Sadi Bey’in Facebook Günlükleri:

Malûm, bugünlerde Şeytan gündemde. O sebeple son 10 yılda sinemalarımızda gösterilen Şeytan’lı filmlere bir göz attım. 2006 yılı Ocak ayından 2016 yılı Aralık ayı sonuna kadar* sinemalarımızda 33 adet Şeytan’lı film gösterilmiş. Bunların 15 tanesinde “Şeytanın”, 13 tanesinde “Şeytan”, 3 tanesinde “Şeytanı”, 1’er tanesinde de “Şeytani” ve “Şeytanlar” kelimesi geçiyor.
15 ve 13’ten örnek vereyim: “Şeytanın Pabucu Oteli İkizi İni Yüzü Ormanı Günü Kapısında Gözleri Gecesi Çocukları Oyuncakları Oğlu”, “Şeytan Tohumu Geçidi Tepesi Tüyü Papuçta – Marka Giyer – Duymadan Önce”.
En kısa isimlisi “Şeytan” (Devil), en uzun isimlisi ise “Sweeney Tood: Fleet Sokağının Şeytan Berberi” (Sweeney Todd: The Demon Barber of Fleet Street).
Bu filmlerin sinemalara dağıtımları ise şöyle olmuş: Bir Film ve Tiglon Film 5, M3 Film ve Pinema Film 4, Duka Film ve Warner Bros. 3, Medyavizyon Film, MC Film ve UIP Filmcilik 2, 35 mm Filmcilik, Mars Dağıtım ve Özen Film 1 Şeytan’lı film gösterime çıkarmış.
Bu bilgilerin sektöre hayırlı olmasını dilerim.
*2017 yılında Şeytan henüz sinemalarımıza uğramadı. (26 Ocak 2017)

TRT TV Filmleri projesi kapsamında gerçekleştirilen, Bedir Afşin’in yönettiği “Son Kuşlar” filmi, geçen yıl yapılan 35. İstanbul Film Festivali kapsamında ilk defa düzenlenen Seyfi Teoman En İyi İlk Film Yarışması’nda gösterilmişti. Bu film 26 Ocak Perşembe akşamı TRT 1.de gösterildiğine göre muhtemelen sinemalarda göremeyeceğiz. TRT.nin basın bülteninde bu filmler hakkında şöyle bilgi veriliyor: Türk Sineması’nın 100. yılı ve TRT’nin 50. yılını taçlandırmak için 2014 yılında başlatılan TRT TV Filmleri projesi, Türk Sineması’na ve televizyon sektörüne yeni hikâye ve eserler kazandırmayı, genç sinemacıların özgün ve yenilikçi projelerine imkan sağlamayı hedefliyor. Proje kapsamında çekilen 33 film, her Perşembe gecesi, saat 20:00’de, TRT 1 ekranlarında yayınlanacak. (26 Ocak 2017)

“Zaman insanları değiştirir” derler, bir Recep’i değiştiremedi, O hep İvedik. “Recep İvedik 5”i Şubat ayında izleyeceğiz ve muhtemelen yine yaptıklarının aynısını yapacak. Sonraki film “Recep İvemedik” olsun, belki başka şeyler anlatır. (27 Ocak 2017)

Yerli filmlerimizin yurt dışında dünya prömiyeri yaptığı haberinin yabancı dilde afiş ile servis edilmesinde tarih tekerrür ediyor. Yazdığım bu cümleyi kendim de pek anlayamadığım için izah edeyim. Yeşim Ustaoğlu’nun son filmi “Tereddüt”ün dünya galasını geçtiğimiz Eylül ayında Toronto Uluslararası Film Festivali’nde yapacağının haberi “Clair Obscur” adlı yabancı dilde hazırlanan afişi ile servis edilmişti. Benzer haber servisini bir-iki gün önce Ceylan Özgün Özçelik’in “Kaygı” adlı filminde de yaşadık ve Türkçe hazırlanmış afişi gönderilmediği için haberi “Inflame” adlı yabancı dilde hazırlanan afiş ile vermek zorunda kaldık. Bu durum, bir Alman internet sitesinin, Dünya prömiyerini Türkiye’de yapan Alman filminin haberini Türkçe afiş ile yayınlaması gibi oluyor. Bir web sitesi editörü olarak “Zoruma gidiyor” desem yeridir. Netekim dedim. (27 Ocak 2017)

