Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı yıl (21 Nisan 1914’te) dünyaya gelen İngiliz görüntü yönetmeni Gilbert Taylor 99 yaşında yaşama veda etti.
Taylor bütün çalışmalarıyla 2001’de İngiliz Görüntü Yönetmenleri Derneği’nin Yaşam Boyu Başarı Ödülüne layık bulunmuştu… Aynı dernek “The Omen-Kehanet”le de 1976’nın en iyi görüntü yönetmeni ödülünü kendisine sunmuştu.
Gilbert Taylor, 2006’da da Amerikan Görüntü Yönetmenleri Derneği’nin özel ödülüne layık bulunacaktı.
Taylor, “Cul-de-sac” ve “Repulsion” adlı filmleriyle de BAFTA (İngiliz Oscarı) ödüllerine aday gösterilmişti.
Efsaneleşmiş filmlere imza atmasına rağmen Taylor Oscar Ödülüne aday gösterilmedi ve özel bir Oscar ile de onurlandırılmadı.
Taylor, gerçek bir öyküye dayanan ve İkinci Dünya Savaşı’nda İngiliz havacılarının Alman barajlarını yıkan saldırısını konu alan “The Dam Busters” (1955) filminin özel görüntü efektlerini yaparak ilk defa adını duyurmuştu.
Taylor’ın Görüntü Yönetmeni Olarak Çalıştığı Başlıca Filmler Şöyle Sıralanıyor:
* “Star Wars-Yıldız Savaşları” / George Lucas (1977)
* “Dr. Stangelove-Garip Doktor” / Stanley Kubrick (1964)
* Beatles Topluluğunun Filmi: “A Hard Day’s Night-Gençlerin Sevgilisi” / Richard Lester (1964)
* “Repulsion-Tiksinti” / (Türkiye’deki DVD’sine verilen isim) Roman Polanski (1965)
* “Cul-de-sac-Bozuk Düzen” (Türkiye’deki DVD’sine verilen isim) / Roman Polanski (1966)
* “Frenzy-Cinnet” / Alfred Hitchcock (1972)
* “The Omen-Kehanet” / Richard Donner (1976)
* Çizgi roman uyarlaması: “Flash Gordon-Fezada Çarpışanlar” / Mike Hodges (1980)
* TV dizisi: “The Avengers-Tatlı Sert” (1966-69)
* “The Tragedy of Macbeth-Kanlı Saltanat” / Roman Polanski (1971)
Not: Yazıda adı geçen filmlerin Türkiye’deki gösterim adları verilmiştir.
(30 Ağustos 2013)
Hakan Sonok
hakansonok.sonok1@gmail.com
Redford’ın hikâyesi, aynı grubun üyesi Sharon Solarz’ın (Susan Sarandon) kimliğinin ortaya çıkmasıyla başlar. Bunu takiben genç bir gazetecinin (Shia LaBeouf) araştırmasıyla topluluğun farklı kimliklerle gizlenmiş diğer üyeleri birer birer açığa çıkar. Bizzat Redford’ın canlandırdığı avukat Jim Grant’ın -ya da gerçek kimliğiyle Nick Sloan’ın- izini kaybettirme çabaları ve ülkenin dört bir yanına dağılmış eski yoldaşları ile hesaplaşması üzerinedir bundan sonrası. 
Kabul ediyorum, son yıllarda kendisinden beklenmeyecek kadar kötü işlerle seyirci karşısına çıktı. Belki de her yıl bir film çekme telâşına düşmese, kendisini biraz özletse, eminim çok daha iyi ve önemli filmlere de imza atacaktı. Özellikle arka arkaya gelen 
Biz geçmişi bir yana bırakalım, 2013’ün güncellenmiş dünya sinema hasılatlarına dönelim ve rakamların neler söylediğine bir bakalım.
