Ülkemizde, filmler üzerine, sinema çevrelerinden kişiler arasında 1962 yılında Sine-Film Dergisi tarafından yapılan, 14 kişinin cevaplarının değerlendirildiği soruşturma sonucu Üç Arkadaş (Memduh Ün) 12 oy ile birinci seçilir.

“Başlangıçtan bu yana en iyi film”in belirlenmesi için yapılan değerlendirmeden sonra başka soruşturmalar da yapılacaktır. Bunların bir kısmı değerlendirilen filmleri zaman bakımından belirlenen bir dönem için sınırlı tutmuştur.

1973 / 1974’de Agâh Özgüç’ün Yedinci Sanat Dergisi’nde yaptığı ve 127 kişinin katıldığı soruşturmada aşağıda, yönetmenlerine göre sıralanan filmler, karşılarında belirtilen oyları almışlardır.

Soruşturma 1973 / 1974 yıllarında yapılmıştır, bu yıllardan sonra sinemamız, değişik evreler geçirmiş ve yapılan filmler içinde diğerlerine göre daha öne çıkan yapımlar ortaya çıkmıştır. Doğal olarak bu filmlerin bu soruşturmada değerlendirmesi olanaklı değildi.

LÜTFÜ ÖMER AKAD
1. 1. Hudutların Kanunu (61 oy)
2. 2. Beyaz Mendil (51 oy)
3. 3. Kanun Namına (44 oy)
4. 4. Kızılırmak – Karakoyun (37 oy)
5. 5. Vurun Kahpeye (12 oy)
6. 6. Irmak (11 oy)
7. 7. Gelin (10 oy)
8. 8. Vesikalı Yarim (8 oy)
9. 9. Yaralı Kurt
10. 9. Yangın Var (Eski İstanbul Kabadayıları)
11. 9. Üç Tekerlekli Bisiklet (M. Ün ile) (3’er oy)
12. 10. Gökçeçiçek
13. 10. Kurbanlık Kaatil (2’şer oy)
14. 11. Kader Böyle İstedi
15. 11. Düğün
16. 11. Yalnızlar Rıhtımı
17. 11. Zümrüt
18. 11. Öldüren Şehir
19. 11. Seninle Ölmek İstiyorum
20. 11. Ak Altın
21. 11. “Atatürk’ün Casusu” İngiliz Kemal Lavrens’e Karşı (filmin afişteki tam adı bu şekilde)
22. 11. Damga (S. Havaeri ile) (1’er oy)

SEYFİ HAVAERİ
22. 1. Damga (L. Ö. Akad ile) (1 oy)

ORHAN AKSOY
23. 1. Kumarbaz
24. 1. Kadın Asla Unutmaz
25. 1. Severek Ayrılalım
26. 1. Yarın Ağlayacağım
27. 1. Hıçkırık
28. 1. Vurun Kahpeye (1’er oy)

AYDIN ARAKON
29. 1. İstanbul’un Fethi (2 oy)
30. 2. Vatan İçin (1 oy)

ORHON MURAT ARIBURNU
31. 1. Yüzbaşı Tahsin
32. 1. Kanlı Para
33. 1. Sürgün (1’er oy)

TALAT ARTEMEL
34. 1. Vatan ve Namık Kemal (C. Conku – S. Ayanoğlu ile) (3 oy)
35. 2. Hürriyet Apartmanı (2 oy)

CAHİDE SONKU
35. 1. Vatan ve Namık Kemal (S. Ayanoğlu – T. Artemel ile) (3 oy)

SAMİ AYANOĞLU
35. 1. Vatan ve Namık Kemal (C. Sonku – T. Artemel ile ) (3 oy)

ATIF YILMAZ BATIBEKİ
36. 1. Gelinin Muradı (22 oy)
37. 2. Bu Vatanın Çocukları (10 oy)
38. 3. Alageyik (7 oy)
39. 4. Karacaoğlan’ın Kara Sevdası
40. 4. Cemo (6’şar oy)
41. 5. Murad’ın Türküsü (5 oy)
42. 6. Utanç (4 oy)
43. 7. Keşanlı Ali Destanı
44. 7. Şimal Yıldızı
45. 7. Köroğlu
46. 7. Allah Cezanın Versin Osman Bey
47. 7. Kozanoğlu (3’er oy)
48. 8. Erkek Ali
49. 8. Yarın Bizimdir
50. 8. Dolandırıcılar Şahı
51. 8. Güllü
52. 8. Bir Şoförün Gizli Defteri (2’şer oy)
53. 9. Ölüm Tarlası
54. 9. Yaşamak Hakkımdır
55. 9. Kızıl Vazo (1 oy?, 2 oy?)
56. 9. Yedi Kocalı Hürmüz
57. 9. Suçlu
58. 9. Kalbe Vuran Düşman
59. 9. Balatlı Arif
60. 9. Cemile
61. 9. Aah Güzel İstanbul (1’er oy)

