Yaşayan büyük ustalardan Aki Kaurismäki 6 yıl aradan sonra harika bir filmle sinemaya dönüş yaptı. ‘Sararmış Yapraklar / Kuolleet Lehdet – Fallen Leaves’ geçtiğimiz yıl Cannes Film Festivali’nde dünya prömiyerini yapmış ve prestijli ‘Jüri Ödülü’ne layık görülmüştü. Sinemacı çağımızın kanayan yaralarından mülteci sorunu üzerine çektiği iki güzel filmin (‘Umut Limanı / Le Havre, 2011; Umudun Öteki Yüzü / Toivon Tuolla Puolen – The Other Side Of Hope, 2017) ardından, bu son filmiyle 90’lı yılların başında tamamladığı ünlü ‘proleterya üçlüsü’ne kaldığı yerden devam ediyor.
Bir markette kasiyer olarak çalışan Ansa (Alma Pöysti) çöpe gitmesi gereken tarihi geçmiş ürünleri yoksul bir gencin almasına izin verdiği ve de bu ürünlerden birini çantasına attığı için sorgusuz sualsiz işinden oluyor. İnşaat işçisi Holappa (Jussi Vatanen) ise alkolizm sorunu yüzünden kovuluyor. Yaşadıkları hayattan bezginlikleri yüzlerine vurmuş bu yalnız iki ruh radyoyu açtıklarında sınır komşusu Rusya’nın Ukrayna’da yarattığı terörle burun buruna geliyor. Kaçış yolu bir karaoke barda geçmişin romantik şarkıları ve bira eşliğinde dışardaki şiddeti unutmaktan geçiyor bazen. Çiftimizin ilk karşılaşması da aynı mekânda gerçekleşiyor. Daha sonra randevulaştıkları eski usul sinema salonunda daha huzurlu bir dünyanın keyfini yudumlamaya çalışıyorlar. Ancak türlü aksilikler onların bir araya gelmesini engeller gibidir. Holappa’nın alkolizm sorunu işi daha da çıkmaza sokacaktır.
İşçi sınıfına ağıt niteliğinde olan ‘Kibritçi Kız’, (1990) ile yıllar önce kalbimizi çalmış olan sinemacı, refah ülkesi Finlandiya’nın arka bahçesinde, vahşi kapitalizmin insani duyguları görmezden gelen dişlilerinde sıkışmış yoksul insanları, kimi zaman evsizlerin dünyasını beyazperdeye taşımıştır. Kaurismäki evreninin hüzün yüklü yalnız karakterleri yine gözyaşlarında boğulmuyor ve sinemacı her talihsiz gelişmeyi hınzır bir mizahla beslemeyi sürdürüyor. Absürd insanlık komedisi, yaşamın zorlukları, kalp kırıklıkları, sınırda bekleyen Putin tehdidi, büroktratik dertler yumağında yeşeriyor.
‘Kibritçi Kız’ın trajik finalinin aksine, bu kez nefes aldıkça umut vardır misali sevgiye, şefkate kapılarını açıyor sinemacı. Sokağa açılan eski Ritz Sineması’nın büyülü evreninde yakınlaşıyor Ansa ile Holappa. Sinemanın kapısında ya da bira yudumlanan bardaki film afişleri, Godard, Bresson, Melville, Huston ya da Visconti armağanı geçmişin hazineleri yalnız ruhların sığınağı haline geliveriyor. Chaplinvari tesadüfler üzerinden ilerleyen hikâye yine Chaplin’e çok zarif bir saygı duruşu ile noktalanıyor.
Kaurismäki evreni sinemacının retro estetiğiyle bütünleşiyor bir kez daha. Sadık görüntü yönetmeni Timo Salminen’in eşsiz mavileri hüznü, sarılar kırmızılar dışa vurmakta zorlanılan arzuları, özlemleri yansıtıyor. Issız kalplerin buluştuğu loş barlarda Wurlitzer marka eski müzik kutularından geçmişin romantik ezgileri yükselirken, karakterlerin ruh hali bu unutulmaz şarkıların sözlerinde can buluyor. Arada bir internet cafe ya da akıllı olmayan eski tip cep telefonlarına rast geliyoruz, ancak bu küçük ayrıntılar haricinde nostaljik bir alemin huzurlu sakinliği ile baş başa kalıyoruz.
Geçtiğimiz yıldan başlayarak ülkemizdeki belli başlı festivalleri dolaşmış olan film yaygın vizyona girmedi ancak ‘Başka Sinema’nın özel gösterimleriyle perdeden sinemaseverlere ulaşmayı sürdürüyor. Yakındaki ilk gösterimin 21 Mayıs 21:00’de Caddebostan Kültür Merkezi’nde (CKM) olduğunu hatırlatırken, sinema tutkunlarının sinemaya adanmış bu güzel filmi kaçırmamasını öğütleyelim.
(18 Mayıs 2024)
Ferhan Baran
ferhan@ferhanbaran.com