(27 Ocak 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com

Satıcı (Forushande)
Yönetmen-Senaryo: Asghar Farhadi
Müzik: Sattar Oraki
Görüntü: Hossein Jafarian
Oyuncular: Taraneh Alidoosti (Rana), Shahab Hosseini (Emad), Babak Karimi (Babak), Farid Sajadhosseini (Yaşlı Satıcı), Mina Sadati (Sanam), Maral Bani Adam (Kati), Mehdi Koushki (Siavash), Emad Emami (Ali), Shirin Aghakashi (Esmat), Pirzadeh Majid (Macit), Sahra asadollahi (Müjgan), Ehteram Boroumand (Bayan Şahnazari), Sam Valipour (Sadra)
Yapım: Memento (2016)

İran sinemasından çıkan önemli yönetmenlerden Asghar Farhadi’nin, Arthur Miller’ın trajik oyunuyla koşutluk kuran “Satıcı” filmi, sinemayla tiyatroyu uzlaştıran değerli bir yapıt.

Tiyatrocu genç çift olan Emad ve Rana, Amerikalı Arthur Miller’ın “Satıcının Ölümü” oyununu Tahran’da küçük bir sahnede sahneye koyuyorlar. Film, sabahın telâşı üzerine açılıyor. Buldozer yandaki arazide yeni bina için temel kazarken, Emad ve Rana’nın kaldıkları apartman göçme tehlikesi atlatıyor. Tehlike biraz olsun atlatılınca apartman sakinleri kurtarabildikleri eşyalarıyla buradan taşınıyorlar. Emad ve Rana da, oyuncuları Babak’ın yardımıyla bir daireye taşınıyorlar çok geçmeden. Bu taşınma Emad ve Rana’nın hayatında derin izler de bırakacaktı.

1972’de İsfahan’da doğan İranlı yönetmen Asghar Fahradi’nin Oscar ve “Altın Ayı” kazanan 2011’deki “Jodaeiye Nader az Simin-Bir Ayrılık” ve 2013’teki “Le Passé-Geçmiş” filmleri ülkemizde gösterilmişti. 2016 yapımı “Forushande-Satıcı” filmi, Cannes’da Asghar Farhadi’ye “En İyi Senaryo”, Shahab Hosseini’ye de “En İyi Erkek Oyuncu” ödüllerini getirdi. Fahradi filmiyle Miller’ın oyunu arasında trajik koşutluk kurmuş. Oyun sahnede sahnelenirken, gerçeklikte de bir satıcının tragedyasıyla bir genç kadının trajedisi yaşanıyor. Bu trajedide kadın ölmüyor. Ya satıcı?

Miller’ın 1949’da yazdığı “Satıcının Ölümü” oyunu, aynı yıl büyük yönetmen Elia Kazan tarafından Broadway’de sahnelenmişti, belirtelim. Oyunda, satıcı Willy Loman’ın 2. Dünya Savaşı sonrasındaki trajik hayatı anlatılmıştı. Küçük de olsa Asghari’nin “Satıcı” filmiyle Miller’ın “Satıcının Ölümü” ruhen bir noktada buluşuyor. İkisi de tragedyaydı. Antik Yunan tragedyasının modern sahnelenmesi gibiydiler.

Birdenbire gelen…

Emad, “Satıcının Ölümü”nü hem yönetiyor hem de başroldeki Willy’yi oynuyor. Emad, lisede de sanat dersleri veriyor bunları yaparken. Akşam eve dönerken Rana cepten onu arıyor alışveriş yapması için. Kısa bir an sonra dış kapının zili çalıyor. Rana, otomatik kapıyı açarken, dairenin kapısını da açık bırakıyor. İşte beklenmedik ve birdenbire meçhul bir adam tarafından saldırıya uğruyor Rana. Yönetmen, saldırıyı doğrudan göstermemiş. Saldırı öncesi kamera bir an dairenin açık kapısından holü gösteriyor. Sonrasındaysa büyük bir travma yaşanıyor. Rana komşular tarafından hastaneye götürülmüş. Merdivenlerde kan izleri de fark ediliyor. Saldırgan ayağından mı yaralanmıştı? Saldırgan kaçarken geride pikap kamyonetini de bırakmış. Bu pikapla saldırgana ulaşılabilir miydi?

Rana’nın gizemleri…

Saldırının hem fiziksel hem de ruhsal travmasını yaşayan Rana, bu olayı polislik olmasını istemiyor. Rana’nın zihnindeki dehlizde kasvet dolu gizemler savrulmuş sanki. Evin içinde korkular yaşarken bir şeylerin açığa çıkmasını da istemiyor. Saldırganı görmüş müydü? Rana, apartmanın otoparkında sorun çıkartan pikabı caddeye park edince olayların gidişi de değişiyor birden. Pikap ortadan kayboluyor. Emad arabasıyla giderken pikabı bir fırının önünde görüyor. Sonra da pikabı takip ediyor. Önce Macit’ten şüpheleniyor Emad. Onu eşyalarını taşımasına zorluyor. Sonra da yıkılmakta olan apartmanda Macit’i bekliyor.

