Metrodan Kaçış (The Taking of Pelham 1 2 3)
Yönetmen: Tony Scott
Roman: John Godey
Senaryo: Brian Helgeland
Müzik: Harry Gregson-Williams
Görüntü: Tobias A. Schliessler
Oyuncular: Denzel Washington (Garber), John Travolta (Ryder), Luis Guzman (Ramos), John Turturro (Camonetti), James Gandolfini (Belediye Başkanı)
Yapım: Columbia-MGM (2009)

‘Top Gun’ filmiyle ünlenen İngiliz yönetmen Tony Scott, ‘Deja Vu’ filmindeki gibi bir daha nefes kesici bir gerilim yaratmış ‘Metrodan Kaçış’ filmiyle. Bu filmde iki büyük oyuncu Denzel Washington ve John Travolta’yı seyretmek de heyecan verici.

Yönetmen Tony Scott, New York metrosunda yaşanan bir şiddet olayını yansıtıyor beyazperdeye. Başlarda gizemli gibi görünen, kendisine Ryder diyen bir fidyeci, metroda trendeki yolcuları rehin alır ve isteklerini bildirir. Karşısına da, bir suçlama dolayısıyla hareket memurluğuna sürülmüş Walter Garber çıkar. Ryder’ın ne amaçla metroda bu fidye olayını gerçekleştirmiş? Ya Garber? MTA’yla rüşvet olayıyla başı derde girmiş. Masum olduğunu kanıtlayana kadar da hareket memurluğuna sürülmüş. Kader, bir öğleden sonra Garber ve Ryder’ı bir araya getiriyor. Ryder, isteklerini Garber üzerinden iletiyor ve bir saat içinde on milyon doları New York Belediyesi’nden istiyor. New York Belediye Başkanı da bir “günah”tan dolayı hep kendini savunmak zorunda kalan başkan. Ryder, aslında dolandırıcının biri. İnşaat işleriyle uğraşıyor, borsada oynuyor. Dolandırcılıktan hapse yatmış. Kaybettiği on milyon doları da New York Belediyesi’nden istiyor. Ryder, öfkeli ve acımasız bir insan. Karşısındaki insanları kolayca öldürebiliyor.

Nefes kesici anlatım…

New York’ta, metroda birkaç saati anlatan “Metrodan Kaçış”, sinematografik diliyle yer yer nefes kesici bir aksiyon. Bunda oyuncularının da katkısı var. İki büyük oyuncu, Denzel Washington ve John Travolta’nın karşılıklı performanlarını perdede görmek gerekiyor. Elbette John Turturro’yla James Gandolfini’yi de unutmamak gerek. Yoğunlukla iç mekânlarda geçen bu film, karanlık ve kasvetli atmosferiyle kara film tadında bir aksiyona dönüşüyor. New York şehrinin caddeleri ve sokakları da bir karakter gibi yansımış. Filmin girişindeki video klip estetiğini bir tarafa bıraktığınızda Tony Scott’ın bu filmdeki kamerası sinema için heyecan verici. Yönetmen, iyi yazılmış senaryoyla filminde gerilim anlarını iyi ayarlamış. Seyirciye nefes alacak anlar da bırakmış neredeyse. Yolcuların rehin alınmasından, Garber’ın paraları rehinelere teslim ettiği bölüme kadar gerçekten nefes kesici bir anlatımı var filmin. Yönetmenin “Deja Vu” filmini görenler, bu filmde de aynı tadı alabilirler belki. “Metrodan Kaçış”ın kurgusu, “Deja Vu” kadar karmaşık olmasa bile yine de çarpıcı. Öncelikle, “koşut kurgu”yla yansıyan Garber-Ryder konuşma bölümlerinde. Brooklyn Köprüsü’ndeki final bölümü de akılda kalabilecek sahnelerden. Biraz melodram soslu olsa da gerilimi iyi ayarlanmış. Ayrıca, filmin fonunda yer yer “hard rock” tarzı tınılar da duyuluyor.

Amerikalı yazar John Godey’nin (1912-2006) “The Taking of Pelham One Two Three” romanı, daha önce 1974 yılında yönetmen Joseph Sargent tarafından sinemaya aktarılmıştı. Başrollerde de Walter Matthau, Robert Shaw ve Martin Balsam vardı. Bu defa da Tony Scott sinemaya uyarladı bu romanı. İlk çevrimin, New York’un kış atmosferinde geçtiğini belirtelim. Pelham, New York’un Bronx bölgesine yakın bir banliyö. İşte, bu filmin mekânları, metronun bu Pelham istasyonundan yansıyor. Yazar Godey’nin bir diğer ünlü romanı “Johnny Handsome-Yakışıklı Johnny”yse, 1989 yılında Walter Hill tarafından sinemaya aktarılmıştı. İngiliz Tony Scott, abisi Ridley Scott gibi ünlü bir yönetmen. 1944 yılında İngiltere’nin kuzeyindeki balıkçı kasabası North Shields’da doğan Tony Scott, 1986 yapımı “Top Gun” filmiyle ünlendi. Denzel Washington’la Tony Scott, “The Taking of Pelham 1 2 3-Metrodan Kaçış”a kadar epey filmde beraber çalıştılar. Bu filmler, 1995 yapımı “Crimson Tide-Denizde İsyan”, 2004 yapımı “Man on Fire-Gazap Ateşi”, 2007 yapımı “Deja Vu”ydu.

