Düşler Diyarı (Beasts of the Southern Wild)
Yönetmen: Benh Zeitlin
Oyun: Lucy Alibar
Senaryo: Lucy Alibar-Benh Zeitlin
Müzik: Dan Romer-Benh Zeitlin
Görüntü: Ben Richardson
Oyuncular: Quvenzhané Wallis (Cimcime), Dwight Henry (Wink), Levy Easterly (Jean Battiste), Lowell Landes (Walrus), Pamela Harper (Küçük Jo), Gina Montana (Bayan Bathsheba)
Yapım: Fox Searchlight (2012)

Amerikalı yönetmen Benh Zeitlin, “Düşler Diyarı” filmini Lucy Alibar’ın oyunundan beyazperdeye aktardı. Bu filmde, iklimi değişen dünyada yoksulların daha yoksul olacağını keşfediyorsunuz. Zenginler, yoksullarla aralarına yüksek setler örüyorlar.

Louisiana… Bu film, bataklıklı kol (bayou) denilen bölgede tecrit edilmiş insanların, yoksullukla ve küresel iklim değişikliğiyle hayatta kalma mücadelesini anlatıyor. Bu yoksul insanlar, sanki tarih öncesi devirlerde yaşıyorlar. İlkel bir topluluk gibi. Atalarımız gibi avcı-toplayıcı gibiler. Şehirle bataklık bölgesini ayıran set var. Fırtına koptuğunda ve aşırı yağmur yağdığında kapaklar açılıyor, sular bataklıklı kola geliyor. Buranın sakinleri yoksullar bataklıklı kola “leğen” diyorlar. Kasırga ve yağmurun üstüne şehirden gelen su leğende sele neden oluyor. Derme çatma evler yıkılıyor, sular yükseliyor ve yiyecek bulunmuyor. Bunca yokluğun üzerine açlık da biniyor. 2012 yapımı “Beasts of the Southern Wild-Düşler Diyarı” filmine fantastik, hatta bilimkurgu bile diyebilirsiniz. Küresel ısınma bu kadar hızlı dünyayı kuşatınca bu filmde gördükleriniz uzakta değil. Evet, yine kaybeden yoksullar. Yiyecek, su ve barınma en büyük sorun olacak. Bu filmdeki gibi. Kutuplarda buzlar eriyor ve sular yükseliyor. Deniz suları verimli toprakları öldürüyor. Hatta erozyon çoğalıyor.

Cimcime’nin gözleriyle…

Filmi Cimcime’nin gözleriyle ve düşleriyle izliyorsunuz. Cimcime, İngilizcesiyle Hushpuppy. Babasıyla yaşayan altı yaşlarında nadir bulunan inci tanesi gibi. Annesine ne olduğunu tam bilmiyoruz. Babası ona, annesini anlatıyor arada bir. Cimcime’nin annesi öyle güzelmiş ki, rüzgârıyla ocağı yakıyormuş, bir bakışıyla tenceredeki suyu kaynatıyormuş, timsahı korkmadan öldürüp pişiriyormuş. Cimcime, filmin bir yerinde leğenin sakini kız çocuklarıyla okyanusta yüzerler, tekne onları alır ve yüzer eve götürür. Orada annesine benzeyen bir kadını gören Cimcime, babasının annesi için anlattığı hikâyenin içine düşüveriyor. Cimcime’yle ilk hayvanlarla iletişim kurarken tanışıyor seyirci. Babasının barakasının biraz ötesindeki barakada kalan Cimcime, babasının pişirdiği tavuklarla karnını doyuruyor. Okulda, diğer çocuklarla Bayan Bathsheba’nın derslerinde küresel ısınma, neolitik devir ve öncesini öğreniyor. Cimcime, mağarada yaşayan atalarımız gibi resimler çiziyor hep. Yüzbinlerce yıl sonra insanların Cimcime’yi hatırlamaları için. Kendi domuzlarını da düşlerinde devasa Avrupa bizonu gibi hayal ediyor. Film, gerçeklikle Cimcime’nin düşlerini iç içe geçiriyor. Cimcime öyle küçük ki. Karnı doyduğunda mutluluğun sıcaklığı perdeden seyircilere doğru esiveriyor. Leğenin sakinleri, bataklıkta tutulmuş kabuklu deniz ürünlerini de çiğ çiğ yiyorlar. Ateş olmasına rağmen. Filmde, dayanışma duygusunun insanlık tarihinde ne kadar önemli olduğunu fark edeceksiniz belki. Biz homo sapiensler (akıllı insan) beraber olunca bu zamana kadar geldik. Avrupa’daki yakın akrabamız neandertal insanı, topluluk ve dayanışma oluşturamadığı için 40 bin yıl önce dünyadan silinmişlerdi.