Satıcıyla tragedya sahnesi…

Macit, müstakbel kayınpederini göndermiş apartmana. Macit, yaşlı satıcının kızı Müjgan’la evlenmeye hazırlanıyor. Küçük konuşmalardan sonra Emad, yaşlı satıcının ayakkabısını çıkartmasını, sonra da çoraplarını. Bundan sonra ne olacaktı? Bu anlarda, tiyatro sahnesiyle sinema perdesinin kolay kolay bir araya gelemeyeceği iş birliği doğuyor ve tragedya trajedi sınırlarında dolaşmaya başlıyor. Bu anlara sinema perdesinde tanıklık etmek sanat açısından heyecan veriyor. Gerilim ve merak da küçük bir armağandı filmden. Ahu’yu da öğreniyorsunuz bu tragedya sahnesinde. Hiç görünmeyen, ama görünen her şeyden daha fazla etki bırakan Ahu, bu tragedyaya sahne olduğunu hiç bilmeyecekti belki de. Bu filmde, Sinemayla tiyatronun bu sevişmesine tanıklık ediliyor. Sinema tarihinde birkaç örnek var sinemayla tiyatronun uzlaşmasında. Aklımıza hemen gelenlerse, Joseph L. Mankiewicz’in 1950 yapımı siyah-beyaz “All About Eve-Perde Açılıyor”, François Truffaut’nun 1980 yapımı “Le Dernier Metro-Son Métro”, Arthur Hiller’ın 1982 yapımı “Author! Author!-Yazar Yazar” filmleri.

Filmde görsel anlamda unutulmaz anlar da var. Öncelikle Miller’ın oyununun sahneden bölüm bölüm yansıması heyecan vericiydi. Elbette tiyatro kulisi de gerçekçi yansıyor. Emad’ın sınıfı da eğlenceliydi. Gençler bulunduğu her yere enerjilerini de taşıyor. Yoğunlukla iç mekânda geçen bu filmde, arada Tahran da kendini gösteriyor. İnsan ve araba kalabalığı bir cangıl gibiydi. Elbette müziklere de kulak vermek gerek. Bu film, 89. Akademi Ödülleri’nde “En İyi Yabancı Film” dalında Oscar’a da aday.

(26 Ocak 2017)

Ali Erden

ailerden@hotmail.com

Karanlık bir salonda, diğer tüm etkilerden sıyrılmış olarak sadece perdeye yansıyan hareketli görüntülere odaklanabileceğiniz sinema salonlarında film izlemek müthiş bir duygu.

Neden mi, böylesine didaktik bir cümle ile başladım yazıya? Çünkü artık filmlerde de koltuğa yaslanıp, hayatın gerçeklerinden sıyrılarak o gerçekleri izleyebileceğimiz filmler azaldı da ondan. Maren Ade’nin ödüller de kazanan filmi sizi kendi gerçeğinizden koparıp hayatın gerçeğine taşıyor. Gerisi size kalmış.

İletişimsizlik…

Günümüz insanının en büyük ve hatta çözümsüz gibi görünen hastalığı yalnızlık. Tamam, yaşlılar eş ve yakınlarını kaybettikleri için yalnız kalıyorlar, peki ya gençler? Onlar neden yalnız? “Ben tercih ettim” deyip de kendilerinden bile gizledikleri ama içten içe o yalnızlığın acısını yaşadıkları halde apaçık görünüyor, gözlerinden okunuyor yalnızlıkları.

Hayatı ‘ti’ye almak da aynı şey. Köpeği öldükten sonra iyiden iyiye yalnızlaşan Winfred, umursamazlık ve alaycılıkla gizlemeye çalışıyor o korkunç yalnızlığını. Kızı ile kopuk olan ilişkilerini düzeltmek için harcadığı çaba, aslında çok insani ama bir o kadar da itici. Çünkü kariyer peşindeki kızı da, en az kendisi kadar yalnız. Film tam da burada başlıyor.

