu Uzala” (1975; 1978)
* “As You Desire Me-Çalınmış Aşk” (1932; 1935)
* Oscar ödüllü “Murder on the Orient Express-Şark Ekspresinde Cinayet” (1974; 1977)
* “Falling in Love-Geç Kalan Sevgi” (1984; 1987)
* Sekiz Oscar ödüllü “Amadeus” (1984; 1987)
* Dört Oscar ödüllü “Chariots of Fire-Ateş Arabaları” (1981; 1984)
* Üç Oscar ödüllü “Tess” (1979; 1982)
* On Oscar ödüllü “West Side Story-Batı Yakasının Hikayesi” (1961; 1964)
* İki Oscar ödüllü “Ryan’s Daughter-İrlandalı Kız” (1970; 1973)
* Altı Oscar ödüllü “Star Wars 4-Yıldız Savaşları” (1977; 1980)
* Oscar ödüllü “Star Wars 5-İmparator” (1980; 1983)
* Dört Oscar ödülü adayı “Star Wars 6-Jedi’nin Dönüşü” (1983; 1986)
* “Jaws 2” (1978; 1981)
* Oscar ödüllü “MASH-Cephede Eğlence” (1970; 1973)
* Oscar ödülü adayı “The Great Escape-Büyük Firar” (1963; 1966)
* Oscar ödülü adayı “Grease” (1978; 1981)
* “Abba: The Movie” (1977; 1980)
* “The Outsiders-Sokaktakiler” (1983; 1986)
* “Rumble Fish-Siyam Balığı” (1983; 1986)
* Dört Oscar ödüllü “Cleopatra” (1963; 1966)
* Altı Oscar ödüllü “A Man for All Seasons-Her Devrin Adamı” (1966; 1969)
* Oscar ödüllü “La Strada-Sonsuz Sokaklar” (1954; 1957)
* “The Good, the Bad and the Ugly-İyi, Kötü ve Çirkin” (1966; 1969)
* “Duel-Bela” (1971; 1974)
* “Gentlemen Prefer Blonde-Sarışın Bomba/Erkekler Sarışınları Sever” (1953; 1956)
* Oscar ödülü adayı “The Go Between-Arabulucu” (1970; 1973)
* İki Oscar ödülü adayı “Vertigo-Ölüm Korkusu” (1958; 1961)
* “Alvarez Kelly” (1966; 1969)
* “Spartacus” (1960; 1963)
* “Furyo / Merry Christmas Mr. Lawrence” (1983; 1986)
* “Rio Bravo-Kahramanlar Şehri” (1959; 1962)
* “The Train-Tren” (1964; 1967)

