2011’in tartışılan filmi Anadolu Kartalları’nın Görüntü Yönetmeni Uğur İçbak, sadibeycom’a konuştu: “Engin Altan’ın yorumları kendini sinema eleştirmeni sanan bazı köşe yazarlarına cevap niteliğindeydi.”

Siyah gözlükleri, deri ceketi ve vazgeçilmez şapkalarından biriyle tam saatinde geliyor buluşma noktamıza… Öyle bir sıcak gülümsüyor ki, “Ohh diyorsun, tamam bu röportaj iyi geçecek.” Sonra başlıyor anlatmaya, festivaller, filmler, klip ve reklâm çekimleri, kızı Yaz ile baktıkları sokak kedileri, uçuş sevdası derken zamanın nasıl geçtiğini anlamıyoruz. Uçuş fobisi olan ben; “Aslında bu röportajı gökyüzünde yapmak varmış!” diyorum içimden… Orada nasıl bir Uğur İçbak bulurdum acaba? Ama şimdilik, karadaki hali ve samimi açıklamaları ile karşınızda Uğur İçbak…

Görüntü yönetmenliği yaptığınız uzun metrajlı ilk filminiz, ‘Denize Hançer Düştü’. Ve bu ilk film size ilk Altın Portakal’ı da beraberinde getiriyor. Film 1992’de çekildi ve baktığımız zaman Türk sinemasının imkânları açısından günümüzdeki kadar rahat olmadığı bir döneme denk geldiğini görüyoruz. “1992 -2012…”, sizce, Türk sinemasında bu zaman sürecinde neler değişti?

Teknik standartlarımız değişti, kalite arttı. Sinema çok keskin objektifler, yeni kameralar, dünya standartlarında teknik aletlerle tanıştı. Filmlerimiz sesli çekilmeye başlandı. Ülkemiz çok zengin bir kültüre sahip, nereyi kurcalasanız değişik bir hikâye çıkabilir. Örneğin, Hava Kuvvetleri içinde duyduğumuz o kadar çok kahramanlık hikâyeleri var ki, Hollywood’u 20 sene besler. Ama maalesef genel olarak, hikâye, yaratıcı senaryo ve bütçe konusunda hâlâ sıkıntılar yaşıyoruz. Çok yetenekli senaristlerimiz de var ama belki imkân bulamıyorlar. Filmlerimizin bütçeleri dünya standartlarına göre hâlâ çok düşük.

Bu değişim sürecinde siz de çok önemli filmlere imza attınız. “Eşkıya, İstanbul Kanatlarımın Altında, Organize İşler, Av Mevsimi, Neşeli Hayat” bu filmlerden sadece bir kaçı. Hatta geçtiğimiz aylarda bir sinema dergisinin düzenlediği anket sonucunda “Eşkıya” seyircinin en sevdiği film seçildi. Sizce ülkemizde nasıl bir sinema seyircisi var?

Bence seyirci Türk filmlerine çok destek oluyor. Özellikle son yıllarda Amerika’da milyonların izlediği filmleri, bekledikleri Türk filmleri için ikinci sıraya atabiliyor bizim seyircimiz. Avrupa sinemasına baktığımızda son yıllarda bir gerileme söz konusu, gişeler çok düşük. Çok iyi işler de yapıyorlar ama seyirci yanlarında değil. Türkiye’de düzenlenen film festivallerinde tanışıp sohbet ettiğim yabancı yönetmen ve yapımcılar Türk filmlerinin gişe başarısına gıpta ederek bakıyorlar.

Son filminiz Anadolu Kartalları özellikle hava çekimleri ile çok konuşuldu. Öncelikle havacılık tutkunuzu ve pilotluğunuzu konuşalım. Yerli ve yabancı birçok sinema filminin hava çekimlerini gerçekleştirdiniz. Özel pilot lisansınız var. Gökyüzünde olmak bambaşka bir duygu olsa gerek. Nasıl başladı bu tutku?