Kendinizi düşünüyorsunuz…

…ister istemez. Kimi zaman ilgi çekmek için, kimi zaman başarmışlığın sevincini paylaşmak için, kimi zaman hataları örtbas etmek amaçlı umursamaz ve alaycı davranış sergiler insan. Bu, güçlü bir anlatımla yansıtıldığında ortaya çıkan kült oluyor. İster roman olsun ister tiyatro, isterse Toni Erdmann’da olduğu gibi film; etkisi uzun sürecek, yıllar sonra bile unutulmayacak ve klasikler arasında sayılacak bir yapıt çıkıyor ortaya. Maren Ade, çağcıl bir başyapıt çıkartmış. Bunca övgü ve ödül de boşa verilmese gerektir.

…ya izleyici?

Toni Erdmann’ın bir Alman komedisi olduğu belirtiliyorsa da, film, tam “güleriz ağlanacak halimize” noktasında. Kuşkusuz gülüyorsunuz, tam da o anı yaşayan siz olmadığınız için incecik bir sevinçle karışık gülüyorsunuz… Peruk ve takma dişle vardığınız yer neresi olabilir? Yakalandığınızda yüzünüze vurmazlar mı? Vurduklarında ne duruma düşersiniz? Sizin gibi, tam da sizin içinde bulunduğunuz duyguları yaşayan biri, -belki bir işe yarıyordur diye- o takma dişi alıp taktığında ne düşünürsünüz?

Bizim sinema seyircimiz, umarım bu filme gereken önemi gösterir, izler ve giderek yalnızlık kuyusuna merdivensiz düşmekte olduğunu, denizler ortasında yelkensizlik karmaşasında çarnaçar kalacağını görür. Çözüm için, başkası için değil, kendi çözümü için izler bu filmi.

Oyuncular için ayrı bir not düşmeliyim muhakkak. Alabildiğine doğal, alabildiğine görkemli, alabildiğine gerçekçi karakterler izliyoruz. Bunda oyuncular en önde; yönetmenin rejisiyle senaryonun katkısını yadsımamak gerekir. Sakin bir dilli sakin bir öykü… çok başarılı.

Birkaç yıl sürmez herhalde, “ölmeden görmeniz gereken filmler” listesinin ilk sıralarında yer alması…

Toni Erdmann, yönetmen Maren Ade, oyuncular Peter Simonischek, Sandra Hüller, Michael Wittenborn, Thomas Loibl, Trystan Pütter… 3 Şubat’tan başlayarak gösterimde…

(25 Ocak 2017)

Korkut Akın

Sadi Bey’in Facebook Günlükleri:

Malkoçoğlu, Battal Gazi, Kara Murat, Kolsuz Kahraman, Komiser Cemil, Vatandaş Rıza ne kadar ileri görüşlüymüş. Taa o zamanlardan “N’aaayır, N’olamaz” demişler. (Sinemaya uzak olanlar için not: Adı geçen şahıslar, Cüneyt Arkın’ın filmlerinde canlandırdığı muhtelif karakterlerdir.) (22 Ocak 2017)

Facebook ve Twitter ortamının görünmeyen bir yararını keşfettim. Ortama bir yazı koyduğunuzda kendi kendinizle iddiaya da girebilirsiniz. Yazdığınızı beğenmeyenler kanatlanıp uçabiliyor. Beğenenlerin üzerinden ise yeni takipçi edinebiliyorsunuz. Yeni gidecek ve gelecekleri tahmin ederek paralı iddia oyunundan uzak durarak günaha girmekten bile kurtulabilirsiniz. (22 Ocak 2017)

Hayırsızada, birkaç tane ağaç dikilerek Hayırlıada’ya çevrilebilir ve mesire yeri olarak turizme kazandırılarak memlekete daha faydalı bir hale getirilebilir. (22 Ocak 2017)

Hayırlı Sabahlar
Hayırlı Pazartesi’ler
Hayırlı Haftalar*
*”Neşeli Pazartesiler” filminin verdiği ilhamla**
**Pardon yanlış hatırlamışım, “Güneşli Pazartesiler”miş (Los Lunes Al Sol). (23 Ocak 2017)

Sevgili arkadaşlar, bu ortama yazılan yorumlar, ana yazının -eski tabirle- teferruatı, çok eski tabirle mütemmim cüz’üdür. Yeni dilde eklenti de deniyor. Ana yazı olmasa yorumları üretemeyiz. O nedenle bunları yazarken saygıda kusur etmemeli, iğneleyici, küçümseyici, hakaret edici ifadeler kullanmamalıyız. Neticede şurada iki satır yazıyla dünyayı kurtarmaya çalışıyoruz. Bırakın rahat rahat kurtaralım. Siz de teşvik edici yorumlarınızla güç verin. Bu arada profilinde herhangi bir bilgi olmayan, kendi fotoğrafını kullanmayan ve rumuzla ortamda arz-ı endam eden arkadaşların yazdıklarının hiçbir kıymeti harbiyesi olmadığının sanırım yazan arkadaşlar da farkındadır. (23 Ocak 2017)

sinematurk.com, Horizon International bünyesine geçmiş. Hayırlı olsun. Son zamanlarda sitede rastladığım eski filmlerin yeniden yapılmış afişlerinden bir şeyler olacak gibi hissediyordum. Nitekim oldu. (23 Ocak 2017)

