Aşkın Formülü Yok (I Rymden Finns Inga Kanslor)
Yönetmen: Andreas Öhman
Senaryo: Jonathan Sjöberg-Andreas Öhman
Müzik: Josef Tuulse
Görüntü: Mikael Johansson
Oyuncular: Bill Skarsgard (Simon), Martin Wallström (Sam), Cecilia
Forss (Jennifer), Sofie Hamilton (Frida)
Yapım: Naive Film (2010)

Bu yılki Oscar’da İsveç’in aday adayı olan “Aşkın Formülü Yok”, yönetmen Andreas Öhman’ın da ilk uzun filmi. Dünyaya “asperger sendromlu” Simon’un gözüyle bakan filmin mizahı da güldürüyor.

Simon, “asperger sendromlu” 18 yaşında bir genç. Simon’un bu sendromunda, plân yapma ve hayal gücü yüksekken, sosyal etkileşim ve iletişim bozuklukları fark ediliyor. Otizme gibi bir sendrom bu. Simon, sığınağı bidonunun içine girip kendini dış uzayda olduğunu sanıyor. O, matematik dahisi. Her şeyi matematikle formüle ediyor. Bir sabah, anne ve babasının yalvarmalarına rağmen girdiği sığınağından çıkmayan Simon, bu yeryüzünde hayatına anlam katan abisi Sam’ın evine yerleşiyor sonra. Sam, sevgilisi Frida’yla yaşıyor. İşi de oto tamirciliği. Simon, kendi gibi olan gençlerle beraber çevre temizliği yaparak sosyalleşmeye çalışıyor her gün. Simon dakik. Her sabah, sokaktaki kavşağı aynı saatte geçiyor. Haftalık mönüsünün değişmesine büyük tepki veriyor. Sabah ve akşam öğünleri daima aynı saatlerde yeniyor. DVD’den de filmler sadece haftanın bir günü izleniyor. Kendisine dokunulmasından hoşlanmıyor. “13” sayısını seviyor. Çünkü, bu asal sayı kendisi gibi sadece kendine bölünebiliyor. İşte bu Simon’un matematiksel doğrularla bir araya getirdiği denklemler bir yerde takılıyor ve gerçek anlamda dış dünyayla tanışıyor. Sancılı olsa da. Simon, Sam’ın hayatındaki en değerli şey. Sam, onun için kız arkadaşından bile ayrılıyor; sonunda depresyona girse bile. Frida, Simon’un matematik doğruluğundaki hayatından boğuluyor ve çekip gidiyor. Abisinin mutsuz halinin farkına varan Simon, abisine yeni bir Frida aramaya koyuluyor. Yeni kız arkadaşı hemen bulmak zorunda. Çünkü kendi dakik düzenini hemen düzeltmesi gerekiyor Simon’un. Matematiksel doğruluktaki testlerle yeni kızın peşine düşen Simon, sabahları çarpıştığı Jennifer’i kestiriyor gözüne. Abisi ona, anlayacağı dilde kadın ve erkeğin “çekimi” üstüne konuşmasından sonra karakteri abisine en uzak Jennifer görüyor matematiksel mantığına göre. Romantik anlar bile hazırlıyor onları tanıştırabilmek için. Ama, aşkın kimi nerede ve ne zaman bulacağı belli olmuyor. Erkek arkadaşından yeni ayrılmış Jennifer kararını çoktan vermiş çünkü.

İsveç’ten sıcak hikâye…

Bu film bir İsveç yapımı. Ama tahmin ettiğiniz gibi soğuk değil. Tam tersine sıcak bir film. Zaman zaman da insanı güldürüyor mizahıyla. Filmin görselliği de çarpıcı. Görüntülerdeki yazılar ve şekillerle gerçeküstü estetiğin de kıyılarında dolaşıyor film. Sarı tonların kuşattığı anlardaysa bir an Van Gogh tablosu karşısındaymış gibi de hissettiriyor insana. Müzikleri de kulağa hoş gelen filmin hikâyesi, İsveç’in kuzeyindeki Vasternorrland şehrinin yakın ve uzak ilçelerinde geçiyor. Filmi seyrederken filmin tek bir yerde geçtiği izlenimine kapılıyorsunuz. Buna sinemada “Kuleşov etkisi” deniliyor. Büyük Rus yönetmen Lev Kuleşov (1899-1970), kurgu denemeleriyle sinemaya yeni anlamlar katmıştı. İsveççe adı “Uzayda Yok Olan Hisler” olan 2010 yapımı “I Rymden Finns Inga Kanslor-Aşkın Formülü Yok”, İsveç’in Oscar aday adayı olmuştu bu yıl. Yönetmen Andreas Öhman, filminin İsveççe adına nazire yapar gibi, “Tabii ki uzayda his var” demiş bir röportajında. Ayrıca bu ilk filmi için, İngiliz yazar Mark Haddon’ın “The Courious Incident of the Dog in the Night-Time” romanından ilham aldığını da belirtmiş yönetmen. Haddon’ın bu romanı, İş Bankası Kültür Yayınları’nca “Süper İyi Günler/Ya da Chrisopher Boone’un Sıradışı Hayatı” adıyla 2004’te yayımlanmıştı. 1986 Stockholm doğumlu genç yönetmenin “Aşkın Formülü Yok”, 2011 Filmekimi’nde de sinemaseverlerle buluşmuştu. Yönetmenin bir saygı sunuşu da var “Aşkın Formülü Yok” filminde. Yönetmen doğrudan göstermese de Simon, Sam ve Frida’ya, Stanley Kubrick’in bilimkurgu klasiği “2001: A Space Odyssey-2001: Uzay Yolu Macerası” filmini de seyrettiriyordu DVD’den.