NATUK BAYTAN
62. 1. Sahildeki Ceset (1 oy)

SELAHATTİN BURÇKİN
63. 1. Ölümden de Acı (1 oy)

YÜCEL ÇAKMAKLI
64. 1. Birleşen Yollar (2 oy)

TURGUT DEMİRAĞ
65. 1. Aşk ve Kin
66. 1. Bir Dağ Masalı (2’şer oy) (1 oy?, 2 oy?)
67. 2. Fato: Ya İstiklal Ya Ölüm (1 oy)

MEHMET DİNLER
68. 1. Sinekli Bakkal (1 oy)

SÜREYYA DURU
69. 1. Keloğlan (1 oy)

YILMAZ DURU
70. 1. Zalimler
71. 1. İnce Cumali (1’er oy)

ERTEM EĞİLMEZ
72. 1. Canım Kardeşim (4 oy)
73. 2. Senede Bir Gün (1 oy?, 2 oy?)
74. 2. Sev Kardeşim (1’er oy)

ORHAN ELMAS
75. 1. Duvarların Ötesi (4 oy)
76. 2. Kanlı Firar (3 oy)
77. 3. Ezo Gelin (2 oy) ( 1 oy?, 2 oy?)

İLHAN ENGİN
78. 1. Artık Düşman Değiliz (1 oy)

ÜLKÜ ERAKALIN
79. 1. Afacan Harika Çocuk
80. 1. İki Süngü Arasında (1’er oy)

METİN ERKSAN
81. 1. Susuz Yaz (68 oy)
82. 2. Yılanların Öcü (52 oy)
83. 3. Acı Hayat (29 oy)
84. 4. Sevmek Zamanı (14 oy)
85. 5. Kuyu (13 oy)
86. 6. Gecelerin Ötesi (12 oy)
87. 7. Dokuz Dağın Efesi (5 oy)
88. 8. Karanlık Dünya: Aşık Veysel’in Hayatı (3 oy)

MUHSİN ERTUĞRUL
89. 1. Bir Millet Uyanıyor (22 oy)
90. 2. Şehvet Kurbanı
91. 2. Aysel: Bataklı Damın Kızı
92. 2. Ateşten Gömlek (3’er oy)
93. 3. Leblebici Horhor Ağa
94. 3. Yayla Kartalı
95. 3. Halıcı Kız
96. 3. İstanbul Sokaklarında (1’er oy)

BAHA GELENBEVİ
97. 1. Barbaros Hayrettin Paşa
98. 1. Deniz Kızı (1’er oy)

ERTEM GÖREÇ
99. 1. Karanlıkta Yaşayanlar (24 oy)
100. 2. Otobüs Yolcuları (8 oy)
101. 3. Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (2 oy)

YILMAZ GÜNEY
102. 1. Umut (88 oy) (en fazla oy)
103. 2. Ağıt (45 oy)
104. 3. Seyit Han: Toprağın Gelini (34 oy)
105. 4. Acı (25 oy)
106. 5. Umutsuzlar (19 oy)
107. 6. Baba (16 oy)
108. 7. Aç Kurtlar (2 oy)

TEMEL GÜRSU
109. 1. Dikkat Kan Aranıyor (1 oy)

REMZİ JÖNTÜRK
110. 1. Pir Sultan Abdal (1 oy)

ŞADAN KÂMİL
111. 1. İki Süngü Arasında (4 oy)
112. 2. Bir Aşk Hikayesi – Tuş (1 oy)

ÇETİN KARAMANBEY
113. 1. Kanlı Taşlar (1 oy)

FARUK KENÇ
114. 1. Hürriyet Şarkısı
115. 1. Çakırcalı Mehmet Efe (1’er oy)

KÂNİ KIPÇAK
116. 1. İstanbul Kan Ağlarken – Hrisantos (1 oy)

ZİYA METİN
117. 1. Namus Düşmanı (1 oy)

BİLGE OLGAÇ
118. 1. Linç (3 oy)

NEDİM OTYAM
119. 1. Toprak (1 oy)

ABDURRAHMAN PALAY
120. 1. İsyancılar (1 oy)