* 
* 
* 
Geçtiğimiz yıl Venedik Şenliği’nin yarışmalı seçkisinde yer almış olan 
tarımına geçişte dört kuşaktır mısır tohumu üretimiyle iştigâl eden, yörenin önde gelen çiftlik sahiplerinden Henry Whipple ve ailesini tanıyoruz daha sonra. Film üç nesil üzerinden baba oğul ilişkilerine odaklanırken, Amerikan toplumsal değerlerinin çağdaş kapitalizmin gelişimi doğrultusunda geldiği noktayı irdelemeyi amaçlamış. Tarım fiyatlarının giderek yükseldiği, büyüyemeyenin, ölümcül rekabete ayak uyduramayanın yok olmaya mahkûm olduğu günümüz vahşi kapitalizmini Whipple ailesinin izini sürerek anlatıyor Bahrani. Bu düzende zayıflara yer yoktur. ‘Biz bir takımız’ der anne filmin bir yerinde. Sonuçta suçlar, kabahatler, kirli sırlar toprağa gömülür ve büyük Amerikan ailesi yoluna devam eder. Filmin özgün adı ‘ne pahasına olursa olsun’ anlamına gelmektedir. Ailenin ve düzenin bekası için her yol mübah sayılmaktadır. 
Shortland’in ülkesinde ödüllere boğulmuş ilk filmi, evinden kaçan 15 yaşındaki Heidi’nin büyüme öyküsü üzerineydi. Yönetmen bu kez aynı yaşlardaki Lore’un hikâyesiyle, çok farklı bir dönem ve koşullarda, bizden Reha Erdem’in 
03 Ocak 2014’te “Muhteşem Yüzyıl” adlı televizyon dizisinin yapım şirketinin (Tim’s Production) sinema filmi “Mevlana”ya rakip olarak Türkiye sinemalarında gösterilmeye başlanacak olan 
Çocukluk dönemini Güney Afrikada yaşayan ve 18 yaşında Kanada’ya yerleşen yönetmen ve senaryo yazarı Neill Blomkamp 
Buluşlarıyla teknoloji dünyasının yönünü değiştiren Steve Jobs (tam adıyla Steven Paul Jobs) Stanford Üniversitesi mezuniyet töreninde yaptığı ünlü konuşmasını başlıkta yer alan sözlerle noktalar. Dilimize ‘Meraklı Ol, Çılgın Kal’ diye çevirebileceğimiz, yetmişli yıllarda yayınlanmış ve bir kuşağın kutsal kitabı haline gelmiş ‘The Whole Earth Catalog’ isimli derginin son baskısının arka sayfasında yer alan otostopçu fotoğrafının altında yer almış olan bu özdeyiş Steve Jobs’ın yaşam felsefesi haline gelmiş, genç yaratıcı bu doğrultuda bilişim endüstrisinde çığır açan bir çok yeniliğe imza atmıştır.
Bu hafta gösterime giren 
2001’den sonraki gelişmeler yer almıyor filmde. Jobs’ın 1986’da ‘Apple’da devre dışı kalmasının ertesinde giriştiği ve sinemaseverleri yakından ilgilendiren Pixar serüveni ise tamamen es geçilmiş. George Lucas’tan 10 milyon dolara satın alınan Lucas Film’in bilgisayar grafikleri bölümü üzerine inşa edilmiş bulunan Pixar, 1996 yılında 
New York’un en ünlü beş İtalyan asıllı mafya ailesinden (en genci olan) Colombo’ların bir üyesinin verdiği 22 bin 500 ilâ 25 bin dolarla gerçekleştirilen porno filmi “Deep Throat-Derin Boğaz/Gırtlak”ın talihsiz kadın oyuncusu Linda Lovelace’in (gerçek adı: Linda Boreman) hayatı Amanda Seyfried’in başrolünde olduğu 10 milyon dolar bütçeli “Lovelace” adlı sinema filmine konu oldu.
“Lovelace”da “Casino”yla Oscar adaylığı kazanan Sharon Stone, Linda Lovelace’in annesi Dorothy Boreman’ı (1914-99), Robert Patrick (“Terminator 2”, “The X Files”) ise babası John Boreman’ı (1917-2011) canlandırdı.