(29 Temmuz 2009)

Ali Erden

“Metrodan Kaçış”, başrollerinde, eski borsa spekülâtörü -yeni dengesiz katil/çete lideri, rüşvet soruşturmasından dolayı ‘tenzil-i rütbe’ye uğramış hareket memuru ve New York kenti ile toplamı bin altmış kilometrelik metro hattı olan, bir rehine pazarlığı… Büyük zanaatkâr Tony Scott’ın ‘döktürdüğü’, nefes nefese gerilim ve suç hikâyesi. Bir vagon dolusu yolcuyu rehin alanla, pazarlık yapanın -bazen- aynı ‘kaybetmişlik’ durağına vardığı fakat tabii bilinen ‘klâsik son’la da rahatlatıcı. Olgunluk ürünü bir çalışma.

“Küçük Deniz Kızı Ponyo”da büyük üstat Miyazaki, el emeği çizgilerle, okyanus sularının -içindeki canlılarla birlikte- toprakla sevişmesini binbir rengin dansıyla sunarken, koşutunda, insan olmak isteyen küçük balık-kızın bir erkek çocukla arkadaşlığının masumiyetini en güzel halleriyle resmediyor: Ancak rüyalarınız marifetiyle yaratılabilecek fantastik düşlerin sinemadaki takipçileri için.

“Kontes”, Julie Delpy’nin yazıp, yönetip, müziklerini besteleyip, bir de oynadığı, 1560-1613 yılları arasında yaşamış güçlü kadın, Macar kontes Erzebeth Bathory’nin ürpertici yaşam hikâyesini gerçeğin penceresinden bakarak anlattığı dram. Ülkenin savunmasında önemli rol oynayan kocasının ölümünden sonra ailesinin gücünü sürdüren bu pervasız kadın, onu düşürmek isteyen erkeklerin dünyasında dimdik ayaktayken en büyük zaafının kurbanı olacaktır: Deli gibi âşık olduğu genç adam elinden alındıktan sonra, gençlik ve güzellik saplantısı, onu, bakirelerin kanıyla yıkanan bir seri katile dönüştürecek ve zenginliğini ele geçirmek isteyenlerin ekmeğine yağ sürecektir…

Delpy, esasen, kazananların yazdığı tarihe, dönemin konjonktürünü dikkate alarak, psikolojik bir derinlik kazandırmış. Kuşkusuz, tuzaklara düşülebilecek bir konu ve dengelerin kurulmasının zor olduğu bir öyküleme… Fakat Delpy, olayların gelişmesindeki tüm etmenleri yerli yerine oturtarak çetrefilliğin üstesinden gelmiş. Tarihi oluşturan güç savaşları ve insan ruhunun karanlığı üzerine fikir jimnastiği yapmak isteyenler için, birinci sınıf bir çalışma.

“Histeri”, “sürekli değişip gelişen virüsler, birgün gelip çocuklarınızın beyinlerini direkt etkiler ve onları birer caniye dönüştürerek sizi içinizden yok etmeye çalışırsa ne olur” sorusunun yanıtını, Noel partisi için kente uzak bir evde toplanan iki ailenin yaşadıkları terörü perdeden yayarak veriyor. Cesur, risk almış bir korku filmi tabii. Çünkü çocukları kullanıyor; fakat onları akıllıca ve dikkatlice oynatarak… Şiddet yüksek, finâl umutsuz! Dünyanın değişen kimyasının geri tepmesine dikkat: Bugünkü tehditler kuş ve domuz gribini, ileride aramayalım!

“Franklyn”, günümüz dünyası yönetimlerinin, ‘özgürlük maskesi’ takınarak, önceden belirlenmiş inanç modellerine sahip şemsiyeler altında insanları tüketime, savaşmaya, rekabete zorlamasını, farklı nedenlerle acı çeken dört insanın çıkış arayan ruhlarının yankıları üzerinden eleştiren, modern bir stile sahip dram. Yaşadığımız gerçek dünyaya koşut olarak bazılarımızın algılayabildiği diğer dünyaya -karakterlerden biri vasıtasıyla- film boyunca gidip gelmeniz ve böylece belki de asıl gerçeği idrak etmeniz, zekice bulunmuş bir unsur.

(29 Temmuz 2009)

Ali Ulvi Uyanık

aliuyanik@superonline.com