NEVZAT PESEN
121. 1. İkimize Bir Dünya (5 oy)
122. 2. Samanyolu
123. 2. Ahtapotun Kolları
124. 2. Kötü Tohum (3’er oy)
125. 3. Günah Bende mi?
126. 3. Hızlı Yaşayanlar (1’er oy)

HALİT REFİĞ
127. 1. Gurbet Kuşları (38 oy)
128. 2. Haremde Dört Kadın (25 oy)
129. 3. Bir Türke Gönül Verdim (10 oy)
130. 4. Fatma Bacı (5 oy)
131. 5. Şehirdeki Yabancı
132. 5. Yasak Aşk (2’şer oy)
133. 6. İstanbul’un Kızları (1 oy)

DUYGU SAĞIROĞLU
134. 1. Bitmeyen Yol (34 oy)
135. 2. Ben Öldükçe Yaşarım (3 oy)
136. 3. Vatan ve Namık Kemal (2 oy)

HULKİ SANER
137. 1. Damdaki Kemancı
138. 1. Turist Ömer (1’er oy)

NEJAT SAYDAM
139. 1. Mahpus (2 oy)
140. 2. Asiye Nasıl Kurtulur
141. 2. El Kızı (1’er oy)

OSMAN FAHİR SEDEN
142. 1. Çalıkuşu (22 oy)
143. 2. Düşman Yolları Kesti (9 oy)
144. 3. Namus Uğruna (7 oy)
145. 4. Rabia
146. 4. Bir Avuç Toprak (1’er oy)

ŞAKİR SIRMALI
147. 1. Efelerin Efesi (1 oy)

İSMET SOYDAN
148. 1. Kiralık Kaatil (1 oy)

TÜRKAN ŞORAY
149. 1. Dönüş (19 oy)

FERDİ TAYFUR
150. 1. Senede Bir Gün (1 oy)

ATTİLA TOKATLI
151. 1. Denize İnen Sokak (1 oy).

ERDOĞAN TOKATLI
152. 1. Son Kuşlar (2 oy)

FEYZİ TUNA
153. 1. Aşka Susayanlar (5 oy)
154. 2. Elmacı Kadın
155. 2. Yasak Sokaklar
156. 2. Kızgın Toprak (1’er oy)

MEMDUH ÜN
157. 1. Üç Arkadaş (85) oy
158. 2. Kırık Çanaklar (16 oy)
159. 3. Yaprak Dökümü
160. 3. Ağaçlar Ayakta Ölür (3’er oy)
161. 4. Toprak Ana (2 oy)
162. 5. Zilli Nazife
163. 5. Ölüm Peşimizde
164. 5. Murat ile Nazlı
165. 5. Ateşten Damla (1’er oy)
11. 6. Üç Tekerlekli Bisiklet (3 oy ) (L. Ö. Akad ile)

AHMET SONER
1. 1. Bir Gün Mutlaka (1 oy) (kısa film)

ARTUN YERES
2. 1. Çirkin Ares (1 oy) (kısa film)

TAN ORAL
1. 1. Sansür (1 oy) (animasyon – kısa film)

