Pençe (1917) ilk konulu -tamamlanmış- filmimizdir, Sedat Simavi tarafından yönetilmiştir. Pençe, ilk film olunca Sedat Simavi de ilk yönetmenimiz olmaktadır. Pençe, aynı zamanda -kaynaklarımıza girdiği gibi- bir edebiyat uyarlamasıdır. Mehmet Rauf tarafından yazılmış bir oyun’dur; oyun’dur ama yazılmasının üzerinden zaman geçmesine rağmen sahnelenmemiştir. Sedat Simavi tarafından, sinemaya sessiz olarak uyarlanan “oyun” uzun diyalogları içeren, “evlilik karşıtı” bir yapı gösterir. Evliliği, “yüreği sıkan bir pençe” olarak gören oyun, sinemada da bu özelliği ile -sessiz olması da göz önünde bulundurulursa- (hele o zaman için) ilgi çeken bir yapıt olmaz.

Simavi, filmi çektiği günlerde 21 yaşında, daha önce sinema ile hiç uğraşmamış bir delikanlıdır. Bütün bunlara rağmen Pençe sinemamızın ilk -tamamlanmış- konulu filmi olarak tarihsel yerini alacaktır. Aynı zamanda, bir oyun’a dayandığı için bir edebiyat uyarlamasıdır da. Fakat Sedat Simavi hakkında bir derleme (Hayatı Eserleri: SEDAT SİMAVİ) yapan Muzaffer Gökman Mehmet Rauf’un eserini -hiç bir kaynak göstermeden- bir adaptasyon olarak belirtir. Yani, özgün bir eser değil, yabancı bir eserin toplumuza uyarlanmış halidir.

Mehmet Rauf hakkındaki başvuru kitaplarında Pençe adlı oyunun bu özelliğinden hiç söz edilmemektedir. Gökman’ın savının doğru görülen bir tarafı, konunun “evliliği karşısına alan” bir görüş içermiş olmasıdır ama bu tek başına bir anlam ifade etmemektedir. Eğer doğru ise, Simavi’nin yapmış olduğu ilk film, bir edebiyat uyarlaması olmasına rağmen adapte, yabancı bir eserin uyarlaması ise bu hali ile edebiyatımızdan (!) sinemaya yapılan uyarlamaları ele alan araştırmamız Kelimelerden Görüntüye’de bir edebiyat uyarlaması olmasına rağmen, adapte-liği belirtilerek yer alması gerekir (di). Fakat, Gökman’ın tesbiti geçerli değilse, Pençe, konusu ile de hayli ilgi çekmesi gereken -bu gün için bile- bir “oyun” olarak sinema tarihimizdeki -ve araştırmamızdaki- yerini koruyacak, olduğu gibi kalacaktır. (Birde -filmi bulmamız mümkün olmadığı için-, oyun metnine ulaşabilirsek, yapılacak bir inceleme, geniş bir alana yayılan açılımı ile hayli ilginç olacaktır.)

Muzaffer Gökman, Hayatı Eserleri SEDAT SİMAVİ isimli derlemesini hazırladığı zaman Beyazıt Devlet Kütüphanesi Müdürlüğü görevinde bulunmaktadır.

(26 Ocak 2013)

Orhan Ünser