Son dönemin en parlak işlerinden ‘Collective’, 30 Ekim 2015 gecesi Bükreş’in popüler gece kulüplerinden ‘Colectiv’ yangının alevleri ardından tepetaklak olmuş bir ülke panoraması çiziyor. ‘Goodbye to Gravity’ isimli metal grubun konserini izleyen 27 kişi çıkış kapısı yetersiz mekanda hayatını kaybederken, 180 tane genç yaralı olarak hastanelere sevkediliyor. Ancak bu elim olay ülke çapında büyük bir sağlık krizini ortaya çıkaracaktır. Belki kriz değil büyük bir rezalet demek daha doğru olacak, zira yanıkları ölümcül olmayan pek çok kişi ilerleyen günlerde devlet hastanelerinde hayatını kaybedecektir. Bir spor gazetesinin (Gazeta Sporturilor) deneyimli muhabiri Catalin Tolontan, ekibiyle birlikte olayın peşine düşecek ve Romanya’nın tamamen çürümüş sağlık sistemini gözler önüne serecektir.

Sağlık Bakanı’nın ‘Avrupa standartlarında en iyi tıbbi bakımı sağlayacak donanıma sahibiz’ demecine istinaden vaktinde ülke dışına nakledilemeyen gencecik insanlar, hastane ortamındaki çeşitli bakteriyel enfeksiyonlar neticesi hayatını kaybetmiştir. Ülke çapında patlayan skandal büyüktür. Yanık hastalarına uygun olmayan hastane koşullarında bekletilen yaralılar, düşük kaliteli dezenfektan kullanımı nedeniyle bakteri kaynayan bir ortamda ölüme yollanmıştır.

Tolontan ve arkadaşları, ülke çapında 2000 ameliyathaneye etkin maddesi 10 kat sulandırılmış mal temin eden Hexi Pharma firmasının peşine düşer önce. Devlet düzeyinde kurumsal bir yalan ifşa edilir. Yoğun bakımdaki ölümlerin % 90’ının hastane bakterileri nedeniyle oluştuğu ortaya çıkar. Bilim adamlarınca 2008’den beri Milli İstihbarat’a defalarca iletilen belgeler (115 rapor gönderilmiş), ‘Cumhurbaşkanı’na, ‘Başbakan’a, ve bakan olmadan önce Hexi Pharma ürünlerini kullanan bir hastanenin yöneticisi olan Sağlık Bakanı’na sunulan belgeler sümen altı edilmiştir. Üretici firmanın sahibinin bir araba kazası sonucu şüpheli ölümünde, devlet içindeki mafyanın parmağı olduğu iddiası halen yaygın bir söylentidir.

Yıllarca her şey örtbas edilmiş, filmin özgün adına ikinci anlam yükleyen ‘kolektif’ bir suç işlenmiştir. Doktorların devlet hastanelerinde görev almak için sustuğu, ameliyathanelere kapağı atmak için cerrahi bölümün başındakilere rüşvet verme yoluna gittiği ortaya çıkmıştır. Gazetede konuyu araştıran ekibin kan dondurucu yayınlarının ardından, Avusturya’da çalışan doktor Vlad Voiculescu teknokrat hükümetin yeni sağlık bakanı olarak atandığında ‘Doktorlar insanlıktan çıkmış. Nasıl geldik bu hale, nasıl çıkacağız bu işin içinden?’ diyecek, yozlaşmış bir işleyişi onarma gayretine girişecektir.

Bir gerilim filmi gibi öykülemeye çalıştıklarım maalesef gerçek. Son dönemin en sarsıcı yapıtlarından ‘Colectiv (ya da İngilizce adıyla Collective)’ özünde bir belgesel film. Ancak belgeselin sınırlarını aşan ve ‘araştırmacı gazetecilik’ üzerine yapılmış en sağlam yapımlardan biri. Tolontan ve ekibine filmin ikinci bölümünde katılan, soğukkanlı, sorumlu ve cesaretli yaklaşımıyla bir şeylerin değişebileceği umudunu veren Voiculescu’nun yaşadıklarına tanıklık ederken bir kurgu film izlediğiniz kanısına kapılıyorsunuz zaman zaman.

Çok iyi bir iş çıkaran yönetmen Alexander Nanau, kabusun acı yaralarını bir sanatçı ile işbirliği yapmak yoluyla sarmayı deniyor. Fotoğraf sanatçısı Alex Csiki, ağır yanıklarla parmaklarını kaybetmiş, vücudu örselenmiş kurbanlardan Tedy Ursuleanu’nun fotoğraflarından oluşan ve 2016 Ekim’inde ‘Arenela Romane’ galerisinde açılışı yapılan sergiye de konuk ediyor bizleri. Voiculescu da oradadır ve modelin manşette yer verdiğimiz çarpıcı fotoğrafı çalışma odasını süsleyecektir.

Vlad Voiculescu düzeltmeye çalıştıklarının uygulanıp uygulanamayacağını soruyor kendi kendine. 2016 sonu seçim sonuçları bu açıdan pek umut verici de değil. Genç kuşaktan çoğunluk sandık başına gitmemiş bile. Vlad’ın eski kuşaktan babası, oğlunun Avusturya’dan ülkesine dönmesinden hoşnutsuz, umutsuz. Ancak genç adam kararlı gözüküyor.

Romanya’nın güncel hükümetinde Voiculescu yeniden Sağlık Bakanı olarak atanmış. Bunun, rüşvetten, yolsuzluktan ve kolektif suçtan bunalmış yurdum insanları için hoş bir umut kaynağı olduğunun altını çizmeliyim. Romanya’nın gidişatına tanıklığı hep birlikte sürdüreceğiz. ‘Colectiv’ son yılların en iyi belgesellerinden değil yalnızca, en iyi filmlerinden biri. Yıl içindeki çevrimiçi gösterimlerinin ardından 20 Ağustos’ta sinemalarda gösterime giriyor, bu defa kaçırmayın.

(17 Ağustos 2021)

Ferhan Baran

ferhan@ferhanbaran.com