Listelere giren filmler Nijat Özön, Giovanni Scognamillo, Nezih Coş, Çetin Özkırım, Erman Şener, Atilla Dorsay, Tanju Akerson, Turan Gürkan, Günyüz Demirhan, Ercüment Akman, Taylan Altuğ, Agâh Özgüç, Burçak Evren, Ali Gevgilili, Leon Sason, Erol Bayraktar, Sezer Tansuğ, Melih Başar, Onat Kutlar, Sami Şekeroğlu, Âlim Şerif Onaran, Süavi Süalp, Oğuz Özdeş, Refik Sönmezsoy, Selim İleri, Tarık Dursun Kakınç, Hakkı Özkan, İlhan Engin, Faruk Kenç, Turgut Demirağ, Safa Önal, Nevzat Pesen, Orhan Aksoy, Baha Gelenbevi, Dr. Arşevir Alyanak, Duygu Sağıroğlu, Halit Refiğ, Metin Erksan, Feyzi Tuna, Erdoğan Tokatlı, Ertem Eğilmez, Orhan Elmas, Ertem Göreç, Bilge Olgaç, Tunç Başaran, Yücel Çakmaklı, Hulki Saner, Burhan Bolan, Ülkü Erakalın, Remzi Jöntürk, Alp Zeki Heper, Fikret Hakan, Arif Keskiner, Attila Gökbörü, Osman Fahir Seden, Artun Yeres, Yavuz Figenli, Oksal Pekmezoğlu, İsmet Soydan, Yavuz Turgul, Cavit Yörüklü, Mehmet Dinler, Sırrı Gültekin, Hayri Caner, Cüneyt Arkın, Ayhan Işık, İrfan Atasoy, Vural Pakel, Nedim Otyam, Türkân Şoray, Fikret Uçak, Memduh Ün, Volkan Kayhan, Salih Diriklik, Aydın Sayman, Orhan Aykanat, Enver Burçkin, Ahmet Üstel, Ümit Utku, Fikret Canpolat, Hürrem Erman, Kadir Kesemen, Nusret İkbal, Recep Ekicigil, Kadri Yurdatap, İrfan Ünal, Murat Köseoğlu, Yılmaz Kuzgun, Manasi Filmeridis, Paşa Gündoğdu, Gani Turanlı, Necip Sarıcıoğlu, Bülent Oran, Hayri Esen, İzzet Günay, Ahmet Mekin, Ayla Algan, Osman Alyanak, Muhterem Nur, Feridun Çölgeçen, Münir Özkul, Nihat Ziyalan, Naci Erhun, Cahit Poyraz, Turan Aksoy, Enis Olcayto, Sezai Solelli, A. Kâmi Suveren, Zafer Sülek, Çetin Ener, Bülent Habora, Naki Turan Tekinsav, Altan Demirkol, Cüneyt Şeref Abustay, Kemal Dinçer, Bülent Erkmen, Mahmut Tali Öngören, Erdoğan Tokmakçıoğlu, Orhan Öztürk, Doğan Hızlan, Osman Karaca, Nevin Coş, Harun İdil, Selmi Andak, Hayati Asılyazıcı, (Oğuz Makal), (Biltin Toker) tarafından seçilmiştir. (Oğuz Makal’ın değerlendirmesi geç ele geçmiş olması nedeni ile değerlendirme dışı tutulmuştur. Biltin Toker ise “En iyi film en son yapılan filmdir”! gibi bir görüşle bir liste belirlememiştir. Buna göre, böyle bir sorunun sürekli değişen cevabı, -neye göre belirlenecek ise?- en son filmden geriye doğru yapılan on filmindir. Bu cevabın bir başka sonucu da yapılan her film yapılan en son film iken liste başına geçerek kendisinden sonra çevrilecek on film boyunca listede kalacaktır, bundan sonra da listeden hep uzak kalacaktır.)

[Katılan bu kişilere karşın, Lütfi Akad, Orhon M. Arıburnu, Muzaffer Arslan, Natuk Baytan, Özdemir Birsel, Atıf Yılmaz, Yılmaz Duru, Ziya Metin, Lâle Oraloğlu, Zeki Ökten, Atilla Tokatlı, Vedat Türkali, Cengiz Tacer, Ayşe Şasa, Fuat Özlüer, Afif Yesari, Ethem Alkan, Çetin Araç, Hüseyin Baş, Hüsamettin Bozok, Metin Bükey, Selahattin Hilâv, Attilâ İlhan, Çolpan İlhan, Yaşar Kemal, Tuncan Okan, Erdoğan Sevgin, Rekin Teksoy ankete cevap vermeyerek katılmamışlardır.]

Yönetmenlere göre sıraladığımız filmler, katılımcıların yaptıkları sıralandırmalardan sonra Özgüç tarafından yapılan değerlendirme ile şu şekilde sıralanır.

1. UMUT / Güney 88 oy
2. Üç Arkadaş / Ün 85 oy
3. Susuz Yaz / Erksan 68 oy
4. Hudutların Kanunu / Akad 61 oy
5. Yılanların Öcü / Erksan 52 oy
6. Beyaz Mendil / Akad 51 oy
7. Ağıt / Güney 45 oy
8. Kanun Namına / Akad 44 oy
9. Gurbet Kuşları / Refiğ 38 oy
10. Kızılırmak – Karakoyun / Akad 37 oy
11. Bitmeyen Yol / Sağıroğlu
Seyit Han / Güney 34’er oy
12. Acı Hayat / Erksan 29 oy
13. Acı / Güney
Haremde Dört Kadın / Refiğ 25’er oy
16. Karanlıkta Uyananlar / Göreç 24 oy
17. Bir Millet Uyanıyor / Ertuğrul
Çalıkuşu / Seden
Gelinin Muradı / A. Yılmaz 22’şer oy
18.Dönüş / Şoray
Umutsuzlar / Güney 19’ar oy
19. Baba / Güney
Kırık Çanaklar / Ün 16’şar oy
20. Sevmek Zamanı / Erksan 14 oy
21. Kuyu / Erksan 13 oy
22. Gecelerin Ötesi / Erksan
Vurun Kahpeye / Akad 12’şer oy
23. Irmak / Akad 11 oy
24. Bir Türke Gönül Verdim / Refiğ
Bu Vatanın Çocukları / A.Yılmaz
Gelin / Akad 10’ar oy.