“Deep Throat” Başkan Nixon’ın Devrilmesinde Büyük Rol Oynamıştı
da Yüksel Aksu’nun yönettiği ve sadece Turan Özdemir’in profesyonel oyuncu olarak görev aldığı 
tatil günlerinde gerçekleştiren yönetmen, “Köydeki arkadaşlara telefon ediyorum, yarın şu sahneyi çekeceğiz, Vahide ablaya, Mehmet abiye, Hasan’a, Hüseyin’e söyleyin fındık bahçesine gelsinler” şeklinde yaptığı çeşitli yönlendirmelerle 8 ayda tamamladıklarını anlatıyor. Yörede filme o kadar sahiplenilmiş ki, hastanedeki çalışanlar ve meslektaşları “Yönetmen” olarak, film setindeki oyuncu ve çalışanları ise “Doktor Bey” olarak çağırarak farklı ve hoş bir şekilde kendisini motive etmişler. 
mücadelelerini, bir aşk hikâyesiyle harmanlayarak anlatan filmin başrolündeki İdris karakterini oynayan Sermet Karahasanoğlu oldukça başarılı bir performans sergiliyor. Bir TV yarışmasıyla ünlenen, sinema ve TV dizilerinde oynayan komedyen Fatih Mühürdar’ı andıran görüntüsüyle Sermet Karahasanoğlu azimli bir genç ve Müjdat Gezen Sanat Merkezi’ne müracaat ederek kendisini geliştirmeyi amaçlıyor. Fimde köyün delisini canlandıran Altuğ Küçük aynı zamanda filmin görüntü yönetmenliğini yapıyor. Yönetmen İsmail Eraydın’ın abisi, annesi çeşitli rollerde oynamışlar.
Çok genç yaşta, 24 yaşındayken trajik bir ölümle sonsuzluğa giden James Dean, ölümünü hisseder gibi üç filmde peş peşe oynadı. Üç filmle unutulmaz olan bu efsane oyuncuyu “Cennet Yolu”, “Asi Gençlik” ve “Devlerin Aşkı” filmleriyle saygıyla anıyoruz.
filmdi bu. Adeta gözlerimiz perde üzerinde bir köşeden bir köşeye dolaşıp duruyordu. Filmin renk tonları da kahverengiyle sarı arasındaydı. Yıllar sonra bu filmi yeniden izlerken aynı renk tonlarını bulduk. Filmin görselliği ve ışık düzenlemeleri de ilham vericiydi. Zaman zaman kasvet duygusu da yaşatıyordu ışığın parçalı düştüğü mekânlar. Filmin atmosferinde dolaşırken bunları yazabilmek heyecan veriyor. Filmin senaryosunu Paul Osborn yazmış. İnsanı hemen etkisi altına alan fotoğraflarsa da Ted McCord’dan. İç dünyaların içindeki fırtınaları dışarıya taşıyan senfonik müzikleri de Leonard Rosenman bestelemiş.
yaptığını keşfediyor. Westernlerdeki “saloon”lara benzeyen mekânda randevuevi de işletiyor Kate. Genç Cal, babasının neden yalan söylediğini anlamaya çalışıyor. Sadece bu değil. Neden Aron’a o kadar çok severken, neden kendinden bu kadar nefret ediyor? Annesinden de gerçeği öğrenmeye çabalıyor Cal. Eve geç geldiğinde babası, İncil’deki beşinci ayetteki “Sela” suresini okuyor “kötü oğul” Cal’e. “İyi oğul” Aron da orada. Kamera hafifçe sola yatıyor bu anlarda. Işık düzenlemeleri de dramatik etkiyi çoğaltıyor. Baba Adam, oğullarına İncil’de geçen adları koymuş. Onun için iyi olmak iyi dindar olmakla aynı. Baba, sebzelerin bozulmaması için buzhane kurmaya çalışıyor. Ürünlerin trenle taşınırken de vagonların buzdolabına dönüştürmek istiyor sebzelerin taze kalması için. Aron’da güzel Abra’yla (Julie Harris) çıkıyor. Onun Cal’le iletişim kurduğunda bu ilişkiden emin olmadığı fark ediliyor. Kafasının içi de Aron konusunda karışık Abra’nın. Cal’in yanında kendini rahat hissediyor. Aron, tıpkı babası gibi ve din onun için her şeyden önemli.