Havacılık ve sinema tutkusu çocukluk yıllarımda başladı. Üniversite yıllarında pilot olma hayalimi gerçekleştirebildim. O zamanlar arabam yoktu. Sırf uçaklara daha yakın olabilmek için otostop çekerek Türkiye’nin ilk sivil havaalanına gidiyordum. Pilotluk brövesini almadan önce marangoz bir arkadaşımla o havaalanında uçak yapımında çalıştık. Bu çalışma karşılığı uçuş eğitimlerimi tamamladım. O zamanlar otomobil ehliyetim yoktu, ama uçak kullanabiliyordum. O iş bana çok şey kazandırdı. Meselâ eve tamirci çağırdığımı hiç bilmem, biraz uzun sürse de her işi kendim yaparım.

Özellikle internette yer alan bazı fotoğraflarınıza baktığımda “kapısı açık helikopterlerden ayaklarını aşağı doğru sarkıtmış görüntü yakalamaya çalışan” bir Uğur İçbak var. Ben ki uçak koltuğunda bile tedirgin olanlardanım, siz hareket halindeki bir helikopterin açık kapısından ayaklarınızı aşağı doğru sarkıtıp görüntü seçiyorsunuz. Kesinlikle herkesin cesaret edemeyeceği bir iş bu ve kuşkusuz büyük bir emek var ortada…

Helikopter çekimlerinde mesleğimle uçma hobimi birleştirmiş oldum. Meslek olarak sinemacıyım ama uçmaktan çok büyük keyif alıyorum. Bu uğurda da çok emek harcadım. Çok eskiden beri filmlerimizde yer alan hava sahnelerini gerçekleştirmeye çalışıyordum. Sinemamızda hava sahneleri çok yoktur. Çünkü zor ve masraflı bir iştir hava çekimleri. Anadolu Kartalları’nda bir savaş jetinin 1 saatlik yakıt masrafının 6.000 dolar ve 1 saatlik uçuş maliyetinin 30 – 40 milyar arası olduğunu öğrendik. Bu durum hava kuvvetlerimizin tam desteğinin ne kadar önemli olduğunu ve bize sağlanan imkânların para ile satın alınamayacağını gözler önüne seriyor. Görüntü yönetmeni ne çekilecek olursa olsun her durumda filmin atmosferine en uygun görüntüyü sağlayabilmelidir. Helikopter ile çektiğimiz plânlarda kendimi ve kamerayı emniyete alıp, istediğimiz görüntüleri yakalamaya çalıştım. İlk günkü jet çekimlerinde de uçağın içindeki 3 kameradan birisini kullandım ve çekim ekibine ışık yönleri ile ilgili danışmanlık yaptım. Yönetmenimiz ile birlikte storyboardlar üzerinden hava çekim pilotları, bizim pilotlarımız ve kamera operatörü ile çok detaylı toplantılar yaptık ve aynen dünyada olduğu gibi hava çekim ekibini, second unit (ikinci ekip) olarak kullandık. Her gece çekilenleri izledik, yorumladık. Daha sonra görüntü yönetmeni olarak renk programı aşamasında yaklaşık 20 gün, tüm filmin ve hava plânlarının renkleri, tonları için stüdyoda çalıştım. Akşamüstü çekilen bir hava plânının gece fırtınalı bir havadaymış gibi görünmesindeki sorumluluk çekimlerde olduğu gibi, stüdyo aşamasında da görüntü yönetmenindedir.

Sürekli hareket halinde olan bir makinenin içinde “anları” yakalamaya çalışmak… Bu işin zor yanları neler peki?