Türkiye Sinemaları’nda 2 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* “Live and Let Die-Yaşamak İçin Öldür” (1973; 1975)
* “Lethal Weapon-Cehennem Silahı” (1987; 1989)
* “Mad Max 2” (1981; 1983)
* “The Big Sleep-Birleşen Kalpler” (1946; 1948)
* “The Seven Year Itch-Yaz Bekarı” (1955; 1957)
* Sekiz Oscar ödüllü “From Here to Eternity-İnsanlar Yaşadıkça” (1953; 1955)
* Beş Oscar ödüllü “Oliver-Masum Melekler” (1968; 1970)
* “Le salaire de la peur-Dehşet Yolcuları” (1953; 1955)
* Oscar ödüllü “To Catch a Thief-Kelepçeli Aşık” (1955; 1957)
* Oscar ödüllü “Back to the Future-Geleceğe Dönüş” (1985; 1987)
* İki Oscar ödüllü “The Longest Day-En Uzun Gün” (1962; 1964)
* Oscar ödülü adayı “Bus Stop-Otobüs Durağı” (1956; 1958)
* Oscar ödülü sahibi “Stalag 17-Casuslar Kampı” (1953; 1955)
* “Marnie-Hırsız Kız” (1964; 1966)
* Üç Oscar ödülü adayı “Brief Encounter-Kısa Tesadüfler” (1945; 1947)
* Oscar ödülü adayı “Little Big Man-Küçük Dev Adam” (1970; 1972)
* Dört Oscar ödüllü “Butch Cassidy and the Sundance Kid-Sonsuz Ölüm” (1969; 1971)
* Oscar ödüllü “Tora! Tora!Tora!” (1970; 1972)
* “Waterloo-Waterloo Savaşı” (1970; 1972)
* “Superman 2” (1980; 1982)
* Oscar ödülü adayı “Three Days of the Condor-Akbabanın Üç Günü” (1975; 1977)
* Yedi Oscar ödüllü “Patton-General Patton” (1970; 1972)
* “Reflections in a Golden Eye-Parıltılı Gözler” (1967; 1969)
* Oscar ödülü adayı “Leopar” (1963; 1965)
* Beş Oscar ödüllü “The Sound of Music-Neşeli Günler” (1965; 1967)
* İki Oscar ödüllü “Breakfast at Tiffany’s-Çılgınlar Kraliçesi” (1961; 1963)
* Sekiz Oscar ödüllü “On the Waterfront-Rıhtımlar Üzerinde” (1954; 1956)
* Oscar ödülü adayı “Krakatoa: East of Java-Krakatoa Büyük Macera” (1969; 1971)
* Yedi Oscar ödüllü “Out of Africa-Benim Afrikam” (1985; 1987)
* “Scarface” (1983; 1985)
* Oscar ödülü adayı “Cheyenne Autumn-Baharda Hücum” (1964; 1966)
* Oscar ödüllü “Bullitt-Gangsterin Kaderi” (1968; 1970)
* “What’s Up, Doc?-Aşka Vakit Yok” (1972; 1974)
* Oscar ödülü adayı “Straw Dogs-Köpekler” (1971; 1973)
* Dört Oscar ödüllü “Raiders of the Lost Ark-Kutsal Hazine Avcıları” (1981; 1983)
* Oscar ödüllü “Indiana Jones and the Temple of Doom-Kamçılı Adam” (1984; 1986)
* İki Oscar ödülü adayı “Ironweed-Sonsuz Matem” (1987; 1989)
* “No Way Out-Çıkış Yok” (1987; 1989)
* “Secret Ceremony-Gizli Merasim” (1968; 1970)
* “Still of the Night-Gece” (1982; 1984)
* “A Cry in the Dark-Karanlıkta Bir Çığlık” (1988; 1990)
* “Junior Bonner-Vahşi Sürücü” (1972; 1974)
* Dört Oscar ödüllü “E.T.” (1982; 1984)
* Oscar ödülü adayı “The Champ-Şampiyon” (1979; 1981)
* Üç Oscar adayı “There’s No Business Like Show Business-Sahne Aşıkları” (1954; 1956)
* “The Three Muskeeters: The Queen’s Diamonds-Üç Silahşörler” (1973; 1975)
* “Monkey Business-Tehlikeli Oyun” (1952; 1954)
* Oscar ödülü adayı “How to Marry a Millionaire-Milyoner Avcıları” (1953; 1955)
* İki Oscar ödülü adayı “Mogambo” (1953; 1955)
* “The Big Sleep-Birleşen Kalpler” (1946; 1948)
* “Diabolique-Şeytan Ruhlu İnsanlar” (1955; 1957)
* Oscar ödüllü “Cool Hand Luke-Parmaklıklar Ardında” (1967; 1969)
* Dört Oscar ödülü adayı “Rear Window-Arka Pencere” (1954; 1956)
* İki Oscar ödüllü “Aliens-Yaratığın Dönüşü” (1986; 1988)
* Oscar ödülü adayı “Mohammad: Messenger of God-Çağrı: İslamiyetin Doğuşu” (1977; 1979)
* “Topkapı” (1964; 1966)
* “Birds-Kuşlar” (1963; 1965)
* “An American in Paris-Paris’te Bir Amerikalı” (1951; 1953)
* “Bugsy Malone” (1976; 1978)
* “La boum-Patlarsam Yanarsın” (1980; 1982)

Türkiye Sinemaları’nda 1 Yıl Gecikmeyle Gösterilen Filmler:

* “Anna Karenina” (1935; 1936)
* Oscar ödüllü “Love Story-Aşk Hikayesi” (1970; 1971)
* “Ben-Hur: A Tale of the Christ” (1925; 1926)
* Üç dalda Oscar ödülü adayı “Superman” (1978; 1979)
* “Music Lovers-Yalnız Kalpler” (1970; 1971)
* Sekiz Oscar ödüllü “Cabaret-Kabare” (1972; 1973)
* Üç Oscar ödüllü “The Godfather-Baba” (1972; 1973)
* İki dalda Oscar ödülü adayı “Tommy” (1975; 1976)
* Beş Oscar ödüllü “Deer Hunter-Avcı” (1978; 1979)
* İki Oscar ödüllü “Apocalypse Now-Kıyamet” (1979; 1980)
* Oscar ödüllü “Poseidon Adventure-Poseydon Macerası” (1972; 1973)
* Beş Oscar ödüllü “The French Connection-Kanunun Kuvveti” (1971; 1972)
* İki dalda Oscar ödülü adayı “Last Tango in Paris-Paris’te Son Tango” (1972; 1973)
* Oscar ödüllü “Seven Brides for Seven Brothers-Yedi Kardeşe Yedi Gelin” (1954; 1955)
* Altı dalda Oscar ödülü adayı “A Star Is Born-Bir Yıldız Doğuyor” (1954; 1955)
* Dört Oscar ödüllü “Sayonara-Elveda” (1957; 1958)
* “The Swimmer-Aşıklar” (1968; 1969)
* Oscar ödüllü “Klute-Fahişe” (1971; 1972)
* “Zardoz-Taş Tanrı Zardoz” (1974; 1975)
* “Cat People-Kedi Kız” (1982; 1983)
* “The Nightcomers-Karanlıkla Gelen Adam” (1971; 1972)
* Yedi Oscar ödüllü “Dances with Wolves-Kurtlarla Dans” (1990; 1991)
* “Gallipoli-Gelibolu” (1981; 1982)
* Oscar ödüllü “Top Gun” (1986; 1987)
* Dört Oscar ödüllü “Platoon-Müfreze” (1986; 1987)
* İki dalda Oscar ödülü adayı “RoboCop” (1987; 1988)
* İki dalda Oscar ödülü adayı “The Unbearable Lightness of Being-Varolmanın Dayanılmaz Hafifliği” (1988; 1989)
* Oscar ödüllü “Mississippi Burning-Mississippi Yanıyor” (1988; 1989)
* Oscar ödülü adayı “Diamonds Are Forever-Ölümsüz Elmaslar” (1971; 1972)
* “The Searchers-Çöl Aslanı” (1956; 1957)
* İki dalda Oscar ödülü adayı “The Wild Bunch-Vahşi Belde” (1969; 1970)
* “River of No Return-Dönüşü Olmayan Nehir” (1954; 1955)
* Oscar ödülü adayı “The Spirit of St. Louis-Atlantik Fatihi” (1957; 1958)
* Oscar ödüllü “Sabrina” (1954; 1955)
* Üç Oscar ödüllü “Roman Holiday-Roma Tatili” (1953; 1954)
* Oscar ödüllü “Victor Victoria” (1982; 1983)
* “Double Indemnity-Çifte Tazminat” (1944; 1945)
* İki Oscar ödülü adayı “55 Days at Peking-Pekin’de 55 Gün” (1963; 1964)
* İki Oscar ödüllü “Bonnie and Clyde-Bonnie ve Clyde” (1967; 1968)
* Üç Oscar ödüllü “The Adventures of Robin Hood-Vatan Kurtaran Aslan” (1938; 1939)
* Dört Oscar ödüllü “Hamlet” (1948; 1949)
* “The Cassandra Crossing-Kassandra Geçidi” (1976; 1977)
* Dokuz Oscar ödüllü “Last Emperor-Son İmparator” (1987; 1988)

(08 Mayıs 2013)

Hakan Sonok

[email protected]