ediliyor. Aron, kıskanç ve paylaşmaya katlanamayan bir genç. Sadece Abra’nın Cal’e ilgi duyması değil. Abra’yı Cal’den kıskanması elbette doğal. Ama bu derinlerdeki öfkeyi de dışarı çıkartıyor. Marol hasatı, Stark ailesini de iflâsın eşiğine getiriyor. Demiryoluna çığ düştüğü için tren yolda kalıyor buzlar içindeki sebzeler de bozuluyor. İşte bu sıralarda Amerika, süren 1. Dünya Savaşı’nda Almanlara karşı savaş ilân ediyor. Genç erkekleri savaşmak için askere çağırıyor ordu. Baba da iflâs ettiği için askerlik şubesinde çalışmaya başlıyor. Çiftçilerin tarlada kalmasını da savunuyor.
bulduğumuzu sandık. Dramatik ışıklandırma ve fonda duyulan çığlığı andıran tınılar, Cal’in içindekileri yansıtıyormuş gibi. Gündüz yansıyan dış mekânlarda sarı ve kahverengi tonlar daha bir öne çıkıyor filmde. Bu başyapıt, mutlaka sinema belleğine alınmalı. Filmden gelen sıcaklık içimizi ısıttı, ruhumuzu dinginleştirdi. Bu dönemin “Ike” Eisenhower ve McCarthy dönemi olduğunu unutmayın. Aralık 1955’te “Cennet Yolu” ülkemizde vizyona girdi. Jo van Fleet, Akademi’den “En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu” dalında Oscar kazanmıştı.
John ateşli silâh kullanmış. Çocuk psikolojisinden anlayan Ray (Edward Platt), Judy’nin gecenin bir yerinde neden sokaklarda yalnız dolaştığını anlamaya çalışıyor. Judy, annesini (Rochelle Hudson) o pek sevmiyor. Belki de babasını (William Hopper) onunla paylaşmak öfkelendiriyor onu. Her zaman dudaklarından öptüğü babasını artık öpemiyor ve babası onun bu davranışlarını iyi karşılamıyor. Jim de babası Frank’a (Jim Backus) öfkeli. Sert ve kuşatıcı olmadığı için belki de. Annesi Carol’un (Ann Doran) her şeye hâkim olması öfkelendiriyor onu. Tüm kararların onun vermesi. Babasını tıpkı kılıbık gibi görüyor ve onun gözünde yücelmesini istiyor Jim. John’un bu dünyada dadısından başka kimsesi yok. Babası, Çin Denizi’nde savaşta ölmüş bir kahraman. Anneyse ortalarda yok. Onların şefkatini arıyor John. Bu filmin senaryosunu, yönetmenin hikâyesinden Stewart Stern yazmış. Müzikleri de Leonard Rosenman bestelemiş. Kameramansa, özellikle gecenin içinde klostrofobik sinemaskop fotoğraflar oluşturan Ernest Haller.