FBI acımaz…

“Düşler Diyarı” filmindeki yoksulluğa çok az filmde tanık olmuşsunuzdur. Sinema tarihinin gelmiş geçmiş en sosyalist filmi, William Wyler ustanın 1937’de MGM’e yaptığı siyah-beyaz “Dead End-Çıkmaz Sokak” filmiydi. 1990’ların sonuna kadar FBI’ın gözü “kızıl komünist” olarak değerlendirilen bu filmin üzerindeydi. Michael Curtiz’in Warner Bros’a çektiği “kızıl komünist” görülen 1935’teki yoksul madencilerin dramını anlatan “Black Fury-Kara Öfke” filmi de var FBI’ın hışmından kurtulamayan. Biz de de Yılmaz Güney ustanın 1970 yapımı siyah-beyaz “Umut” filmi hatırlanabilir. Dünyada onca yoksulluk var işte. “Düşler Diyarı”, Lucy Alibar’ın “Juicy and Delicious” (Sulu ve Lezzetli) piyesinden uyarlanmış. Senaryoyu da Alibar’la beraber yönetmen Benh Zeitlin yazmış. 1982 New York doğumlu yönetmen Zeitlin, kısa filmlerin ardından ilk uzun filmini “Düşler Diyarı” filmiyle gerçekleştirmiş. Yönetmen müziğin kıyılarında da dolaşıyor. Zeitlin bu filmiyle 65. Cannes Film Festivali’nde “Camera d’Or-Altın Kamera” ve FIPRESCI ödüllerini de kazandı. Yönetmen filminde çoğunlukla hafif el kamerası kullanmış ve öfkeli fotoğraflar oluşturabilmiş. Yönetmenin kamerası 16 mm. 2003 Louisiana doğumlu Quvenzhané Wallis, filmde altı yaşlarında bir kızı canlandırmış. Cimcime’nin babası Wink’i oynayan Dwight Henry, kariyerine 2012’de TV dizilerinde başlamış. Aslında bu filmde çalışan birçok insan için “Düşler Diyarı” ilk uzun metrajlı film.

(10 Ocak 2013)

Ali Erden

[email protected]

Karaoğlan
Yönetmen: Kudret Sabancı
Eser: Suat Yalaz
Senaryo: Melek Öztürk-Rana Mamatlıoğlu-Kudret Sabancı
Müzik: Tamer Çıray
Görüntü: Gökhan Atılmış-Türksoy Gölebeyi
Oyuncular: Volkan Keskin (Karaoğlan), Müge Boz (Bayırgülü), Özlem Yılmaz (Çise Hatun), Hasan Yalnızoğlu (Camoka), Hakan Karahan (Baybora), Gaffur Uzuner (Çalık), Tuncay Gençkalan (Balaban), Macit Sonkan (Berkehan), Suavi Eren (Koca Uruz)
Yapım: TMC (2012)

Kudret Sabancı’nın yönettiği “Karaoğlan”, Suat Yalaz’ın meşhur çizgi romanından beyazperdeye uyarlandı. Heyecanın, maceranın ve aşkın bol olduğu filmde sinemaseverler keyif alacaklar. 12 milyonluk bütçesiyle sinema tarihimizin de en pahalı filmi bu.

Oğuz boylarından “Bayan Avullu” oymağından, Baybora’nın oğlu Karaoğlan, Moğollardan kötücül savaşçısı Camoka’ya karşı mücadele veriyor. Selçuklu Beyi Koca Uruz’un kızı Çise Hatun, Çağanbay’la evlenecekken, kaçırılır. Çise Hatun Camoka’ya verilecek ama hiç de hesapta olmayan Karaoğlan oradan geçerken Çise Hatun’u kurtarıp Malatya’ya götürüyor. Yıl 1238… Selçuklu Hanedanlığı’nda Sultan Keykubat zehirlenerek öldürülmüş. Devrin en güçlüleri Moğollar. Önüne geleni kesiyorlar, Avrupa’nın içlerine kadar. 1071’de Anadolu’ya gelmiş Türkler Moğollarla savaşıyor. İzmir DEÜGSF Sinema-TV’den mezun olmuş Kudret Sabancı, 2012 yapımı “Karaoğlan” filmiyle bir düşünü gerçekleştiriyor. Yönetmenler düşlerini gerçekleştirmeli. Bütçe 12 milyon lira olsa bile. Aynı okuldanız. Üst sınıftaki Sabancı, sürekli üretirdi, araştırırdı, imkânları zorlardı. Bizim sinema okulundan çıkmış nadir iyi sinemacılardan. Suat Yalaz’ın çizgi romanı “Karaoğlan”, gerçekten de estetik olarak çarpıcı. Ama yine de çizgi roman ruhunun içinde dolaşması iyi olurdu. Elbette bu ruh kolay yansıtılamıyor perdeye. Hollywood filmlerinde de tam çizgi roman ruhuna ulaşılamıyor. Çizgi romanlardan beyazperdeye aktarılmış onca film izledik çoğundan tat alamadık. Warren Beatty’nin 1990 yapımı “Dick Tracy” ve Robert Rodriguez-Frank Miller’ın ortak yönettikleri 2005 yapımı “Sin City-Günah Şehri” filmleri, çizgi roman ruhunu perdede yaratmışlardı. Sabancı’nın filmi estetik olsa da, sanki beslendiği yer Suat Yalaz’ın 1960’larda Kartal Tibet’i oynattığı “Karaoğlan” filmleriymiş hissi veriyor. Bilgisayar efektlerini kullanmayı da çözdüğümüzde daha çarpıcı atmosferler yansıyacak perdeye. Sabancı’ya da haksızlık yapılmamalı. Seyretmesi rahat bir film çıkarmış ortaya. Bizim buraların kültürüne ve sanatına yabancı olanlar da filmden keyif alabilir. Biraz daha diyaloglar üzerinde çalışılabilirmiş. Yönetmen Sabancı’nın filminde sinema tadı var. Yönetmen ağırlıklı olarak televizyona iş yaptığı için oranın estetiğinin etkisinde kalabilirdi.

