Gölgede Dans (Shadow Dancer)
Yönetmen: James Marsh
Senaryo: Tom Bradby
Müzik: Dickon Hinchliffe
Görüntü: Rob Hardy
Oyuncular: Andrea Riseborough (Colette), Clive Owen (Mac), Gillian Anderson (Kate), Aidan Gillen (Gerry), Domhnall Gleeson (Connor), Brid Brennan (Anne), David Wilmot (Kevin), Martin McCann (Brendan)
Yapım: BBC-Irish Film (2012)

“Teldeki Adam” belgeseliyle tanınan İngiliz yönetmen James Marsh, “Gölgede Dans” filmiyle IRA sorununa bakıyor. Yönetmen, 1990’larda başlayan müzakerelere bir adım geriye çekilerek anlatsa da IRA’nın sabit fikirli şiddet örgütü olduğunu da gösteriyor.

Kuzey İrlanda, 1973… Küçük Colette McVeigh, masada kendine boncuklu kolye yaparken, babası ondan bakkaldan sigara almasını söylüyor. Colette de parayı küçük kardeşi Sean’a veriyor. Sean dışarı çıkıyor ve İngiliz askerleriyle IRA militanlarının çatışması ortasında kalıyor. Film, yirmi yıl sonrasına gidiyor. Londra metrosunda, tedirgin ve hüzünlü gözlerle etrafı gözleyen Colette, elindeki çantayı merdivenlere bırakıp tünelin içine girip gözden kayboluyor ve uzaktan bomba sesi duyuluyor. Colette dışarı çıktığında M15 ajanları onu tutukluyor. Muhafazakâr hükümet, IRA’yla Kuzey İrlanda sorunu için müzakerelere başlamış. Elbette IRA da ikiye bölünmüş. Şahin kanat eylemlerini sürdürürken, hükümet de ılımlı IRA’yla masada barış görüşmelerini sürdürüyor. Ajan Mac, Colette’e, merkezdeki sorgu odasında bazı fotoğraflar ve balistik raporlar gösteriyor. Raporda, küçük Sean’ın üzerinde IRA silâhından çıkan kurşun bulunduğu yazıyor. Mac, İngiltere’ye büyük bir öfke duyan ve IRA militanı olmuş Colette’e hapisten kurtulması çin muhbirlik teklifi yapıyor. IRA’nın şahin kanadının içinde olan Colette, küçük oğlu Mark ve yaşlı annesini düşünerek bu teklfi istemeden kabul ediyor. Bu görev öyle zor ki. Zihninde çelişkiler yaşayan Colette, IRA’nın eylemleri hakkında M15’e küçük bilgiler verse de, IRA’nın sert yüzü Kevin, rüzgârın esişinden bile anlamlar çıkartan tam bir örgüt yöneticisi. Belfast’taki şahin kanadın temsilcisi. Kevin, dışarıdan bakılınca öyle müşfik görünüyor ki. Kravatlı, her sabah tıraşlı yüzü, yumuşak ses tonu. İnsana güven veriyor. Film derinleştikçe IRA’nın şiddet yüzü olduğunu anlıyorsunuz. Öyle acımasız ki. IRA’nın sabit fikirliler tarafında. İhanet eden o an infaz edilmeli.

Filme dikkatli bakmalı…

Filmde, sadece IRA’nın içinden değil, M15’in içinden de anlar yansıyor. Mac’in muhbiri olduğu gibi başka ajanların da muhbirler var. M15 idarecileri, Kevin’in başını çektiği şahin kanadı bertaraf etmeye çabalıyorlar. Mac, amiri Kate Fletcher’la fikir tartışmasına giriyor ve IRA operasyonunda alınıyor Mac. Filmde gerçekten insanı irkilten anlar var. Kevin, şüphelendiği Colette’i sorgularken, militanın biri yere naylon seriyor. IRA’nın ihanet edenlere cezası, tabancayla başın arkasından vurup infaz etmek. Yerle kan olmasın diye naylon işe yarıyor. Kevin, tam bir dedektif gibi McVeigh ailesi içinde muhbiri arıyor. Colette’in kardeşleri Connor ve Gerry de sertlik yanlılarından. Barış yanlısı gazeteciyi evinin bahçesinde katledeceği sırada İngiliz askerlerince öldürülen IRA militanı Brendan’ın cenazesi de akılda kalacak sahnelerden. Filmde beklenmedik ve gerilimi yükselten anlar var. Bunları perdede keşfetmek gerek. Sinemaskop çekilmiş 2012 yapımı “Shadow Dancer-Gölgede Dans” filminin görselliği ve kurgusu da çarpıcı. Yönetmen, politik bu geriliminde korkuyu seyircisine ulaştırabilmiş. Yönetmen, filminin büyük bölümünde Colette’e kırmızı elbiseler giydirmiş. Final bölümündeyse Colette maviler içinde. Sinema sanatında bunların anlamları var. Filmi seyrederken belki zihninizde bunlar anlamlaşacak. Filmin senaryosu, romanın da yazarı olan 1967 Malta doğumlu Tom Bradby’ye ait. Gazeteci-yazar Bradby, bu romanını 2001’de yılında yayımlamış. Filmde duyulan müzikler de sağlam.

IRA sorunu derin…

Kuzey İrlanda ve IRA sorunu gerçekten derin. Orada, sadece bağımsızlık savaşı değil, mezhep savaşı da var. Katolik olan IRA, Protestanlara karşı da şiddetini uyguluyor. İngiltere 1920’lerde birden İrlanda’yı ikiye bölüp Kuzey İrlanda’yı Britanya’ya katıyor. İngiliz Ken Loach usta, Cannes’da “Altın Palmiye” 2006 yapımı “The Wind That Shakes the Barley-Özgürlük Rüzgârı” filminde Kuzey İrlanda’nın 1920’lerde Britanya’ya katılışını anlatmıştı. 1963 doğumlu İngiliz yönetmen James Marsh, 2008 yapımı “Man on Wire-Teldeki Adam” belgesiyle biliniyor.

Bu yönetmen, “Gölgede Dans” filminde bir adım geriye çekilip soruna baksa da IRA’nın korkunç eylemlerini de gösteriyor. Yönetmenin bu filmini seyrederken IRA sorununun hâlâ bitmediğini anlıyorsunuz. IRA’nın silâhlı kanadı fikri sabit. Topraklarının istilâ edildikleri, kültürlerinin yok edilmesi konusunda haklı olabilirler. Ama şiddet dışında önerileri yok.

(05 Ekim 2012)

Ali Erden

ailerden@hotmail.com