Görüldüğü gibi ilk on’a giren filmler yönetmen bakımından şu şekilde dağılmaktadır.

Güney (2), Ün (1), Erksan (2), Akad (4), Refiğ (1) film. 10 ve üzerinde puan alan filmler nazara alınınca bu dağılım şu şekilde olur:

Güney (6), Ün (2), Erksan (6), Akad (7), Refiğ (3), Sağıroğlu (1), Göreç (1), Ertuğrul (1), Seden (1), A. Yılmaz (2), Şoray (1) film.

Özgüç’ün, “Bugüne kadar çevrilen en iyi 10 Türk filmi” anketine verilen cevaplarda, Sami Şekeroğlu 16 filmle cevap vermiş, büyük bir çoğunluk seçtikleri 10 filmi her hangi bir not koymadan sıralamış, bazı kişiler ise seçtikleri filmleri tarih sırasına göre belirlemiş, bazılarıda seçtiği 10 filmi herhangi bir sıralamada yapmadan bildirmiştir. 10 filmi tamamlamayan katılımcılarda bulunmaktadır. Özgüç, tüm bu sonuçları belirlediği yöntemle değerlendirerek yukarıda verdiğimiz sonuca ulaşmıştır. Katılımcılar içinde, yapımcı, yönetmen ve oyuncu olanların içinde, kendi firmasının filmini, yönettiği veya oynadığı filmi seçenlerde olmuştur. Başka bir nedenle ilişkisi olduğu filmleri seçende bulunabilir. Bunlar içinde “oyuncu”nun kendi oynadığı filmi ayrı tutulursa, kendi yaptığı veya yönettiği filmi seçen yapımcı, yönetmenlerin bu seçimlerinde haklılık payı olduğu düşünülürse de, bu filmin başka kişilerden oy alıp almamasına göre değerlendirilmelidir.

Verilen cevapların Yedinci Sanat Dergisi’nde yayınlanış sırasına göre incelenmesi sonucunda ortaya çıkan oylamalardaki ilginçlikleri şöyle sıralaya biliriz.

Erdoğan Tokatlı, (yönetmen) Son Kuşlar’a 9. sırada yer vermiştir, film 2 oy almıştır.

Nevzat Pesen, (yapımcı / yönetmen) İkimize Bir Dünya’ya (aldığı oy 5) 1. sırada, Ahtapotun Kolları’na (aldığı puan 3), 3. sırada, Kötü Tohum’a (aldığı oy 3) 4. sırada, Samanyolu’na (aldığı oy 3) 6. sırada yer vermiştir.

Halit Refiğ cevabında ise 8 film yer almaktadır, 5. ve 6. sırada film bulunmamaktadır.

Atilla Dorsay ve Selim İleri cevaplarında tarih sırası ile notunu düşmüşlerdir.

Manasi Filmeridis (görüntü yönetmeni) İkimize Bir Dünya’ya (5 oy) 6. sırada, Günah Bende mi’ye (aldığı oy 1), 8. sırada, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler’e (aldığı oy 2) 10. sırada yer vermiştir.

Sami Şekeroğlu seçtiği 16 filmi tarih sırası ile belirtirken, Âlim Şerif Onaran “gördüklerim içinde” tarih sırası ile notunu düşüyor.

Fikret Hakan (oyuncu) Beyaz Mendil’e (aldığı oy 51) 2., Dokuz Dağın Efesi’ne (aldığı oy 5) 3., Üç Arkadaş’a (aldığı oy 85) 4., Yılanların Öcü’ne (aldığı oy 52) 5., Karanlıkta Uyananlar’a (aldığı oy 24) 6. ve Bitmeyen Yol’a (aldığı oy 34) 7. sırada yer veriyor.

Paşa Gündoğdu (görüntü yönetmeni) Kiralık Katil’i (aldığı oy 1) 10. sıraya koyuyor.

Melih Başar, İzzet Günay, Tarık Dursun K, Cahit Poyraz sıralamalarını “tarih sırasına” göre yaparlarken, Turhan Gürkan “on film seçmenin güçlüğü karşısında” 15 filmlik bir liste veriyor.