(09 Aralık 2011)

Ali Erden

sinerden@hotmail.com

İz (Rêç)
Yönetmen-Senaryo: Tayfur Aydın
Müzik: Mustafa Biber
Görüntü: Emre Konuk
Oyuncular: Necmettin Çobanoğlu (Mirza), Bilal Bulut (Hêvi), Melahat
Bayram (Şêristan), Serdar Orçin (Bekir), Ozan Diyar (Osman), Tarçın
Çelebi (Buse)
Yapım: Arti Film (2011)

Tayfur Aydın, “İz” filminde yaşlı bir kadının doğduğu yerlere doğru uzun yolculuğunu anlatıyor. Bu yolculukla yakın ve uzak geçmişin de izine bir yolculuk var.

Yönetmen Tayfur Aydın’ın 2011 yapımı “İz-Rêç”, bu ülkenin coğrafyasına derin yolculuk yapan önemli bir film. Öncelikle yolculuk bölümleriyle. Türkçeyi sonradan öğrenmiş Hêvi, kendine Kenan diyor. Fakülteden Buse’ye da aşık Hêvi. Aşkına karşılık bulamıyor. Çünkü aralarında sadece kültürel uzaklık yok, sınıfsal farklılıklar da var. Öte taraftan evin ninesi Şêristan, düşüp yaralanmış. Hastanede tedavi gördükten sonra eve getiriliyor Şêristan. İki kızı evli, iki kızı çalışan, bir oğlu Hêvi okuyan Mirza, oğlu Hêvi’ye karşı sert ve öfkeli hep. Bir de Mirza’nın Bekir’le evli kızının dramı var. Önceki kürtajda zarar gördüğünden doğurma gücünü kaybetmiş. 80 yaşındaki Şeristan, oğlu Mirza’dan kendisini “vatanı”na götürmesini istiyor. Ölmeden oraları solumak için. Tren, İstanbul’dan Batman’a doğru yola çıkıyor. Bu yolculuk, sinemamız için de önemli bir yolculuk. Sinemamız “yol filmi” denilen türe hep uzak kaldı. Yönetmen Aydın, bu yolculuğu trenle sonlandırmamış, doğunun sert ikliminde de sürdürmüş. Gerçekten özel bir yolculuk bu. Görsel anlamda da çarpıcı. Finale yaklaştıkça manevi yolculuk da anlam kazanıyor seyircinin zihninde. Her zaman acıların yaşandığı bu coğrafyalarda huzura nasıl varılacak?

Verilen sözü tutmak…

Yönetmen Aydın, Batman’da 1980’de doğmuş. Yönetmen, 2009 yapımı iki filmde “Kayıp Özgürlük” ve “Press” filmlerinde de oynamış. İşte bu yönetmen ilk uzun filminde, yaşlı kadın Şêristan üstünden, hem günümüzdeki (1990’lardaki) hem de geçmişteki acıları iç içe geçirerek anlatıyor. Elbette geçmiş zihinsel. Yakılan ve terk edilen köyler, geçmişte de yakın zamanlarda da hep olmuş. İnsanlar hep tehciri yaşıyor. Tren yolculuğu sürerken kompartımanda uykusundan uyanan Şêristan, “Arto’yu öldürdüler” diye mırıldanıyor. Film bu andan itibaren seyircinin zihninde başka anlamlar almaya başlıyor. Mirza bir Kürt. Annesi Şêristan bir Ermeni. Kocası köy baskınında öldürülmü Şêristan, vakti zamanında Mirza’nın babasıyla evlendirilmiş ve hep “gâvur” diye aşağılanmış. Şêristan, köyündeki Ermeni mezarlığında gömülmek istemiş hep. Mirza, annesinin vasiyetini yerine getirebilmek için inatçı kişiliğini ortaya koyarak terk edilmiş köye doğru oğluyla yola devam ediyor. Zorluklar bitmiyor. Korucular köye gitmelerine izin vermeyince karlı yollara yayan düşüyor baba-oğul. Filmde bir şey fark ettik. Yönetmen, hikâye derinleştikçe yavaş yavaş genel plan çekimlerini öne çıkarmış. Yayan yolculukta her şey alabildiğine geniş açıyla kaplıyor perdeyi. Bu yolculuk, gerçekten çarpıcı bir görsellikle yansıyor perdeye. Sinemaskop görüntüler üzerinde en geniş açıyla görüyorsunuz bu muhteşem doğayı. Yıkılmış köprünün yerine yapıştırılmış gibi duran asma köprüden tabutla geçme sahnesi bu filmden unutulmayacak anlardan. Terk edilmiş köyün enkaza dönüşmüş hali de insanı burkuyor. Tüm tren sahneleriyle karlar da büyülüyor estetik anlamda. Fonda duyulan müzikler de insanın yüreğine akıyor bu filmden. Sinemamızın önemli oyuncularından Necmettin Çobanoğlu’nun performansı her övgüyü hak ediyor. Serdar Orçin de. Diğer oyunculara da övgü gönderilmeli.

(Bu yazı 09 Aralık 2011 tarihli Taraf Gazetesi’nde yayınlanmıştır.)

(09 Aralık 2011)

Ali Erden

sinerden@hotmail.com