Xavier Dolan’ın anne ile ilişkisi sinemaya adım attığından beri gündemdedir. Kanadalı gencecik sinemacı 2008 yılında ilk filmini çektiğinde 19 yaşındadır. ‘Annemi Öldürdüm / J’ai Tué Ma Mère’ adını taşıyan bu otobiyografik deneme yönetmenin 15-16 yaşlarını sıcağı sıcağına perdeye taşır. Başrolde bizzat kendisinin yer aldığı terapi niteliğindeki bu ilk film, genç Hubert’in ergenlik acıları, mesafeli annesiyle yolunda gitmeyen ilişkisi ve eşcinselliği ortaya çıktığında yatılı bir okula gönderilişinin hikâyesini şaşırtıcı bir beceriyle aktarır. Klasik ödipal rüzgârların estiği bu ana oğul ilişkisinde aşk ve nefret, şiddet ile duygusallık yan yanadır. Anneye olan derin aşkı Guy de Maupassant’ın sözcükleriyle dillendirir Dolan: ‘Biz annemizi tanımadan severiz, bunun ne denli derin bir sevgi olduğunu ‘son hoşçakal’da idrak ederiz’.
Gençlik enerjisi perdeden taşan 2014 yapımı bir önceki çalışması ‘Mommy’ ile ergen yaşta delikanlı ile annesinin hikayesine kaldığı yerden devam eden sinemacı, geçtiğimiz yıl Cannes Film Festivali’nden Jüri Büyük Ödülü ile dönen ve bizde de gösterimi süren son filmi ‘Alt Tarafı Dünyanın Sonu / Juste La Fin Du Monde’ ile aynı sulara dönüyor, otuzlu yaşlarının başındaki Louis’nin annesi ve ailesiyle uzun bir aradan sonra biraya geldiği kısa günü perdeye taşıyor.
1995 yılında AIDS hastalığından hayata veda etmiş Fransız yazar Jean-Luc Lagarce’ın aynı adlı oyundan yola çıkmış bu kez. 34 yaşındaki oyun yazarı Louis ölmek üzeredir. Metnin adı, ana karakterin dünyanın sonuna yaklaştığını ifade eder bir yandan. Öte yandan onun içinden çıktığı aileyi ve küçük kasabayı dünyanın bir ucu olarak gördüğünü düşündürtür. Hayatını ve eşcinselliğini özgürce yaşamak için büyük kente kaçmış genç adam, tüm korkularına rağmen 12 yıllık yokluğunun ardından ailesini ziyaret etmeye gitmektedir. Annesi ve diğer aile bireyleriyle son kez yüzyüze konuşmak, böylece hem kendine, hem onlara ömrünün sonuna dek hayatının efendisi olduğunu göstermek illüzyonu içinde olduğunu düşünür. Açılış jeneriğinde ‘Home Is Where It Hurts’ şarkısında ‘aile ocağı canımızın yandığı yerdir’ diye haykırmaktadır Camille. Oysa biliriz ki reddettiğimiz ailemizden kaçarken çatışmalı evimizi, koparmak istediğimiz aile bağlarımızı sırtımızda birlikte götürürüz. Aileyi reddediş bir mutsuzluk kaynağı olarak kanamaya devam eder hep. Louis’nin (belki de düşünde gerçekleşen) bu son ziyaret, ana rahmine dönüş arzusu taşır. Ailesiyle helâlleşmelidir ölmeden önce.
Mommy’de anne Diane aralarındaki ilişkiyi oğluna şöyle açıklar filmin bir yerinde: ‘Anneler oğullarını sevmeyi hiç bırakmaz. Bundan sonra tek ihtimal seni daha çok sevecek olmam’ diyor ve ilave ediyor ‘ancak sen beni giderek daha az seveceksin, doğal düzen böyle işliyor. Belki birgün beni sevmeyi bırakabirsin ama sen hep benim önceliğim olarak kalacaksın’. Louis’nin deli dolu annesi benzer sözleri tekrarlar: ‘ haklısın seni anlamıyorum ama seni çok seviyor olduğum gerçeğini hiçbir şey değiştirmeyecek’.
Bu kısa ziyarette fırtınalı diyalogların ardındaki hüznü duyumsarız. Louis üç kelimeden ibaret cevapları ve sessiz gülüşüyle onları dinler. Kendisini çok az tanımış kız kardeşinin hayranlık yüklü özlemine tanık olur. Kendinden büyük taşralı ağabeyin öfkeli itirazını usulca kabullenir. İlk aşkının anılarıyla yüklü eski yatak şiltesine sarılır, banyo havlusundaki sabun kokusunu içine çeker. Tarumar olmuş eski bağ evlerini ziyaret etmeyi içine atar. Saatin içine sıkışmış guguk kuşu misali kıstırılmışlığını hayal eder.
Ergen Steve’in ruhunun ve bedeninin uzantısı haline gelmiş bir enerji patlaması halinde yol alan ‘Mommy’de, oğlunun sağlık sorunları bir yana parasal olarak da zor durumda bulunan orta alt sınıftan annenin ve kabına sığamayan oğulun sıkışmışlığını çok yerinde bir buluşla 1:1 kare format tercihiyle perdeye yansıtmış olan sinemacı, bu kez ağırlıklı olarak yakın planları tercih ediyor. Perdede görmeyi çok özlediğimiz Nathalie Baye dışında Vincent Cassel, Marion Cotillard, Léa Seydoux ve Louis’de taze César ödüllü Gaspar Ulliel’den oluşan Fransız sinemasının rüya kastı tam bu noktada devreye giriyor ve bu hüzünlü veda sonatındaki mükemmel yorumları göz kamaştırıyor.
(06 Mart 2017)
Ferhan Baran
ferhan@ferhanbaran.com