İlhan Engin (yönetmen) Artık Düşman Değiliz’i (aldığı oy 1) 8. sıraya koyuyor.

İzzet Günay “tarih sırası” ile yaptığı değerlendirmesinde Vesikalı Yarim’i (aldığı oy 5) 7. sıraya koyuyor.

Ahmet Mekin (oyuncu) ise Bir Türke Gönül Verdim’i (aldığı oy 10) 4. sıraya yerleştiriyor.

Kadir Kesemen (yapımcı) Kızılırmak – Karakoyun’a (aldığı oy 37) 3., Hudutların Kanunu’na (aldığı oy 61) 4. ve Irmak’a (aldığı oy 11) 6. sırada yer verir.

Tarık Dursun K. (senaryo yazarı) Düşman Yolları Kesti’ye (aldığı oy 9) 4. sırada yer verir.

Safa Önal (senaryo yazarı) sıralamasında Vesikalı Yarim (aldığı oy 5) 6., Fatma Bacı (aldığı oy 5) 9., Dönüş (aldığı oy 19) 10. sırada yer almaktadır.

Hulki Saner (yapımcı – yönetmen) 1’er oy alan filmlerinden Turist Ömer’e 5., Damdaki Kemancı’ya 9. sırada yer verir.

Orhan Aksoy, Turan Aksoy, Ertem Eğilmez, Orhan Elmas, Hayri Esen, Bilge Olgaç, Refik Sönmezsoy değerlendirmelerini “tarih sırasına” göre yaparlar.

Orhan Aksoy (yönetmen) 1’er oy alan Kumarbaz’ı 5., Kadın Asla Unutmaz’ı 6., Severek Ayrılalım’ı 8. ve Yarın Ağlayacağım’ı 9. sıraya koyar.

Orhan Elmas (yönetmen) üç filmini alır listesine: 3 oy almış olan Kanlı Firar 7., 4 oy alan Duvarların Ötesi 9. ve 2 oy alan Ezo Gelin 10. sıraya girer.

[Elmas, Ezo Gelin’i 1955 ve 1968 yıllarında iki kez yönetir, listede hangisini seçtiğini belirtmiyor. Bunun gibi, Eğilmez’in Senede Bir Gün, A. Yılmaz’ın Kızıl Vazo ve Demirağ’ın Bir Dağ Masalı filmlerinin de hangi versiyonların (1.si mi, 2.si mi?) olduğu belirtilmiyor.]

Nusret İkbal (yapımcı) filmleri Üç Tekerlekli Bisiklet’i (aldığı oy 3) 6. ve Kırık Çanaklar’ı (aldığı oy 16) 7. sırada listesine alır.

Bilge Olgaç (yönetmen) listesine bir tek filmini alır: Linç (aldığı oy 3) 10. sırada.

Cüneyt Arkın, Burhan Bolan, Recep Ekicigil, Çetin Ener, Naci Erhun, Ertem Göreç, Enis Olcayto, Sezai Solelli, A. Kâmi Suveren, Zafer Sülek sıralamalarını tarih sırasına göre yapmışlardır.

Cüneyt Arkın (oyuncu) listesinde oynadığı filmlerden Gurbet Kuşları’na (aldığı oy 38) 7., Yaralı Kurt’a (aldığı oy 3) 10. sırada yer veriyor.

İrfan Atasoy (oyuncu) İnce Cumali’yi (aldığı oy 1) 4. sıraya koyuyor.

Recep Ekicigil (yapımcı) 38 oy almış olan Gurbet Kuşları’nı -Arkın gibi- 7. sıraya koyuyor.

Ertem Göreç (yönetmen) 24 oy alan Karanlıkta Uyananlar’a -tarih sırasını göz önünde tutarak- listesinde 8. sırada yer verir.

Nihat Ziyalan (oyuncu) Seyit Han’ı (aldığı oy 34) 7. sıraya koyar.

İsmet Soydan, “gördüklerim içinde, tarih sırası” notu ile listesini düzenlerken, Dr. Arşevir Alyanak ve Kadri Yurdatap 10 filmi “sırasız” olarak saymışlardır.

Baha Gelenbevi (yönetmen) Deniz Kızı (aldığı oy 1) filmini listesinin başına koymuştur. (Listesine giren filmlerin hepsinin “giriş nedeni”ni de açıklamıştır.)

