Bu konu üzerinde çok duruyor gibi görünüyorum fakat şunun için önemli: Eğer yasa ya da yönetmeliklerde sanatın özgürlük alanını ciddi biçimde kısıtlayan maddeler yer alıyorsa, pratikte çok katı uygulanmaması, ‘istenildiği zaman’ uygulanması demektir ki, bu çok tehlikelidir. Sanatın özgürlüğü kesindir; bakanlık memur ve memurelerinin yorumuna göre daraltılamaz. “Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”te değişiklikler, daha doğrusu bir takım eklemeler içeren değişiklikler yapıldı. Peki, ne oldu? Bizlerin de önerisi doğrultusunda işaretlerde çeşitliliğe gidildi, bundan böyle sıkı denetimin ve uymayanlara ağır para cezalarının verileceği kesinleştirildi ama… İşte, hani Batı’ya özenen festivallerde siyaset insanlarımız gururla yer alsalar da, Batı’nın özgürlük anlayışının ne denli uzağımızda olduğunu ispatlayan maddeler aynen korundu. Bakınız, şu üç madde çok önemli:

Madde 4g – “Değerlendirme ve sınıflandırma: Ülke içinde üretilen veya ithal edilen sinema filmlerinin ticari dolaşıma ve gösterime sunulmadan önce, gösterim ve iletim biçimleri dikkate alınarak kayıt ve tescile de esas olacak şekilde, kamu düzeni, genel ahlâk ile küçüklerin ve gençlerin ruh sağlığının korunması, insan onuruna uygunluk ve Anayasada öngörülen diğer ilkeler doğrultusunda denetlenmesi, değerlendirilmesi ve sınıflandırılmasını…”

Bu madde yoruma son derece açıktır. Örneğin, ‘genel ahlâk kavramı’ kişiden kişiye öyle bir değişir ki, hiç ummadığınız filmler yasaklanıverir. Yani hem sınıflandırma, hem de yasaklama mevcut!

Madde 9 – “Ülke içerisinde üretilen veya ithâl edilen sinema filmlerinin ticari dolaşıma ve gösterime sunulmasından önce kayıt ve tescile de esas teşkil edecek şekilde değerlendirilmesi ve sınıflandırması yapılır.

Değerlendirme ve sınıflandırma sonrası uygun bulunan, öngörülen kısıtlayıcı tedbirleri uygulanan veya istenilen gerekli düzeltmeleri yapılan filmler…”

Sansür ve ‘kısıtlayıcı tedbir’! Yani, tümüyle yasaklama ve filmi gerektiğinde kesme açıkça yer almaktadır. Yoruma gerek var mı?

Madde 15 – “Başka herhangi bir ticari dolaşım veya gösterim konusu edilmeksizin ülke içinde düzenlenecek fuar, film festivali, şenlik ve benzeri sanatsal etkinliklerde halka gösterilmek veya yarışmalara katılmak üzere yurtdışından getirilen yabancı menşeli filmlerin gösteriminden doğan her türlü sorumluluk, bu etkinliklerin düzenleme komitelerine aittir.”

Fiilen sansürün olmadığı festivallerde bile festival yöneticileri sorumlu tutulmaktadır. Yineliyorum, uygulanmaması, uygulanmayacağı anlamına gelmez!

Yeni yapılan değişikliklerle ağır cezalar da yürürlüğe konulmuş bulunuyor. Bir örnek: Madde 17c – “Üzerindeki işaret ve ibarelere rağmen, bu işaret ve ibarelere uyulmaksızın dağıtım ve gösterim yapanlara elli bin Türk Lirası idari para cezası verilir.” Örneğin sinemalarda yaşı tutmadığı halde aradan içeriye sızan olur da, o seans denetime denk gelir ve de tespit edilirse, işletmeci yandı! Bu cezalar, çeşitlendirilen sınıflandırmanın uygulanması için gerekli tabii. Hem ebeveynler, hem de çocukların bilinçlenmesi ve işletmecilerin dikkatli olması için, ağır da olsa gerekli!

Bakınız, profesyonel / uzun metrajlı sinema filmleri zaten mevcut yasalar çerçevesinde çekilmek zorunda. Daha sonra seyirciyle özgür biçimde -tabii ki çok katı bir sınıflandırma ve değerlendirmeye tabii tutularak- buluşmalı. Ama 18 yaşını doldurmuş seyircinin bile filmlere ulaşmasını engellemeye yönelik sansür ve kesinti kabûl edilemez! Ey okur / seyirci, şunu biliniz ki Türkiye’de sansür var! Kendi adıma sansürün kalktığını görmeye ömrüm yetmese de hep yazacağım.

(16 Kasım 2008)

Ali Ulvi Uyanık

[email protected]

Buyurun aşağıdakiler de yeni işaretler:

11. İşaret

İbare: Olumsuz örnek oluşturabilecek davranışlar içerir