demelerinden de hoşlanıyor. Sonra Judy de öyle diyor Jim’e. Okuldaki uzay gözlemevindeki sahneler de etkileyici. Hocanın, dünya, hayat, kâinat üzerine felsefi ve bilimsel konuşmalarına kulak vermek iyi gelebilir. Okuldaki uzay gözlemevinin önünde Jim ve Buzz bıçaklı kavgaya tutuşuyor. Buzz, Judy’nin karşısında bu mağlûbiyetle aşağılandığını düşünerek, Jim’i gece tepeye çağırıyor. Orada uçuruma doğru araba sürmeyi teklif ediyor Buzz. Beyaz tişörtünü ve kırmızı montunu giyen, altına da mavi Levi’s kotunu çeken Jim, siyah Coupé arabasıyla tepeye gidiyor. Kırmızı, aşkı ve şiddeti; maviyse, huzur arayışını ve kaosu; beyazsa, yenilenmeyi ve yeniyi simgeliyor sinema psikolojisi açısından. Yenilenme ve yeniye umut, finalin açık olmasıyla anlamlaşıyor. McCarty’nin çöken karabulutlarının dağılacağı umudu. Ama yönetmen, şimdilik de olsa 
bilinmezlik devam ediyor diyor açık uçlu finaliyle. Jim, kırmızı montu giydikten sonra finale kadar bunlara dokunuyorsunuz. Bu gece gerçekten uzun ve bazıları için de trajik. Buzz’ın çetesi de tepede yerini almış heyecan içinde. Buzz ve Jim, eski arabalara biniyorlar ve uçuruma doğru hızla sürüyorlar arabaları. Siyah montlu Buzz’ın kolu, arabanın kapı koluna takılıyor ve trajedisine doğru uçuyor uçurumdan. Çetede panik başlıyor ve kaçıyorlar. Jim, Judy ve John (üçünün de adı J’yle başlıyor), sakinler ve onlar da oradan ayrılıyorlar. Eve gelen Jim, televizyon karşısında uyuklarken buluyor babasını salonda. Divana uzanıyor. Annesi merdivenlerden inerken kamera Jim’in gözleriyle yansıtıyor bu anı. Terse dönmüş kamera yavaşça doğruluyor anneyi gösterirken. Dönem içinde öncü bu biçim alıştırması. 
izini buluyor. Daha sonra da polisler geliyor malikâneye. İki genç, Jim ve Judy, bu malikâneyi dolaşırken, John da çeteyle kavgaya tutuşuyor ve çeteden de bir genci yaralıyor. Özellikle gecenin derinliğindeki geniş final bölümü, gerçekten sinemada az bulunur görkemlilikte. Günümüzdeki yeni Hollywood yönetmenlerinin neden etkileyici filmler çekemediklerini bu anları yaşadığınızda anlıyorsunuz. “Asi Gençlik”, sinemada özel eserlerden. Bir armağan. Randal Kleiser’in 1978 yapımı “Grease” müzikalinin, “Asi Gençlik” filminden hayli ilham aldığını da hatırlatalım. “Asi Gençlik”, sonsuza kadar ilham verecek herkese. Çete elemanlarından Goon’u Dennis Hopper oynuyordu. Onu tanımak kolay değildi. Kasım 1956’da “Asi Gençlik” ülkemize de uğramıştı.
görüntüsünün tersine sert, toprak adamı. Bick, Maryland’e çiftliği için at almaya gelmiş. Leslie’nin siyah “Savaş Rüzgârı” atıyla Leslie’yi alarak vahşi batıya, Teksas’a, Reata’ya dönüyor. Bu dönüş balayından sonra oluyor. Yeşillikler içinde büyümüş Leslie, sarı çorak bu vahşi doğaya uyum sağlaması ve kuralları da öğrenmesi gerekiyor. Jordan’a çiftlikte Bick diyorlar. Bick’in ablası Luz da (Mercedes McCambridge) çok sert. Tam bir toprak kadını o. Tüm sevgisini sığırlara vermiş. Yeni doğmuş buzağılara damga basılınca en büyük hazzı yaşıyor. Elbette birden ortaya çıkan Leslie, onu huzursuz ediyor. Ya çiftlikteki iktidarını kaybederse? Bir de Bick’in hiç sevmediği, ama Luz’un koruduğu Jett Rink (James Dean) var. Ağzından sigara, elinden viski düşmüyor hiç. Tam bir kovboy o. Bu dünyada sadece kamyoneti olan Jett, bu çiftlikte çalışıyor. Yapayalnız, fakir, öfkeli, hırslı, ihtiraslı, “cool” ve büyük bir âşık o. Luz da Jett gibi öfkeli ve ihtiraslı. Belki de bu yüzden bu dünyada ruhları buluşmuş 
