İtalyan sinemasının macera ve kovboy filmlerinin unutulmaz oyuncusu Giuliano Gemma, 1960’lı 70’li yıllardaki “spagetti western”lerin “Gringo”suydu. 1980’lerde popülerliği azaldı ve kaçınılmaz son yaşandı. Televizyon ve ikinci roller onu bekliyordu. Sinemanın muhteşem gülüşlü kovboyu Gemma’yı hatırlatmak istedik.

Giuliano Gemma… Sinemada en çok da “Gringo” diye anılıyor o… Bir zamanların “süper star”ı Giuliano Gemma’yı (Cülyano Cemma okunuyor), birçok sinemasever anımsayamayabilir. O, İtalyan sinemasında “spagetti western”lerin unutulmaz oyuncusuydu. 2 Eylül 1938’de Roma’da doğdu. Ne film yönetti, ne de senaryo yazdı. Sadece oyuncu olarak sinemada var oldu. Gemma, 1959’da Gianni Puccini ve Gabriele Palmieri’nin beraber yönettikleri, Marcello Mastroianni’nin başrol oynadığı siyah-beyaz “Il Nemico di Mia Moglie-Karımın Düşmanı” filmiyle sinemaya girdi. Gemma, Brando karakteriyle yine aynı yıl Dino Risi’nin “Venezia, La Luna e Tu-Venedik, Ay ve Sen” filminde oynadı. Filmin kameramanıysa sonradan Gemma gibi ünlenecek olan Tonino delli Colli’ydi. 1959’da peş peşe küçük rollerde görünen Gemma, yine aynı yıl Hollywood’un Cinecitta’da çektiği görkemli “Ben-Hur” filminde Romalı asker olarak göründü. Gemma, 1962’de yönetmen Duccio Tessari’nin fantastik-macera filmi “Arrivano i Titani-Titanlar”la başrole yaklaştı. 1963’te Luchino Visconti ustanın yönettiği, Burt Lancaster ve Alain Delon’un başrolünde oynadığı “Il Gattopardo-Leopar” filmiyle fark edilen bir oyuncu oldu Gemma. Giorgio Ferroni’nin 1965 yapımı “Un Dollaro Bucato-Bir Delik Dolar” adlı “spagetti westerni”yle sinemada asıl yönünü buldu. Artık başroldeydi. Gemma, Amerika için çekilen westernlerde bir süre afişlerde Montgomery Wood adını kullandı. “Spagetti westernin babası” Sergio Leone bile Bob Robertson olarak afişlerde yer almıştı. Sinemaya dublör olarak giren Gemma’yı yönetmen Duccio Tessari keşfetmişti. Gemma, zaman zaman televizyon dizilerinde, zaman zaman da ikinci rollerde sinema filmlerinde oynuyor. 1980’li yıllarda sinema kariyeri gerilemişti. Gemma’nın iyi bir heykeltıraş olduğu da söyleniyor.