İki kadın arasında…

Çise Hatun’u Malatya’ya getiren Karaoğlan, pazar yerinde kesesini güzeller güzeli yankesici Bayırgülü’ne kaptırıyor. Sonra da kalbini. Cengiz Han’ın Moğolları dünyayı işgâl ederken sıra Anadolu’ya gelmiş. Çise Hatun’un, Altın Orda Hanı’nın oğlu Çağanbay’la evlenmesini engellemek için Moğol Camoka, Çise Hatun’u yok etmekle görevli. Camoka’nın yanında Manguday Birliği de var. Çise Hatun’u evlenebilmesi için, “Yağmur” adlı atıyla Karaoğlan, babası Baybora, Karaoğlan’ın seyisi Çalık, Cengiz Han’ın eski alay beyi Balaban, cüce Pekşen, maymunu “Kestane”yle Bayırgülü yolculuğa çıkıyorlar. Çise Hatun, Çağanbay’la evlenmek için yola çıksa da Bayırgülü’nü yağız Karaoğlan’dan kıskanıyor. Karaoğlan için Bayırgülü’yle tatlı çatışmalara bile giriyor. Onların peşinde de Camoka ve Mangudaylar var. Kale gibi şehrin etrafında büyük savaşı Türkler kazanıyor ve Moğolları dize getiriyorlar. Dokuz canlı Camoka gözlerini açtığındaysa bu hikâye burada bitmez diyorsunuz.

Daha önce de uyarlanmıştı…

Suat Yalaz, “Karaoğlan” çizgi romanını 1962 yılında gazete tefrikası olarak Akşam Gazetesi’nde yayımlamaya başladı. 1963 yılından itibaren de haftalık yayımlanmaya başlandı bu çizgi roman. Yalaz, 1965’te başrolü Kartal Tibet’in oynadığı “Karaoğlan: Altay’dan Gelen Yiğit” adıyla yönetti. 1972 yılına kadar altı film daha yapıldı. Sadece 1969’daki “Samara Şeyhin Kızı” filminde Kuzey Vargın, Karaoğlan olmuş ve bu filmi de Yalaz yönetmişti. Sabancı’nın filminin bütçesi 12 milyon lira. Herhalde iç piyasayı hesaplayarak bu kadar yüksek bütçeli film yapmadılar. Bunun dışarısı da vardır. 1984’te İstanbul’da doğmuş, İzmir’de büyümüş Müge Boz, “Leyla ile Mecnun” dizisiyle ünlendi. Talip Karamahmutoğlu’nun gösterime girecek “Bir Hikâyem Var” filminde de oynadı. Boz, Ali Adnan Özgür’ün yönettiği köy enstitüleri üzerine 2012 yapımı “Toprağın Çocukları” filminde de oynamıştı. Boz, “Karaoğlan” filminde insanın başına gelen en güzel şey. Işığıyla tüm perdeyi aydınlatıyor. Sinemamız bir oyuncu kazanıyor. 1983 Samsun doğumlu Karaoğlan Volkan Keskin, Faruk Aksoy’un “Fetih 1453” filminde Balaban’ı canlandırmıştı. 2007’de “Dağlar Delisi” dizisinde de oynamıştı. Keskin, geçmişteki Karaoğlan Kartal Tibet’i çağrıştırıyor sanki. Filmin müzikleri de iyi, belirtelim.

(10 Ocak 2013)

Ali Erden

[email protected]