Helikopter sürekli sallanan bir araç, bu aşamada vücudunuz ile helikopteri hissetmeniz kendinizi ve kamerayı ona göre dengelemeniz gerekiyor. Aynı zamanda da hava çekim koordinatörü olarak çalışıyorum. Çekilecek işin öncesinde plânlamasını yapıp, havada sağ kolunuz olan pilotunuz ile sürekli, kulaklıkla konuşup talimatlarla yönlendirmeniz gerekiyor. Çoğu zaman aşağıda çektiğimiz, araç, oyuncu vb. şeyleri de helikopterden telsizle yönlendirmeniz gerekiyor. Uçmayı çok seviyorum, o yüzden bu işler bana hiç zor gelmiyor.

Filme gelecek olursak, özellikle son haftalarda film üzerinden bir tartışma çıktı. Oyuncu Engin Altan Düzyatan’ın bir televizyon programında yaptığı açıklamalar bazı sinema eleştirmenlerini kızdırdı. Galiba eleştirmenlerin filmle ilgili yorumları sizi de biraz kırdı…

Engin Altan’ın yorumları ağırlıklı olarak, havacılıkla ilgili yazılar yazan bir havacılık yazarına ve kendini sinema eleştirmeni sanan bazı köşe yazarlarına cevap niteliğindeydi. O havacılık yazarı bir sinema eleştirmeni değil. Sadece teknik yazılar yazan birisi. Yani tüm sinema eleştirmenlerini bağlamıyor aslında Engin’in sözleri. Bu film iki ayda senaryosu hazırlanıp, Hava Kuvvetleri’nin kapısı çalınarak yapılmış bir film değil. Önceden hazırlıkları yapılan ve Hava Kuvvetleri’nin de yüzde yüz desteği olmadan çekilemeyecek bir işti. Ve gerçekten çok zor bir işti. Dünyada sadece 4-5 örneği var bu tarz bir filmlerin. Bu işe başlarken Hava Kuvvetleri’nden üst düzey yetkililer, komutanlar, herkes danışman olarak yanımızda oldu. O üslerde görevli olan yetkililer dışında hiçbirimizin anlayamayacağı ve bizim sökemeyeceğimiz 6 harfli uçağın kuyruk seri numarasına ya da filo amblemine bakıp, “O uçak Dalaman’ın uçağı değil, Konya’nın uçağı ama Dalaman’da uçuyor gibi gösterildi.”, “Oyunculardaki ‘Peç’ denilen armalar o üssün değil.” gibi sığ yorumlarda bulundu havacılık yazarımız. Bu yorumlar, sinema çekim tekniklerini bilmeden, sinemanın kurgusal bir durum olduğunu düşünmeden yazılmış şeyler. Filmi hava kuvvetleri belgeseli zannettiler herhalde. Sinema eleştirisi bile denilemez. Dolayısı ile bu gibi yorumlar üzdü bizi.

Dünyada da çekimler böyle yapılmıyor mu zaten?

Evet, tüm dünya sinemacıları, Malta Adası’nda, benim de çalıştığım bir açık stüdyoda su altı ve havuz çekimleri yapıyor ama burayı her filmde başka bir yer gibi gösteriyorlar. Engin’in de o konudaki çıkışı bu eleştiriler üzerine oldu. O havacılık sayfasında yer alan yorumda, çekimler, hava plânları ile ilgili olumlu eleştiriler de var. Ama bir havacı ve filmin görüntü yönetmeni olarak, havacılık yazarımızın film eleştirmenliğine soyunacağına, hava çekimleri, jetlerle çalışmak, jet pilotlarımızın, Amerikalı çekim pilotlarımız bile hayrete düşüren yakın uçuş ve manevra becerisi konularına yoğunlaşıp, havacılar için keyifli olabilecek bir yazı hazırlaması kendi sayfasının konsepti, havacılık tutkunları ve en önemlisi havacılığımız için daha anlamlı olurdu diye düşünüyorum. Bu film hava çekimlerinin 3D animasyona, dijital hilelere gerek duyulmadan birebir gerçek olarak çekildiği belki de dünyadaki tek film. Tüm çekimler gerçek. Ve harcanan bu kadar emek sonrası yapılan yorumlar beni kırdı.