Daima kovboy…

Osvaldo Civirani’nin yönettiği 1964 yapımı “Ercore Contro i figli del Sole-Kılıçlı İlah”ta Prens Maytha’yı canlandırdı Gemma. Bu film İtalyan seri filmlerinden Herkül’ün efsanevi maceralarındandı. 1965’te Duccio Tessari’nin “spagetti western”i “Il Ritorno di Ringo”da (Ringo’nun Dönüşü) Ringo karakterindeydi. Bu filmde afişlerde adı Montgomery Wood’du Gemma’nın. Bu westernin müziklerini de Ennio Morricone yazmıştı. “Ringo”, tıpkı “Django” ve “Sabata” gibi “spagetti western”lerde seri kahramana dönüştü. “Django”da Franco Nero, “Ringo”da Giuliano Gemma ve “Sabata”da Lee Van Cleef ölümsüzleşti. Gemma, kovboy Ringo karakterini 32 kısım tekmili birden beyazperdede canlandırdı. 1965 yapımı “Adios Gringo”yu (Elveda Gringo) Giorgio Stegani yönetmişti. Filmin hikâyesi nefes kesici bir western gibidir. Aslında bu film dingin anlatımlı olduğu için az da olsa eleştirilmiş zamanında. Ama eğlenceli olduğunun da hakkı verilmiş. “Gringo”, Meksikalıların kovboy filmlerinde Amerikalılara verdiği bir isim. Sergio Leone’nin aynı yıl çekilmiş “A Few For Dollars More-Birkaç Dolar İçin” filmiyle gişede yarışmış “Elveda Gringo” İtalyan gişelerinde. Yine Duccio Tessari’yle 1965 yapımı “Una Pistole per Ringo-Yılmayan Aslan”ı yaptı Gemma. Bu filmde de Montgomery Wood adını kullandı. “Melek Yüzlü Silahşör” adıyla anılan Ringo, bir silâhlı çatışma sonucu tutuklanıyor ve hapse atılıyor. Haydut çetesi, binbaşının çiftliğini basarak aileyi rehin alıyor. Askerler, hızlı silâhşör Ringo’dan yardım istiyor gecikmeden. Bu film, geleneksel kovboy filmlerin ruhunu yansıttığı için Amerika’da sevilmiş zamanında. 1965 yapımı “Un Dollaro Bucato-Bir Delik Dolar” filmini Giorgio Ferroni yönetti. Afişlerde yine adı Montgomery Wood’du. “Wood”, İngilizcede hem “koru” hem de “ahşap” anlamına geldiğini belirtmeliyiz. Bu filmin hikâyesi Amerikan iç savaşında geçiyordu. 1969 yapımı Duccio Tessari’nin komedi “spagetti western”i “Vivi o, Preferibilmente, Morti-Mağlup Olmayanlar”da gencecik ve güzel Sydne Rome’la oynadı Gemma. Bu film Amerika’da 1976 yılında “Butch Cassidy ve Sundance Kid” adıyla gösterime girmiş. Elbette beğenilmemiş. Amerikalılar, Hollywood’un klâsik westernlerinden George Roy Hill’in 1969 yapımı “Butch Cassidy and the Sundance Kid-Sonsuz Ölüm” filmine gönderme yapmışlar hınzırca. Gemma, Pasquale Festa Campanile’nin yönettiği 1970 yapımı fantastik-komedi “Quando le Donne Avevano la Coda-Taş Devri”nde Santa Berger’le başrolü paylaştı. Orijinal adı, “Kadınların Kendi Kuyrukları Var” anlamına gelen bu film Türkçe adını, ülkemizde 1970’li yıllarda popüler olan bir çizgi dizi film “The Flintstones-Taş Devri”nden almış. Çünkü filmin konusu ıssız bir adada geçiyor. Bu filmin senaryo yazarları arasında İtalyan sinemasının önemli kadın yönetmenlerinden Lina Wertmüller de vardı. Müzikleri de Ennio Morricone bestelemiş. Gemma, kovboy filmlerinden bulduğu araları macera filmleriyle doldurdu. Mario Caiano’nun 1965 yapımı “Erik, il Vichingo-Vikingler Geliyor” ve Duccio Tessari’nin yönettiği 1966 yapımı “Kiss Kiss… Bang Bang-Ringo Kibar Serseri” bunlardan ikisi. Ama, kovboy filmleri hep en öndeydi Gemma için. 1967 yılında “Dannati della Terra-Toprağın Lanetlileri” gibi güçlü politik bir film çeken Valentino Orsini’nin 1972 yapımı filmi “L’Amante dell’Orsa Maggiore-Büyük Ayının Aşkı”nda da lejyoner asker olarak göründü Gemma. Her oyuncu kendini gösterebileceği karakterlerde oynamak istiyor doğal olarak.