Ayhan Işık ve Erdoğan Tokmakçıoğlu filmleri “tarih sırası” ile sıralarken; Taylan Altuğ “gördüklerim arasında” notu ile belirliyor. Faruk Kenç, “hatırladığın en az hatalı filmler / tarih sırası ile” notunu ekliyor. Ali Gevgilili ise “görme olanağını bulduğu filmlerden sınırlı bir seçmenin, yönetmenlerin kendi tarihsel gelişimleri içinde, kişilik ve özellikleri göz önünde bulundurularak yapıldığı” açıklaması ile bildiriyor. Fikret Canpolat 1, 7 ve 8. sıralara film koymayarak 7 filmlik bir liste veriyor.

Turgut Demirağ (yönetmen – yapımcı) Bir Dağ Masalı’nı (aldığı oy 2) 3., Aşk ve Kin’i (aldığı oy 2) 4. ve Fato – Ya İstiklâl Ya Ölüm’ü (aldığı oy 1) 8. sırada listesine koyuyor, 10. film olmadığı nedenle listesi 9 filmlik. Ayrıca iki kere çektiği Bir Dağ Masalı filmlerden hangisinin listede yer aldığını belirtmiyor ama, biz 1. (1948 yapımı) olarak kabûl ediyoruz. Fato – Ya İstiklâl Ya Ölüm’ü da yapımcı olarak iki kez yapmış, ikincisini Feyzi Tuna’ya yönettirmiştir, fakat listesine 1.sini aldığını belirtiyor.

Ayhan Işık (oyuncu) Kanun Namına’yı (aldığı oy 44) ve Acı Hayat’ı (aldığı oy 29) listesine koyar.

Muhterem Nur (oyuncu) Üç Arkadaş’ı (aldığı oy 85) 1. sıraya koyar.

Yücel Çakmaklı, Orhan Öztürk, Nijat Özön filmleri tarih sırası ile verirken, Hürrem Erman, Atilla Gökbörü, Osman F. Seden ise sırasız olarak verir.

Yücel Çakmaklı (yönetmen) Birleşen Yollar (aldığı oy 2) filmini listesinin 10. sırasına koyar.

Hürrem Erman (yapımcı) listesinin ilk dört filmini kendi filmlerinden seçer; Vurun Kahpeye (Akad / aldığı oy 12) 1., Hıçkırık (Aksoy / aldığı oy 1) 2., Fatma Bacı (aldığı oy 5) 3. ve Gelin (aldığı oy 10) 4. sıraya girerler. (sırasız notu var)

Osman F. Seden (yönetmen / yapımcı / senaryo yazarı) Kanun Namına’ya (aldığı oy 44) 2. sırada yer verirken, Çalıkuşu (aldığı oy 22) 6. sırada yer alır. (sırasız notu var)

Sırrı Gültekin, Münir Özkul filmleri tarih sırası ile, İrfan Ünal ve Memduh Ün sırasız olarak belirtirken Mehmet Dinler “akla geliş” sırası ile ve 11 film olarak verir, Nedim Otyam 8 film sıralarken, Vural Pakel 5 film ile 4 ve 5. sıraları atlayarak 7 filmlik bir liste yapar.

Murat Köseoğlu (Yapımcı) listesine giren Asiye Nasıl Kurtulur (aldığı oy 1) 1. sıra, Mahpus (aldığı oy 2) 5. sıra, El Kızı (aldığı oy 1) 8. sıraya yerleştirilirler.

Nedim Otyam (müzikçi / yönetmen) listesine filmi Toprak’ı (aldığı oy 1) 5. sırada koyar.

Türkân Şoray (oyuncu / yönetmen) filmi Dönüş’ü (aldığı oy 19) 10. sıraya koyarken, oynadığı Çalıkuşu (aldığı oy 22 ) 2. sıraya, Acı Hayat (aldığı oy 29) 4. sıraya girer.

Memduh Ün (yönetmen/yapımcı) Üç Arkadaş (aldığı oy 85) 1. sırada yer alırken Kırık Çanaklar (aldığı oy 16) 3. sırada yer alır.

İrfan Ünal (yapımcı) Dönüş’e (aldığı oy 19) 1., Baba’ya (aldığı oy 16) 5., Umutsuzlar’a (aldığı oy 19) 6., Güllü’ye (aldığı oy 2) 7. sırada yer verir.

Nevin Coş, Harun İdil tarih sırası ile beyanlarını açıklarken; Salih Diriklik, Gani Turanlı, Aylâ Algan, Hayati Asılyazıcı, Orhan Aykanat sırasız olarak açıklıyorlar, Selmi Andak ise “sıra ve tarih gözetmeden” notu ile filmleri belirliyor.