Sizi kırmışlar gerçekten…

Sinema eğitimi aldığım yıllarda Lütfi Akad hocamız bir gün derste, “Çocuklar sinemacılar olarak işimiz zor, çünkü Türkiye’de herkes kendi mesleğini bilir, birde sinemayı bilir” demişti. Önce anlayamadık ne demek istediğini ama gerçekten olur olmaz herkes sinema çekimleri vb. konularda yorumlarda bulunuyor.

Filmde çatışma yoktu ve bu konu da tartışıldı…

Filmin çatışma ile ilgili eksikliğini yapımcı, yönetmen, senarist baştan beri biliyordu. Bazı sebeplerden ancak bu kadar yapılabildi. Ayrıca film, geçen senenin gişe başarısı olarak 1,185,000 seyirci ile yabancı filmler de dahil olmak üzere 6. filmi. Yani seyirciyi çekecek, izlettirecek, duygulandıracak bir film olduğunun kanıtlandı zaten. Ama beklendiği gibi askeri bir savaş filmi değil, Anadolu Kartalları. Havacılık ile ilgili olması ve hava üssünde geçmesi dışında da TOP GUN ile bir benzerliği yok.

Geçen yılda Av Mevsimi çok konuşulmuştu…

Evet. Yavuz Turgul ile geçen yıl Av Mevsimi’nde çok keyifli bir çalışma yaptık. Görsel atmosfer yaratmama izin veren ender filmlerden biriydi.

O açılış sahnesi geldi şimdi gözümün önüne…

Asıl çekimlerden önce, o sahnenin provasını 3 kez amatör video kamera ve 1 kez de 35 mm film kamerası ile dört kez teknik olarak çektik. Çok detaylı çalıştık. Ama o film ile ilgili de, yine kendini sinema eleştirmeni sanan bazı köşe yazarlarından garip yıpratıcı eleştiriler geldi. Geçenlerde evde Fight Club’ı izliyorum. Filmde ölmüş adamın nefes aldığını gördüm. Şaka gibi… Yavuz Turgul’un setinde böyle bir şey olamaz!!! Keşke bir filmin yaratım, çekim ve perdeye ulaşım serüveninin en azından bazı süreçlerinde kendilerini konuk edebilsek setlere ve stüdyolara.

Ben o sahneleri bizim filmlerde de gördüm…

Av Mevsimi’nde Cem Yılmaz morgda yatıyor. O plânda Yavuz Turgul’dan bildiğin fırça yedim. Ve çok haklıydı hoca. Yani ne kadar incelediğimize bakın. O kadar hassas ki…

Neden yediniz fırça?

Fırça yemek işin esprisi ama Yavuz hoca o kadar titiz ki, Cem’in o sahnede nefes almaması gerekiyor, Cem’de normal bir insan olarak aralıklı nefes alıyordu. Herkes iyi niyetli olarak hep bir ağızdan yorumda bulunup fikir üretmeye kalkınca Yavuz hoca, yapımcımız da dahil hepimizi susturdu. Ben de bir yorumda bulundum, “Sen kendi işine bak!” dedi bana. Çok seviyorum onu! Ustamız bizim.

Bir çok filmin görüntü yönetmenliğinin yanı sıra reklâm ve klip çalışmalarında da görüntü yönetmenliği yapıyorsunuz. İzlediğimiz birçok reklâmda sizin imzanız var. Peki önümüzdeki günlerde Uğur İçbak’ı başka hangi projelerde göreceğiz?

Şu sıralar reklâm filmleri ve çeşitli hava çekimleri var hayatımda. 2012 için konuştuğumuz netleşmemiş sinema projeleri de var ama kesinleşmiş bir proje yok. Umarım 2012 yılında da ekibimle keyifli bir sinema projesinin içinde yer alırız.

Teşekkür ederiz.

(28 Ocak 2012)

Yeliz Bozkurt

Fotoğraflar için Uğur İçbak ve Hande Arslan Yazıcı’ya teşekkür ederiz.