Macera filmleriyle de…

Gemma, 1972’de bildiği yere döndü ve Michele Lupo’nun “Amico, Stammi Lontano Almeno un Palmo” (Amigo, Benden Uzak Dur) komedi-westerniyle. 1972’de Michele Lupo’nun yönettiği “Un Uomo da Rispettare/The Master Touch-Beklenen Adam” aksiyon-geriliminde Kirk Douglas’la karşılıklı oynadı. Bu soygun filminde emekliliği gelmiş usta soyguncu Steve Wallace (Kirk Douglas), basit, ama şeytani plânlarla olaylardan kendini sıyırmayı başarır. Filmde, Hamburg’da büyük bir sigorta şirketini soymak için Steve, Hamburg’un yeraltı dünyasının namlı gangsteri Müller’le işbirliği yapar. Trapezci Marco da (Giuliano Gemma), bu soygunda Steve’in yardımcısı olur. Gemma’nın yolu bir başka büyük oyuncu Tomas Milian’la buluştu 1975 yapımı “Il Bianco, il Giallo, il Nero-Üç Şeytan Adam” komedi-western filmiyle. Filmi de Sergio Corbucci yönetmişti. Bu filmde Eli Wallach da Albay Donovan rolündeydi. Gemma’nın “beyaz”, Milian’ın “sarı” ve Wallach’ın da “siyah”tı lâkapları. Japonların imparatoru tarafından ABD Başkanı’na bir Japon atı gönderilir. Sonra da bu değerli atı kaçırmak için bir araya gelmesi mümkün olmayan üç adam bir araya gelir. “Technicolor” ve sinemaskop bu ünlü “spagetti western” filmi sinemalarda görmemize rağmen bilinen adını bir türlü hatırlayamadık ama bir zaman sonra bulduk işte. Sylvester Stallone’nin öncülü olarak görülen Gemma, yavaş yavaş gözdelikten düşmeye başladı. 1977’deki “California-Gurur ve İntikam” westerni onun son başrollerinden biriydi. 1978’de Umberto Lenzi’nin yönettiği “Il Grande Attacco-Savaşın Soluğu” savaş filminde kimler yoktu ki? Henry Fonda, John Huston, Stacy Keach, Orson Welles, Giuliano Gemma sadece birkaç büyük isimdi. Aksiyon sahnelerinin bol olduğu bu İkinci Dünya Savaşı filmi son büyük savaş filmlerindendi. Gemma’nın son “spagetti film”lerinden biri 1978 yapımı “Sella d’Argento-Batının Kralı”ydı. Bu filmin yönetmeniyse Lucio Fulci’ydi. On yaşındaki bir çocuğun gözleri önünde babası öldürülür. Yirmi yıl sonra “Gümüş Eyer” namlı bir kovboy babasının intikamını alır. Hikâye bu. Sinemanın son “spagetti western”i diye adlandırılıyor “Batının Kralı…” Bu film, “spagetti western”lere bir saygı selâmı gönderen unutulmaz yapıtlar arasında şimdi.

Birkaç yıl daha başrolde görünse de artık devir değişiyordu ve bu yeni gelen devir yeni kahramanlarını yaratıyordu. Kovboy filmlerine de eskisi kadar ilgi yoktu. 1980’li yıllarda Gemma iyiden iyiye küçük rollerde görünmeye başladı. Mario Monicelli’nin 1986 yapımı “Speriamo Che Sia Femmina-Kız Olmasını Umalım”, İspanyol yönetmen Vicente Aranda’nın 2001 yapımı “Juana la Loca-Çılgın Aşk” bunlardan birkaçıydı. Gemma, 1987’de, Sergio Martino’nun yönettiği “Qualcuno Paghera-Son Yumruk”ta Daniel Greene’le başrolü paylaşmıştı. 1980’li ve 90’lı yıllarda daha çok televizyon için çalıştı. “Spagetti wester”lerinin kovboyu Gemma, yetmişi aşkın filmde oynadı. Yirmi beş kadar televizyon dramasında göründü. Gemma gözde olduğu zamanlar sinemada ne oyuncular vardı!.. Tomas Milian, Lee Van Cleef, Fabio Testi, Franco Nero, Anthony Steffen, Charles Bronson ve diğerleri. Onlar da çok insan tarafından unutulup gitti şimdi.

Filmlerinden:

1959: Nemico di Mia Moglie-Karımın Düşmanı
1959: Venezia, La Luna e Tu-Venedik, Ay ve Sen
1959: Ben-Hur
1962: Arrivano i Titani-Titanlar
1963: Il Gattopardo-Leopar
1964: Ercore Contro i figli del Sole-Kılıçlı İlah
1964: Angélique, Marquise des Anges-Anjelik Serseriler Prensesi
1965: Merveilleuse Angélique-Anjelik Saray Yosması
1965: Il Ritorno di Ringo-Ringo’nun Dönüşü
1965: Una Pistole per Ringo-Yılmayan Aslan
1965: Adios Gringo-Elveda Gringo
1965: Erik, il Vichingo-Vikingler Geliyor
1966: Kiss Kiss… Bang Bang-Ringo Kibar Serseri
1966: Un Dollaro Bucato-Bir Delik Dolar
1967: Wanted-Kahraman Şerif
1969: Vivi o, Preferibilmente, Morti-Mağlup Olmayanlar
1970: Quando le Donne Avevano la Coda-Taş Devri
1972: L’Amante dell’Orsa Maggiore-Büyük Ayının Aşkı
1972: Un Uomo da Rispettare/The Master Touch-Beklenen Adam
1972: Amico, Stammi Lontano Almeno un Palmo-Amigo, Benden Uzak Dur
1975: Il Bianco, il Giallo, il Nero-Üç Şeytan Adam
1977: California-Gurur ve İntikam
1978: Il Grande Attacco-Savaşın Soluğu
1978: Sella d’Argento-Batının Kralı

(12 Eylül 2009)

Ali Erden