Gani Turanlı (görüntü yönetmeni) Gelin’i (aldığı oy 10) 3., Ağıt’ı (aldığı oy 45) 8. sıraya koyuyor.

Aylâ Algan (oyuncu) Karanlıkta Uyananlar’a (aldığı oy 24) 6. sırada yer veriyor.

Osman Alyanak (oyuncu) Umut’u (aldığı oy 88) 2., Kızılırmak Karakoyun’u (aldığı oy 37) 3., Irmak’ı (aldığı oy 11), 4., Ak Altın’ı (aldığı oy 1) 5., Hudutların Kanunu’nu (aldığı oy 61) 6., Yalnızlar Rıhtımı’nı (aldığı oy 1) 7. sıraya yerleştirir.

Enver Burçkin (görüntü yönetmeni) Hürriyet Şarkısı’na (aldığı oy 1) 5., Çakırcalı Mehmet Efe’ye (aldığı oy 1) 6., Kanun Namına’ya (aldığı oy 44) 7., İngiliz Kemal’e (aldığı oy 1) 8., Ölümden de Acı’ya (aldığı oy 1) 10. sırada yer verir.

Ümit Utku (yapımcı) Afacan Harika Çocuk’u (aldığı oy 1) 6., Pir Sultan Abdal’ı (aldığı oy 1) 8. ve İki Süngü Arasında’yı (aldığı oy 1) 9. sıraya koyar.

İlginç bir durumu da, değerlendirmeye giren uzun-metraj kurmaca filmler dışındaki üç film meydana getiriyor. Tan Oral’ın kısa metraj animasyonu Sansür ile Ahmet Soner ve Artun Yeres’in kısa-metrajları, Bir Gün Mutlaka ve Çirkin Ares* filmleri. Her üç filmde 1’er oy almış bulunmaktadır.

1 oy almış Damga filmi de ilginç bir durum gösterir. Film Seyfi Havaeri’nin Erman Film adına yaptığı bir filmdir, fakat çekim sonucu bazı kısımları bozuk çıktığı nedeni ile, bir kısım laboratuvar işlemleri sonucu, bu bozukluklar giderilmeye çalışılmıştır. Havaeri filmi bu işlemlerle düzeltmeye çalışmıştır. Buna rağmen filmin bir sekansı eksik kalmış, bu arada Havaeri’de firma ile ilişiğini kesmiştir. Bu sekans firmanın zorlaması ile Akad tarafından çekilmiş ve böylece zorunlu bir (sekans) yönetmenliği ile sinema(film üretim aşamasına)ya başlamıştır. Damga, Havaeri’nin listede yer alan tek filmidir (ve Akad’ın katkısı ile listeye girmiş -gibidir!)

Görülmektedir ki, filmlerin değerlendirilmesinde, filmlere katkısı olan kişiler (yönetmen / oyuncu / yapımcı / senaryo yazarı / görüntü yönetmeni) kendi ilgili oldukları filmlere (de) oy vermişlerdir. Aslında bundan doğal bir şey olamaz. Fakat, bazı filmler sırf bu ilgi nedeni ile “oy almış” bulunmaktadır. Burada da herhangi bir eleştirel bakışımız yoktur. Bazı katılımcılar, “tarih sırası”, “gördüklerim arasında”, “gördüklerim arasında tarih sırası”, “sırasız” gibi açıklayıcı ibareler kullanmışlardır ki, değerlendirilmesi istenilen filmlerin (“başlangıçtan bu yana”) uzun bir zamana yayılması nedeni ile bu da doğaldır. Yine bazı katılımcılar 10 sayısını az bulur ve daha fazla filmli listeler düzenlerken, bazıları da 10 sayısına ulaşamamış, ilk veya aradaki sıralarda yer alması gereken filmler için uygun bir isim verememişlerdir.

1973 / 1974 sezonunda yapılan bu araştırma aradan geçen 36 yıldan sonra ne hüküm ifade eder, bilemiyorum ama sinemamız tarihini ile ilgilenenler için bir soluklanma alanı olur umudu ile uzun bir beklemeden sonra ve zorunlu bir yorum ile sonlandırarak ilgilerinize sunuyorum.

* Çirkin Ares filmi sansür tarafından reddelirken, başına başka bir iş gelir, başvuru formundaki adı -her halde yanlış yazıldığı gerekçe ile- “Çirkin Prens” olarak (“düzeltilmiştir” diyemiyorum) değiştirilmiştir.

(19 Şubat 2010)

Orhan Ünser