Bir yanda görme engelli vatandaşlarımız için tabela hazırlayan Bankalarımız, diğer yanda 9 yaşındaki kızı ile ayrı oturması için bilet kesen Demir Yollarımız. İlginç bir memleket olduk vesselam. (T. C. Devlet Demir Yolları’nın, bir baba ile 9 yaşındaki kızına ayrı bilet kestiği haberlerinin verdiği ilhamla.) (23 Ocak 2017)

Misalen bu ilânı veren bendeniz olsaydım, reklâm parasını % 30 eksik öderdim. Sebeb-i hikmeti görüntüde saklı değil, ayan beyan belli oluyor. (Metronun Mecidiyeköy İstasyonu Cevahir AVM çıkışı.) Ayrıca sergi de ilânın görkemi altında eziliyor. (23 Ocak 2017)

“Vizontele 3” çekilirse Zeki Müren’li espri benzeri şöyle bir diyalog öneriyorum: Demiryolları asansörlere binecek olanlara da ayrı bilet kesiyor mu? (T. C. Devlet Demir Yolları’nın, bir baba ile 9 yaşındaki kızına ayrı bilet kestiği haberlerinin verdiği ilhamla.) (23 Ocak 2017)

TRT Müzik yanlış söylenen türkülerimizin doğrularını yayınlamayı sürdürüyor. Ünlü türkü aslında şöyleymiş:
Urfa’ya paşa geldi, tahta temaşa geldi
Bir elim yar kolunda*, bir elim boşa geldi
*Türkünün orijinalinde bu kelime “koynunda” olarak geçiyor. (24 Ocak 2017)

Que Sera Sera = Olmaz. (25 Ocak 2017)

Bu haftaki (23 Ocak 2017) basın gösterimleri tam tebdili mekânda ferahlık var misali geçiyor: Satıcı / Kanyon, Toni Erdmann / Soho House, Lion / Özdilek, Yeni Nesil Ajan / İstinye Park, Yaşamın Kıyısında / Beyoğlu. Gönül başka mekânlara da yayılmak istiyor ama tabi ki o filmcilerin bileceği iş. (26 Ocak 2017)

Hayatın küçük bir tuhaflığından bahsedeyim. 20’li 30’lu yaşlarda aldığım kitapları kirlenmesin diye kaplardım, kaldığım yeri işaretlemek için sayfayı kıvırmaz, araya kâğıt parçaları koyardım. Okuduğum hiçbir kitapta cümle altlarını çizmez, sayfalara hiçbir işaret koymazdım. Gün oldu, devran döndü, bu kadar itina gösterdiğim kitaplarımın yarısını Milas’ın köy okullarına hediye ettim. Bağışa ilham verenlere ve yardımcı olanlara selâm olsun. Her şey bir müddet bize dokunuyor ve geçip gidiyor; buna insanlar, mekânlar, zaman ve anılar da dahil. (Veya biz de onlara dokunup geçip gidiyoruz.) (26 Ocak 2017)

Başka bir ifadeyle yazarsak: “Zinhar olmaz, muvafık değildir.” (26 Ocak 2017)

Sosyal medya ortamında hiç beğeni almamış bir paylaşımınız oldu mu? Benim oldu. Olması da iyi oldu, çünkü bu vesileyle onun da bir tesellisi olabileceğini keşfettim. Genelde kısa paylaşımlarımı hem facebook’a, hem twitter’a koyuyorum. Twitter’ın beğeni tuşunun kalp işareti olması durumu kurtarıyor. Bendenizin anlayışında kalp ve gönül kelimeleri sevgi duymak anlamına geliyor. Dolayısıyla twitter’da yaptığım paylaşımlarda, gördüğüm kalp işaretine sevindiğim gibi herhangi bir işaret görmezsem de “Ne güzel, kimse paylaşımıma gönül (kalp işareti) koymamış, gücenmemiş.” diye düşünerek teselli oluyorum. (26 Ocak 2017)

(26 Ocak 2017)

Sadi Çilingir

sadicilingir@sadibey.com