Senaryosunu Sırrı Süreyya Önder’in yazıp ve Yılmaz Erdoğan’ın asistanı Muharrem Gülmez’le birlikte yönettikleri Beynelmilel, 2006’nın son haftası vizyona giren Türk filmlerinden. Cezmi Baskın, Özgü Namal, Umut Kurt, Meral Okay ve Oktay Kaynarca’nın rol aldıkları film, 1980’lerin ilk yıllarında Adıyaman’da geçiyor. Askeri yönetime ayak uydurmaya çalışan yerel halkın, bir müzik grubu üzerinden yaşadığı traji – komik olaylar anlatılıyor.

Gevendeler’den orkestra kuruldu…

Film 1982 yılında Adıyaman’da geçiyor. Düğünlerde çalgı çalan müzisyenler, yani Gevendeler, sık sık sokağa çıkma yasağının yaşandığı o günlerde geçimlerini sağlayabilmek için ilginç bir yol seçerler. Bir kamyonetin içinde eğlence tertip ederler ancak istihbaratını alan jandarma tarafından basılırlar. İşte o akşam kaderleri değişir, ellerindeki klarnet, davul, tef alınır, yerine, askeri bando müzik aletleri verilir. Artık düğünlerde değil, kasabalarını ziyarete gelecek olan konsey üyeleri için marş çalacaklardır. Mersin Belediyesi Bandosu üyelerinin, filmde “Gevende Orkestrası” üyelerini oynadığı filmde Cezmi Baskın, bu orkestranın şefi Abuzer rolünde. Abuzer, karısını yıllar önce kızları Gülendam’ı (Özgü Namal) dünyaya getirirken kaybetmiştir. Baba – kız, dedesi, halası ve amcasıyla birlikte büyük bir evde yaşarlar.

Gülendam, üniversite sınavlarına hazırlanmaktadır ancak Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde okuyan Haydar’a (Umut Kurt) tutkundur. Haydar ise, cuntacılara karşı eylem düzenlemek için Gülendam’dan yardım ister. Karşılıksız bir sevgiyle bağlandığı Haydar’a yakın olmak için Haydar’ın kitaplarını okur ve onun gibi “devrimci” olur. Haydar’ın kasete çekmesi için verdiği Komünist Enternasyonal Marşı’nı babası duyunca, Gülendam, bunun baharı karşılama şarkısı olduğunu söyler. Yavaş yavaş herkes birbirinden habersiz ve bazıları da bilmeyerek konsey üyelerini karşılamaya programlarının (!) içinde bulur kendini.

Konsey üyelerinin geldiği gün Abuzer, kızının bahar şarkısı dediği Komünist Enternasyonal Marşı’nı orkestraya çaldırınca ortalık karışır. Gazeteci Ece Temelkuran’ın da gazeteci rolünü üstlendiği bu film, 1980 Askeri Darbesi’nden sonra yaşananları yer yer güldürerek ve sonunda hüzünlendirerek anlatıyor seyirciye.

Beynelmilel bir film…

Çekimlerinin Tarsus’ta gerekleştirildiği ve final sahnesi için Dilova ve Gazi Mahallesi’nin mekân olarak seçildiği Beynelmilel’le Türk Sineması 12 Eylül sonrasını, o yasaklı yılları tekrar sorguluyor. Hatırlarsanız, geçtiğimiz günlerde izlediğimiz Ömer Uğur’un yazıp yönettiği ve Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde ses getiren Eve Dönüş filmi de bir 12 Eylül dönemi filmiydi. Ancak Beynelmilel’in Eve Dönüş filminden bir farkı, darbeden sonra, askeri yönetim ile halkın nasıl uyum içinde yaşamaya çalıştığını gösteriyor olması. Beynelmilel’de, bir yandan yasaklar altında sadece geçimini sağlamak için çalışanlar, bir yandan arabeskleşen bir toplum, bir yandan politikadan uzak durulması gerektiğini düşünenler, bir yandan bu düzenin değiştirilmesi gerektiğini düşünenler ve bir yandan da halkın arasında dolaşıp, istihbarat toplayanlarıyla, bir 12 Eylül sonrası portresi çizilmiş.

Cebindeki yasaklı şarkılar listesiyle çalgısını çalan Abuzer’in hali ve yasaklı şarkılar eşliğinde sessizce haremlik – selâmlık şeklinde eğlenen halk, sanırım izleyiciyi hem güldürecek hem de düşündürecek.

BKM’nin katkısıyla yapılan Beynelmilel, Barış Pirhasan ve Levent Kazak’ın öncülüğünde Senaryo Stüdyo’sunda doğdu. Filmin genelinde bir Vizontele havası hissedilse de, 1990’larla birlikte kişisel konulara eğilen Türk Sineması’nın toplumsal konulara yeniden dönüş yaptığını gösteren başarılı filmlerden biri Beynelmilel.

(03 Ocak 2007)

Asya Çağlar