ikisinin. Luz, buzağılar damgalanırken kıskançlık yüklü ihtirasıyla Leslie’nin “Savaş Rüzgârı” atından çıkarmak istiyor öfkesini, ama trajik sonundan da kaçamıyor. 600 dolarlık değersiz çorak araziyi de Jett’e miras bırakmış Luz. Elbette Bick bundan hoşlanmıyor, ama Jett’e bu hayatta sahip olabileceği bir şeyi bırakmak istemiyor. Kendini Brick’in öfkesinden daima korumuş Luz’un hatırasına da saygı duyuyor. Bick, karısını Meksikalılardan uzak durması için uyarsa da, iyi yürekli Leslie, Jett’le beraber yerli köylüleri ziyarete gidiyor. Orada çok hasta bebek olan Angel’i görüyor ve yaşaması için çaba gösteriyor. Yıllar sonra, 2. Dünya Savaşı’na katılan Angel’in (Sal Mineo) cenazesi Amerikan bayrağına sarılı olarak vatanına, Teksas’a geliyor. Bick’in Meksikalılara öfkesi, bir zamanlar bu toprakların, Teksas’ın onlara ait olması belki de. Irkçılık ve ayrımcılık en başından hissettiriliyor seyirciye. “İyi” olanların bile zihinlerinin derinliklerinde bu sapkınlık olabiliyor.
Bob’la (Earl Holliman) evleniyor. Öfkeli ve hırslı Jett’in arazisinde bir şeyler oluyor. Jett, su kuyusundan petrol sızıntısını fark ediyor. Petrol kuyusu kurarken herkese borçlanıyor. Umudunu kestiği bir anda kara altın fışkırıyor. Artık her şeyin en iyisine sahip Bick’e dersini verebilecek Jett’e. Hızla yükseliyor. İmparatorluk kuruyor. Jett, sonunda Bick’i de ikna edip, onu da petrol işine çekiyor. Bick beklemediği bir zenginliğe ulaşıyor, uçak bile satın alıyor çok geçmeden. Filmin derinliklerinde bir şey fark ettik. Jett Rink’in adının baş harfleri “JR” oluyor. TRT’de 1980’lerin başında “Dallas” dizisi yayımlanıyordu. Teksas-Dallas’ta petrolcü bir aile anlatılıyordu ve çiftlikleri de hayli meşhurdu. Orada JR Ewing vardı. JR adı, Jett Rink’ten ödünç almış gibi. Karakterleri de birbirine yakın gördük.
kompradorlarının, yani toprak ağalarının artık bu yeni düzende yerinin olmadığını. Yeni kompradorlar, petrolcüler yeni düzenin ağaları. Salonda Bick’in aynı beşikte ayakta duran iki torununa baktığı sahne filmin en güçlü anı. Meksikalılara benzeyen bebekle beyaz Amerikalılara benzeyen bebek yan yana ve aynı yerdeler. Orada beyaz kuzuyla siyah buzağı da var. Irkçılığa karşı da en büyük tokatlardan biriydi bu sahne. Yavrular, dilleri, dinleri, ırkları ve türleri ne olursa olsun yan yana ve iç içe olabiliyorlar. Kötü yapansa önyargı yüklü kültürler. Ezelden gelen bu önyargıları kışkırtansa, beyazların elinde olan gazeteler, televizyonlar, radyolar, sinemacılar, reklâmcılar. Ülkemizdeki gibi. Amerika, ırkçı ve ayrımcı bir yer. Ülkemiz gibi. “Devlerin Aşkı” filmi, McCarthy döneminde çekildi. McCarthy baskıları olsa da demokrasi çok güçlü Amerika’da. Çünkü denetim her şeyden önemli orada. Büyük James Dean’dan hatıra kalan bu üç filmi seyretmek ve üzerine yazmak gerçek anlamda onur yaşattı.
ABD hükümeti Wikileaks’te yayınlanan belgeleri Irak’ta görevli er Bradley Manning’in (1987 doğumlu) sızdırdığını iddia etmektedir. Manning 2010’dan bu yana tutukludur.
2011’de 
* 
* 
* 
*